Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

POLSKIE NAGROBKI RENESANSOWE

padł ostatnio posąg Zyg¬
munta Augusta w ka¬
plicy Zygmuntowskiej,
dzieło padovanowskie,
które dawniej prawie
wszyscy badacze zgod¬
nie, choć bez pogłębio¬
nej analizy stylistycznej,
przypisywali naszemu
artyście. Bardziej dy¬
skusyjne lub wątpliwe
są inne dzieła przypisa¬
ne Gucciemu: nagrobki
Stanisława Maleszow-
skiego (zm. 1555) i nie¬
znanego mężczyzny w
czapce futrzanej w
klasztorze dominikanów
w Krakowie, epitafium
Jana Zaborowskiego (zm.
1574) w krużgankach
klasztoru franciszkanów
w Krakowie, nagrobek
(zniszczony) któregoś z
Ossolińskich (?) w Goź-
licach k. Sandomierza
(ok. 1575), nagrobki: St.
Kobylnickiego i jego
dwóch żon w Kobylni-
kach (data nieokreślona),
Elżbiety i Andrzeja Mo-
dliszewskich (zm. 1589)
w farze w Łomży, Jana
Łęczyńskiego i Cecylii
Szwedzkiej w Kraśniku.
K. Sinko część tych dzieł
słusznie uznała przynaj¬
mniej za warsztatowe;
pod pojęcie warsztatu
i szkoły Gucciego pod¬
ciągnęła i inne nagrobki,
m. i. małżonków Sancy-
gniowskich w Sancy-
gniowie, Uchańskich w Uchaniach, Andrzeja i Katarzy-
ny Sierpskich (Sieprawskich) w katedrze w Płocku. Bez
dokładniejszych badań całej rzeźby polskiej 2,poł. w.XVI
nie da się chyba dokładniej określić udział i wpływ
Gucciego w całej tej grupie pomników nagrobnych.
Dzieła przypisywane Gucciemu i jego dzieło pew-
ne, nagrobek Batorego, wykazują styl dość jednolity.
Warto tu wspomnieć, że jeszcze przed połową XIX
wieku Joachim Lelewel w „Grobowych królów pol-
skich pomnikach11 słusznie podnosił w czołowym dzie-
le rzeźbiarza ozdobność i płaskość jego architektury,
brak ciszy i religijnego wyrazu; król na płycie na-
grobnej, w porównaniu z posągami obu ostatnich Ja-

giellonów, wydał mu się
„więcej tylko żyjący,
więcej obudzony, raczej
powstać gotowy, aniżeli
wiecznego spoczynku
szukający11. Rzadkie to
na tę epokę próby in-
terpretacji dzieła sztuki
nagrobkowej. Monogra-
fistka Gucciego styl je-
go określiła dokładnie i
w sposób na ogół przeko-
nywający. Jako główne
cechy architektury, or-
namentyki i rzeźby figu-
ralnej nagrobków Guc-
ciego podniosła dekora-
cyjność i płaskość, pod-
kreślone w architekturze
wielobarwnym wątkiem
kamienia. Z płaszczyzno-
wym traktowaniem wią-
że się linearność ujęcia.
Formy są miękkie, lek-
kie, swobodne, wesołe,
fantazyjne, dalekie od
ideałów klasycznych doj-
rzałego renesansu. W od-
daniu postaci z jednej
strony zaznacza się styli-
zacja, wyrażająca się w
sztucznych pozach i u-
kładzie szat, z drugiej —
dobre opanowanie stu-
dium natury i anatomii,
znajdujące swój wyraz
w realistycznie ujętych
głowach i pięknie mo-
delowanych rękach. Po-
ziom artystyczny prac
jest wysoki. Wiele z
tych cech, stanowiących
jakby nawiązanie do
sztuki XV wieku, określiła K. Sinko jako „quat-
trocentyzm11. Próbowała ona wydzielić też poszcze-
gólne motywy ornamentalne charakterystyczne dla
Gucciego: rozetki pojedyncze lub w rzędach, wa-
zy, gzymsy ozdobione rzędem spłaszczonych liści
akantu. Wydaje się, że charakterystyka ta w ogól-
nych swych rzutach jest słuszna; można by mieć za-
strzeżenia jedynie co do przesadnego akcentowania
przez K. Sinko linearności nagrobków Gucciego na nie-
korzyść ich malarskości. Kieszkowski na ogół zgodził
się z tą charakterystyką. Uważał, że zespół najważniej-
szych cech sztuki Gucciego najlepiej określić jest ter-
minem manieryzmu. Brak mu było jeszcze podkreślenia


Ryc. 34. Nagrobek Jana Leopolity (zm. 1572) w ko-
ściele Mariackim w Krakowie. (Fot. I. Krieger).

41