Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

ANDRZEJ RYSZKIEWICZ


Rye. 1. Antoni Oleszczyński, Studium akademickie, staloryt. Ekspono-
wany na wystawie 1828 r. (nr kat. 215).


atmosferze, która wystawom towa-
rzyszyła. Reasumując — wystawy
lat 1819—28 odbywały się pod zna-
kiem związku z Uniwersytetem i je-
go „Szkołą Sztuk Pięknych", akade-
mizmu i klasycyzmu, dyletantyzmu
w malarstwie i amatorskiej kryty-
ki. Najwybitniejszym, reprezenta-
tywnym artystą tego okresu — był
Antoni Brodowski, krytykiem — Ig-
nacy Kochanowski, kuźnią poglądów
i zapleczem — Tow. Przyjaciół Nauk.
Z upadkiem powstania listopado-
wego ulega likwidacji Uniwersytet
wraz ze Szkołą Sztuk Pięknych

i Tow. Przyjaciół Nauk. W 1832 r.
umiera Brodowski. Wywodzący się
ze Stanisławowskich czasów rzecz-
nicy wystaw — Stanisław Kostka
Potocki i Staszic umierają jeszcze
w latach przedpowstaniowych. Emi-
gruje J. Ursyn Niemcewicz. Milknie,
jeśli nie umiera Ign. Kochanowski.
Wygasa lub na prowincję przenosi
się arystokratyczna protekcja, zni-
ka stopniowo „krytyka amatorów",
powoli ustępuje z wystaw dyletanc-
ka twórczość artystyczna. Dla lat
30-tych i 40-tych XIX wieku cha-
rakterystycznym, najbardziej zna-

nym malarzem będzie January Su-
chodolski, uczeń Verneta, wśród kry-
tyków ostatnich ekspozycji najwy-
bitniejszą postacią będzie Józef Ke-
nig.
To przeciwstawienie charaktery-
styczne jest w każdym razie dla wy-
staw przedpowstaniowych i ekspo-
zycji 1841—45 r. Lata 30-te są okre-
sem przejściowym. Temu też po-
działowi odpowiadały formy orga-
nizacyjne i charakter omawianych
wystaw.
Dodajmy do tego, że o ile pierw-
sze wystawy stanowiły na terenie
Warszawy jedyną formę ekspozycji
obrazów (nie licząc wystawiania
poszczególnych obrazów w kościele,
w winiarniach, czy składach tapi-
cerskich i pomijając wędrownych
zagranicznych antykwariuszy z płót-
nami obcymi, czy licytacje zbiorów
obrazów na ogół dawnych) — po
powstaniu sytuacja się zmienia. Tak
np. w r. 1836 Kokular, Minasowicz
i Pfanhauser organizują publiczne
wystawy swoich, i nie tylko swoich
obrazów w prywatnych mieszka-
niach (o czym zresztą Kozakiewicz
we wstępie wspomina). W r. 1841
wywiązuje się dyskusja wokół po-
wołania Towarzystwa Przyjaciół
Sztuk Pięknych i związanych z nim
wystaw w warszawskiej Resursie
kupieckiej2. Sprawa wydaje się tak
bliska realizacji, że malarze przy-
gotowują już na wystawę obrazy
(np. Smokowski, o czym wspomina
w liście do Kraszewskiego), poeci
drukują na jej temat całe „poema-
ty"3.
W następnym, 1842 roku, w domu
Towarzystwa Warszawskiego Dobro-
czynności otwarta zostaje pokaźna
wystawa obrazów, na której — obok
płócien obcych i dzieł dawnych —
pokazano cały szereg kompozycji
współczesnych malarzy polskich. Ju-
lian Bartoszewicz4, omawiając sze-
roko te ekspozycje, wymienia m. in.
raz jeszcze wystawione Edypy i An-
tygony Brodowskiego i Kokulara;
nie szczędzi pochwał modnemu Ja-
nuaremu Suchodolskiemu, wylicza
obrazy Tadeusza Brodowskiego,
J. N. Głowackiego i innych. A więc

2 [Wincenty Majewski:] Myśl do
wystawy sztuk w Resursie, Biblio-
teka Warszawska 1841, s. 421—22.
Tamże s. 768—69 (Franciszek Gą-
siorowski).
3 Antoni Czaykowski: Towarzy-
stwo sztuk pięknych. W tomie: Poe-
zye, Warszawa 1845, s. 101-109.
4 Z notatnika pamiętniczego Ju-
liana Bartoszewicza 1842—48. Prze-
gląd Historyczny 1912, s. 133—136.
Pod datą 18. X. 1842.

80