DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Rozprawy
DOI article:Wolff-Lozińska, Barbara: Polichromia stropu w Grębieniu: z zagadnień przełomu gotyku i renesansu w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0118
BARBARA WOLFF
Ryc. 3. Grębień, polichromia ścian. Koronowanie
Cierniem. (Fot. E. Kozłowska).
czają granice, w których mogła zaistnieć fundacja
polichromii. ’
Rozwiązanie pozostałych herbów, umieszczonych
na polichromii stropu, hipotetyczne z racji braku da-
nych archiwalnych tak do kościółka w Grębieniu jak
i jego dekoracji malarskiej8 zostanie tu pominięte ja-
ko problem nie wnoszący istotnego materiału dla cało-
kształtu zagadnień polichromii. Według wszelkiego
prawdopodobieństwa herby towarzyszące Korabiowi
arbpa Jana Łaskiego oznaczają wyższych dostojników
kapituły.
Nasuwa się pytanie czy zamieszczone na poli-
chromii herby należy rozumieć jako udokumentowa-
nie fundacji w sensie materialnego, osobistego wkła-
du dostojników kościelnych, oznaczonych ich go-
dłami rodowymi, jak również wkładu ich osobistych
zainteresowań programem ikonograficznym i wyra-
zem formalnym dekoracji stropu w Głębieniu.
Kościółek w Grębieniu, wówczas pod wezwaniem
św. Jadwigi, filialny Kadłubia, następnie Krzyworze-
ki8 i Dzietrznik nigdy nie dostąpił godności kościoła
parafialnego. Odbywano w nim nabożeństwa co mie-
siąc skupiające miejscowy lud i zarządców dóbr
w Grębieniu. Skromne wyposażenie, wspomniane
w spisywanym dla ziemi wieluńskiej w 1522 r. Liber
beneficiorum10 nie wskazuje na specjalną opiekę bi-
skupa i kapituły. Tanią naówczas polichromię nama-
lowano zapewne na wniosek administratora klucza
dóbr arcybiskupich, niestety nie znanego, który po-
starał się. o udzielenie funduszów na ten cel przez ka-
pitułę. Inicjatywie tegoż administratora lub probosz-
cza parafii w Kadłubie należy zapewne przypisać
umieszczenie tarcz herbowych, jak również dobór scen
religijnych i postaci świętych na polichromii w Grę-
bieniu. Dysproporcja między mecenasem tej miary co
arbp Jan Łaski, a skromnym drewnianym kościołem
i jego wystrojem malarskim, o wymowie sztuki ludo-
wej, mówi sama za siebie. Sądzę, że tarcze herbowe
wkomponowane w zespół przedstawień na stropie
posiadały znaczenie czysto prestiżowe, a zarazem
miały na celu utrwalenie czasu powstania polichromii.
Ponieważ z wymienionych względów związek po-
miiędzy fundacją a wyrazem plastycznym polichromii
wydaje się w danym wypadku bardzo luźny, pro-
blemem tym nie będę się na ityrn miejscu zajmowała
szerzej. Kościół drewniany w Grębieniu i jego poli-
chromia są wyrazem upodobań ludu wiejskiego, dzię-
ki którym w podobny sposób kształtowano bryłę
drewnianego kościoła w ziemi wieluńskiej, na Śląsku
i w Małopolsce południowej i w podobny sposób zdo-
biono ściany i stropy w wymienionych rezerwatach
budownictwa drewnianego.
POLICHROMIA ŚCIAN I STROPU I JEJ
STOSUNEK DO ARCHITEKTURY KOŚCIOŁA
Ogólne cechy stylistyczne drewnianych kościo-
łów wieluńskich z 1. poł. w. XVI zostały niedawno
omówione11. Skromniejsze w swym wyrazie pla-
stycznym niż kościoły śląskie i małopolskie, w dużej
zresztą mierze dlatego, że nie otrzymały tak częstych
na tamtych terenach, później dobudowywanych so-
botów, posiadają one charakterystyczną bryłę dzięki
stosunkowo niewielkiemu dachowi przy sporej wy-
sokości ścian i dość niskiej wieży. Cechy te łączą
je bardziej z kościołami śląskimi niźli małopolskimi.
Filiacje ziemi wieluńskiej ze Śląskiem, objawiające
się również w innych gałęziach sztuki, szczególnie
w rzeźbie drewnianej z początku XVI wieku, łatwo
dają się wytłumaczyć sąsiedztwem tych ziemi i nie-
wątpliwą wymianą wędrujących rzemieślników.
Organiczny związek architektury kościoła i je-
go malarskiej dekoracji wyraził się w Grębieniu przy-
8 Tak na miejscu, jak i w poprzednich i obecnej
parafii nie zachowały się żadne dane archiwalne do
kościoła w Grębieniu. W Gnieźnie w Archiwum Kon-
systorza Archidiecezji Gnieźnieńskiej Visitationes offi-
cialatus seu territorii Vielunensis rozpoczynają się od
1730 r.
8 Catalogus eccl., jw., s. 70; Łaski J., jw., s. 128.
10 Łaski J., jw., s. 128.
