DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Miscellanea
DOI article:Morelovski de Prus, Marian: Udział Polski w wystawie sztuki mozańskiej 1951 - 1952
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0080
MARIAN MORELOWSKI
E. Huyssen i W. Bader8 oraz osobno P. David. Nato-
miast studiom architektury S. Brigode (Eglises roma-
nes de Belgique, Bruksela 1944) zawdzięczałem moż-
ność sygnalizowania zjazdowi specjalistów w r. 1952,
że, jak świadczy np. plan krypty nr V z Thynes w Wal-
lonii z XI w. (jw.), krypta wrocławska a także wa-
welska łączą się ściśle z kryptami w diecezji leodyj-
skiej. I to o wiele pewniej niż w wypadku krypty
w Maestricht nad Mozą, o czym już pisano, nie zdając
sobie sprawy, że była ona po części późniejsza od wa-
welskiej. Niemniej podniosło się to, co pokrótce pod-
sumowałem już w r. 1935 (jw.), że rzut poziomy
w Płocku nie może być jednostronnie łączony z ko-
lońskim P. Marii na Kapitolu i że odpada pogląd o po-
jawieniu się jakoby po raz pierwszy planu treflowego
na północ od Alp dopiero w tej świątyni w r. 1065, co
jest błędne. Między innymi solidny badacz niemiecki
M. G. Weise wykazywał już w 1910 r.9, że wnieśli go
benedyktyni leodyjscy w głośnym swoim opactwie
w St. Trond (św. Trudona, również leodyjczyka) już
przed 1034 r. Stanowiło to zdaniem Weisego zasługę
tego samego Poppona ze Stavelot, którego synem
duchowym był Aron, arcybiskup krakowski od ok.
8 Brauweiler, Berlin 1937, s. 96.
9 Weise M. G., Die ehemalige Abteikirche v. S.
Trond, Ztf. f. Gesch. d. Architektur, 1910—11, t. IV,
s. 124—137.
1044 r., a później też i opat tyniecki10. Zanim zaś
Aleksander de Mallonne, wallon, biskup płocki zm.
1156, wzniósł wespół z polskim otoczeniem i z Piastami
mazowieckimi ową katedrę nad Wisłą, od dawna już,
bo od początku XII w., zastosowano plan treflowy,
wybitnie podobny, drugi raz w katedrze belgijskiej
w Tournai, na pograniczu romańsko-flamandzkim
z ludnością rdzennie francusko-pikardyjską11. Była to
budowa zbyt głośna i wspaniała, aby Aleksander za
10 Pohorecki F., O Aronie Tynieckim, Kwartalnik
Hist. XXXVII, 1922. O Saint Trond a propos Płocka
pisałem już w studiach z r. 1935 (jw.). W ostatniej
chwili dodaję z powodu artykułu Z. Swiechowskiego
o katedrze płockiej (Ochrona Zabytków, 3, 1952), że za-
chwianie wywodami Weisego przez Leursa i in., o czym
Świechowski bliżej, wymaga gruntownego zbadania,
a nie budzi zaufania znana tendencyjność Leursa. Zna-
komity Vermeulen w przedwojennej 4 tomowej Ge-
schiedenis d. nederlandsche Bouwkunst (Haga ab 1928)
opiera się na wywodach Weisego, podobnie E. Leh-
mann, cytowany przez Swiechowskiego pod r. 1938,
a więc w dwa lata po Leursie.
11 Rolland P.,. La cathedrale de Tournai, Revue
beige d’archeologie et d’histoire de l’art, t. VII, nr 3,
1937, s. 229—280. Autor wykazuje, że plan P. Marii
na Kapitolu w ogóle wcale nigdzie nie oddziaływał
przed końcem XII w.
Ryc. 9. Kodeks płocki nr 40, fol. 95. (Fot. Ks. Dmo-
chowski 1936).
