Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

BARBARA WOLFF


Ryc. 7. Grębień, fragment polichromii stropu nawy. Wić roślinna. (Fot. E. Kozłowska).

świecka, często rodzajowa tematyka piętnasto.wiecz-
nych rękopisów informują, że w tej gałęzi sztuki mo-
że najwcześniej dokonywał isię zwrot w kierunku hu-
manistycznego spojrzenia na rzeczywistość; z drugiej
zaś strony grafika przenoszona szybko z dużych czę-
sto odległości dostarczała wzorów dla poszczególnych
ujęć czy całych scen.
W Grębieniu między polichromią ścian, a poli-
chromią stropu istnieje zapewne różnica czasu po-
wstania zaledwie jednego pokolenia, a wymowa obu
tych dekoracji świadczy o zasadniczym przełomie
w świadomości ich twórców.
ORNAMENTACJA ROŚLINNA
Roślinność pokrywająca strop nawy wyrasta z wi-
ci, których konary podtrzymują dwie dłonie ludzkie,
umieszczone niesymetrycznie przy tęczy. Wici zata-
21 Por. Tomkowicz S., Teka Grona Konserwato-
rów Galicji Zachodniej, t. I, Kraków 1900, s. 134-6;
Bocheńska - Misiąg A., Powiat nowosądecki, Warszawa
1951, s. 11 (Katalog Zabytków Sztuki w Polsce,
t. I, z. 10).
22 Por. Sokołowski M., jw., s. 5; Tomkowicz S.,
jw., s. 260-2.
23 Por. Dobrzycki T., jw., s. 31; Dobrowolski T.,
Sztuka województwa śląskiego, Katowice 1933*, s. 65;

czają koła i swobodnie bez żadnej reguły kompozy-
cyjnej oplatają sceny figuralne. Pośród wici w nie-
regularnych odstępach wkomponowano rogi obfitości,
z których wysypują się liście. Wegetacja stropu, to
liście w rodzaju akantu, kwiaty zbliżone do dziewię-
ciornika, ślazu, barwinka lub orlika, umieszczone
najczęściej pośrodku kręgów utworzonych z wici,
wreszcie kiście winogron i owoce jeżyn oraz małe ko-
liste owoce przypominające nasiona nasturcji. Jest
tu również, jedyny zresztą, reprezentant fauny wple-
ciony w roślinność, mały ptak przypominający sowę.
Ścisły związek ornamentacji roślinnej Grębienia
i innych polichromii z 1. poł. XVI w. (w Krużlowej
Wyżnej z ok. 1520 r. w pow. nowosądeckim21, w Libu-
szy z 1523 r. w pow. gorlickim22, w Chechle z 1517 r.?23,
w pow. gliwickim, spalonej wraz z kościołem w 1949
r., w Krydlinie z 1. poł. w. XVI w pow. wołowskim24,
tenże, Sztuka na Śląsku, Katowice-Wrocław 1948, s.
242; Dienwiebel H., Oberschlesische Schrottholzkirchen,
Wrocław 1938, s. 135-7; Kóniger E., Kunst in Ober-
schlesien, Wrocław 1938, s. 20, 64; Kloss E., Rode H.,
Stapf W., Eberle H., Die Bau-und Kunstdenkmaler des
Kreises Tost Gleiwitz, Wrocław 1943, s. 214-15.
24 Por. Dobrzycki T., jw., s. 32; Dobrowolski T.,
Sztuka województwa śląskiego, jw., s. 65; tenże, Sztu-
ka na Śląsku, jw., s. 242.

12