11 Łoziński J., jw., s. 79—80.
8
Ryc. 3. Grębień, polichromia ścian. Koronowanie
Cierniem. (Fot. E. Kozłowska).
czają granice, w których mogła zaistnieć fundacja
polichromii. ’
Rozwiązanie pozostałych herbów, umieszczonych
na polichromii stropu, hipotetyczne z racji braku da-
nych archiwalnych tak do kościółka w Grębieniu jak
i jego dekoracji malarskiej8 zostanie tu pominięte ja-
ko problem nie wnoszący istotnego materiału dla cało-
kształtu zagadnień polichromii. Według wszelkiego
prawdopodobieństwa herby towarzyszące Korabiowi
arbpa Jana Łaskiego oznaczają wyższych dostojników
kapituły.
Nasuwa się pytanie czy zamieszczone na poli-
chromii herby należy rozumieć jako udokumentowa-
nie fundacji w sensie materialnego, osobistego wkła-
du dostojników kościelnych, oznaczonych ich go-
dłami rodowymi, jak również wkładu ich osobistych
zainteresowań programem ikonograficznym i wyra-
zem formalnym dekoracji stropu w Głębieniu.
Kościółek w Grębieniu, wówczas pod wezwaniem
św. Jadwigi, filialny Kadłubia, następnie Krzyworze-
ki8 i Dzietrznik nigdy nie dostąpił godności kościoła
parafialnego. Odbywano w nim nabożeństwa co mie-
siąc skupiające miejscowy lud i zarządców dóbr
w Grębieniu. Skromne wyposażenie, wspomniane
w spisywanym dla ziemi wieluńskiej w 1522 r. Liber
beneficiorum10 nie wskazuje na specjalną opiekę bi-
skupa i kapituły. Tanią naówczas polichromię nama-
lowano zapewne na wniosek administratora klucza
dóbr arcybiskupich, niestety nie znanego, który po-
starał się. o udzielenie funduszów na ten cel przez ka-
pitułę. Inicjatywie tegoż administratora lub probosz-
cza parafii w Kadłubie należy zapewne przypisać
umieszczenie tarcz herbowych, jak również dobór scen
religijnych i postaci świętych na polichromii w Grę-
bieniu. Dysproporcja między mecenasem tej miary co
arbp Jan Łaski, a skromnym drewnianym kościołem
i jego wystrojem malarskim, o wymowie sztuki ludo-
wej, mówi sama za siebie. Sądzę, że tarcze herbowe
wkomponowane w zespół przedstawień na stropie
posiadały znaczenie czysto prestiżowe, a zarazem
miały na celu utrwalenie czasu powstania polichromii.
Ponieważ z wymienionych względów związek po-
miiędzy fundacją a wyrazem plastycznym polichromii
wydaje się w danym wypadku bardzo luźny, pro-
blemem tym nie będę się na ityrn miejscu zajmowała
szerzej. Kościół drewniany w Grębieniu i jego poli-
chromia są wyrazem upodobań ludu wiejskiego, dzię-
ki którym w podobny sposób kształtowano bryłę
drewnianego kościoła w ziemi wieluńskiej, na Śląsku
i w Małopolsce południowej i w podobny sposób zdo-
biono ściany i stropy w wymienionych rezerwatach
budownictwa drewnianego.
POLICHROMIA ŚCIAN I STROPU I JEJ
STOSUNEK DO ARCHITEKTURY KOŚCIOŁA
Ogólne cechy stylistyczne drewnianych kościo-
łów wieluńskich z 1. poł. w. XVI zostały niedawno
omówione11. Skromniejsze w swym wyrazie pla-
stycznym niż kościoły śląskie i małopolskie, w dużej
zresztą mierze dlatego, że nie otrzymały tak częstych
na tamtych terenach, później dobudowywanych so-
botów, posiadają one charakterystyczną bryłę dzięki
stosunkowo niewielkiemu dachowi przy sporej wy-
sokości ścian i dość niskiej wieży. Cechy te łączą
je bardziej z kościołami śląskimi niźli małopolskimi.
Filiacje ziemi wieluńskiej ze Śląskiem, objawiające
się również w innych gałęziach sztuki, szczególnie
w rzeźbie drewnianej z początku XVI wieku, łatwo
dają się wytłumaczyć sąsiedztwem tych ziemi i nie-
wątpliwą wymianą wędrujących rzemieślników.
Organiczny związek architektury kościoła i je-
go malarskiej dekoracji wyraził się w Grębieniu przy-
8 Tak na miejscu, jak i w poprzednich i obecnej
parafii nie zachowały się żadne dane archiwalne do
kościoła w Grębieniu. W Gnieźnie w Archiwum Kon-
systorza Archidiecezji Gnieźnieńskiej Visitationes offi-
cialatus seu territorii Vielunensis rozpoczynają się od
1730 r.
8 Catalogus eccl., jw., s. 70; Łaski J., jw., s. 128.
10 Łaski J., jw., s. 128.
11 Łoziński J., jw., s. 79—80.
8