Ryc. 10. Kodeks płocki nr 40, fol. 116 v. (Fot. Ks. Dmo-
chowski 1936).
64
E. Huyssen i W. Bader8 oraz osobno P. David. Nato-
miast studiom architektury S. Brigode (Eglises roma-
nes de Belgique, Bruksela 1944) zawdzięczałem moż-
ność sygnalizowania zjazdowi specjalistów w r. 1952,
że, jak świadczy np. plan krypty nr V z Thynes w Wal-
lonii z XI w. (jw.), krypta wrocławska a także wa-
welska łączą się ściśle z kryptami w diecezji leodyj-
skiej. I to o wiele pewniej niż w wypadku krypty
w Maestricht nad Mozą, o czym już pisano, nie zdając
sobie sprawy, że była ona po części późniejsza od wa-
welskiej. Niemniej podniosło się to, co pokrótce pod-
sumowałem już w r. 1935 (jw.), że rzut poziomy
w Płocku nie może być jednostronnie łączony z ko-
lońskim P. Marii na Kapitolu i że odpada pogląd o po-
jawieniu się jakoby po raz pierwszy planu treflowego
na północ od Alp dopiero w tej świątyni w r. 1065, co
jest błędne. Między innymi solidny badacz niemiecki
M. G. Weise wykazywał już w 1910 r.9, że wnieśli go
benedyktyni leodyjscy w głośnym swoim opactwie
w St. Trond (św. Trudona, również leodyjczyka) już
przed 1034 r. Stanowiło to zdaniem Weisego zasługę
tego samego Poppona ze Stavelot, którego synem
duchowym był Aron, arcybiskup krakowski od ok.
8 Brauweiler, Berlin 1937, s. 96.
9 Weise M. G., Die ehemalige Abteikirche v. S.
Trond, Ztf. f. Gesch. d. Architektur, 1910—11, t. IV,
s. 124—137.
1044 r., a później też i opat tyniecki10. Zanim zaś
Aleksander de Mallonne, wallon, biskup płocki zm.
1156, wzniósł wespół z polskim otoczeniem i z Piastami
mazowieckimi ową katedrę nad Wisłą, od dawna już,
bo od początku XII w., zastosowano plan treflowy,
wybitnie podobny, drugi raz w katedrze belgijskiej
w Tournai, na pograniczu romańsko-flamandzkim
z ludnością rdzennie francusko-pikardyjską11. Była to
budowa zbyt głośna i wspaniała, aby Aleksander za
10 Pohorecki F., O Aronie Tynieckim, Kwartalnik
Hist. XXXVII, 1922. O Saint Trond a propos Płocka
pisałem już w studiach z r. 1935 (jw.). W ostatniej
chwili dodaję z powodu artykułu Z. Swiechowskiego
o katedrze płockiej (Ochrona Zabytków, 3, 1952), że za-
chwianie wywodami Weisego przez Leursa i in., o czym
Świechowski bliżej, wymaga gruntownego zbadania,
a nie budzi zaufania znana tendencyjność Leursa. Zna-
komity Vermeulen w przedwojennej 4 tomowej Ge-
schiedenis d. nederlandsche Bouwkunst (Haga ab 1928)
opiera się na wywodach Weisego, podobnie E. Leh-
mann, cytowany przez Swiechowskiego pod r. 1938,
a więc w dwa lata po Leursie.
11 Rolland P.,. La cathedrale de Tournai, Revue
beige d’archeologie et d’histoire de l’art, t. VII, nr 3,
1937, s. 229—280. Autor wykazuje, że plan P. Marii
na Kapitolu w ogóle wcale nigdzie nie oddziaływał
przed końcem XII w.
Ryc. 9. Kodeks płocki nr 40, fol. 95. (Fot. Ks. Dmo-
chowski 1936).
Ryc. 10. Kodeks płocki nr 40, fol. 116 v. (Fot. Ks. Dmo-
chowski 1936).
64