Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

POLSKIE NAGROBKI RENESANSOWE

W swej krótkiej recenzji uwypuklił wspomnia-
ne braki pracy S. Dettloff; podkreślił on momenty
powierzchowności i łatwizny, na które szedł często
w swej twórczości Canavesi. Podniósł elementy ma-
nieryzmu, jakie ona zawiera i wskazywał, że Canave-
si nie był samotnikiem, jakim go przedstawiała K. Sin-
ko, nie biorącym udziału w zabiegach o stworzenie no-
wej formy, przeciwnie, był artystą, który wraz z Guc-
cim i jego krakowskim otoczeniem dalej rozwijał prze-
jęte od Padovana poprzez Michałowicza podniety,
kierujące sztukę polską na tory rodzimej odrębności.
Manieryzm a rodzimość — problem, który podnie-
śliśmy już wyżej i który tak żywo interesować za-
czyna obecnie badaczy, zarysowany został już przed
piętnastu z górą laty w wypowiedziach poznańskiego
uczonego. Wydaje się nam, że w ostrzejszy sposób ko-
nieczność ustosunkowania się do tego problemu istnie-
je przy twórczości Michałowicza i Gucciego. Canavesi
w swych architekturach „w wielkim stylu", w swym
klasycyźmie o pewnych elementach kosmopolitycz-
nych zdaje się posiadać mniej niż inni cech rodzimo-
ści, choć widoczne i w architekturze jego są związ-
ki z nagrobkami środowiska polskiego, których roz-
woju nagrobki jego stanowią część integralną. Pro-
blematyka, którą tu referujemy, widoczna jest bar-
dziej w rzeźbach tego artysty, zwłaszcza w postaciach
kobiecych. Nie negujemy istnienia w nich elementów
manieryzmu, w wąskim, dla nas jedynie słusznym
znaczeniu tego słowa, i zbieżności ujęcia postaci z pew-
ną kategorią typów kobiecych na nagrobkach o pro-
wincjonalnym charakterze. Sprawa ta łączy się rów-
nież z twórczością Gucciego. Należy postulować jej
dokładniejsze zbadanie.

Ryc. 27. Hieronim Canavesi (?), nagrobek Jakuba
Rokossowskiego w kościele w Szamotułach. Ok. 1580.
(Fot. ze zbiorów Państwowego Instytutu Sztuki
w Warszawie).


S A N T I
W monografii K. Sinko, wydanej w r. 19331 i w re-
cencji z niej W. Kieszkowskiego zawarte zostały
główne wiadomości biograficzne, omówione dzieła
oraz scharakteryzowana twórczość i rola Santi Guc-
ciego w sztuce polskiej 2. poł. w. XVI. Poza tym ma-
my tylko luźne wcześniejsze wzmianki, w których za-
rysowywała się tylko bardzo ogólnikowo sylweta tego
artysty, oraz krótkie charakterystyki późniejszych ba-
daczy w ramach ogólniejszych opracowań. Gucci był
zarówno wybitnym rzeźbiarzem jak i architektem;
w niniejszym omówieniu nie będziemy zajmować się
jego twórczością architektoniczną, powołując się jedy-
nie w razie potrzeby na nią. Działalność Gucciego
jako rzeźbiarza nie jest wyczerpująco naświetlona.

GUCCI
Jako ważny postulat należy wysunąć opracowanie no-
wej monografii tego artysty; nie jest to jednak, jak
zobaczymy, zadanie należące do łatwych.
Gucci miał się urodzić ok. r. 1538; pochodził z Flo-
rencji, gdzie rodzina tego nazwiska miała wielu przed-
stawicieli. Miał być synem Jana di Niccolo Albenghi
Gucci (zw. Giovanni della Camilla), restauratora ka-
tedry florenckiej, a przyrodnim bratem znanego
rzeźbiarza Francesco Camilliani, ucznia Baccio Ban-
dinellego. Przypuszcza się, że i on sam mógł się uczyć
u Bandinellego. Mając lat 17, wykonywał podobno już
prace rzeźbiarskie w dużym zakresie. Nie zostały jesz-
cze opublikowane całkowicie przekonywające dowody,
że ów Santi Gucci, którego dotyczą powyżej zrefero-

35