DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Wolff-Lozińska, Barbara: Polichromia stropu w Grębieniu: z zagadnień przełomu gotyku i renesansu w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0133
POLICHROMIA STROPU W GRĘBIENIU
Ryc. 19. Grębień, polichromia stropu prezbiterium. Sw. Trójca.
(Fot. E. Kozłowska).
Elementem nowym, niespotyka-
nym w tym czasie w polichromiach
drewnianych kościołów jest motyw
dwóch grajków, umieszczonych po obu
stronach św. Anny Samotrzeć. Świec-
ka tematyka na stropach wiejskich
kościołów, czerpiąca motywy z rękopi-
sów iluminowanych, grafiki i druków
stosuje motywy postaci, wyrastających
z kielichów kwiatów04, myśliwych, fan-
tastycznych zwierząt i ptaków05. Nie-
raz zawiła symbolika tych przedsta-
wień przestaje mieć z czasem znaczenie
i na stropy drewnianych kościołów zo-
stają przeniesione pojedyncze jej ele-
menty, spełniając często jedynie de-
koracyjne zadanie. Dla postaci grajków
na stropie nawy w Grębieniu nie da
się znaleźć jak się zdaje żadnego iko-
nograficznego wytłumaczenia, nie wią-
żą się one ze scenami religijnymi, nie
wiążą się również kompozycyjnie z
chórem muzycznym. Są najbardziej re-
alistycznym elementem polichromii i
odnosi się wrażenie, że przeniesiono
je na strop kościoła wprost z tętniące-
go wokół życia.
Grajkowie mają na sobie aktual-
nie noszone stroje i są reprezentantami
różnych warstw społecznych. Jeden z
nich to dworzanin, grający na lutni,
drugi, o charakterze plebejskim, to wę-
drowiec grający po wsiach i miastecz-
kach na instrumencie w typie gęśli.
Kostiumy obydwu grajków wnoszą in-
teresujące elementy do datowania po-
lichromii, a przede wszystkim są świa¬
dectwem pietyzmu malarza w oddawa-
niu charakterystycznych szczegółów, o-
kreślających typ postaci i ich społecz¬
ne zróżnicowanie.
Dworzanin, uderzający w struny lutni altowej, bar-
dzo popularnego wówczas instrumentu, ubrany jest
w kaftan w typie włoskiego sajana, z długą, sięgającą
kolan baskiną o równych, głębokich fałdach. Rękawy
04 Motyw zastosowany na polichromii w Kozach
znany z drzewa genealogicznego Chrystusa w Gra-
duate Jana Olbrachta jak również z drzewa genealo-
gicznego Jagiellonów ze Statutów Łaskiego (1506) druk
Hallera lub w Chronica Polonorum Macieja Miecho-
wity (1519) druk Vietora z popiersiami książąt i kró-
lów polskich, Betterówna A., jw., s. 355—8.
05 Motyw zastosowany na polichromii w Kozach.
kaftana o kilku rzędach wywatowanych buf, ponaci-
nanych wzdłuż i podszewkowanych są charakterystycz-
ne dla pierwszej połowy XVI w., modne zasadniczo do
ok. 1530 r., a w sztuce spotykane i później. Pod roz-
chylonym kołnierzem kaftana widać drobno marszczo-
ną lub plisowaną koszulę używaną głównie we Wło-
szech i Niemczech. Nakrycie głowy nawiązuje do no-
szonych przez artystów kapeluszy z odgiętym i pona-
cinanym rondem, charakterystycznych dla renesansu.
Pończochy i płaskie, płytkie, poszerzone w palcach
pantofle grajka są powszechnie w użyciu od ok. 1500
21
Ryc. 19. Grębień, polichromia stropu prezbiterium. Sw. Trójca.
(Fot. E. Kozłowska).
Elementem nowym, niespotyka-
nym w tym czasie w polichromiach
drewnianych kościołów jest motyw
dwóch grajków, umieszczonych po obu
stronach św. Anny Samotrzeć. Świec-
ka tematyka na stropach wiejskich
kościołów, czerpiąca motywy z rękopi-
sów iluminowanych, grafiki i druków
stosuje motywy postaci, wyrastających
z kielichów kwiatów04, myśliwych, fan-
tastycznych zwierząt i ptaków05. Nie-
raz zawiła symbolika tych przedsta-
wień przestaje mieć z czasem znaczenie
i na stropy drewnianych kościołów zo-
stają przeniesione pojedyncze jej ele-
menty, spełniając często jedynie de-
koracyjne zadanie. Dla postaci grajków
na stropie nawy w Grębieniu nie da
się znaleźć jak się zdaje żadnego iko-
nograficznego wytłumaczenia, nie wią-
żą się one ze scenami religijnymi, nie
wiążą się również kompozycyjnie z
chórem muzycznym. Są najbardziej re-
alistycznym elementem polichromii i
odnosi się wrażenie, że przeniesiono
je na strop kościoła wprost z tętniące-
go wokół życia.
Grajkowie mają na sobie aktual-
nie noszone stroje i są reprezentantami
różnych warstw społecznych. Jeden z
nich to dworzanin, grający na lutni,
drugi, o charakterze plebejskim, to wę-
drowiec grający po wsiach i miastecz-
kach na instrumencie w typie gęśli.
Kostiumy obydwu grajków wnoszą in-
teresujące elementy do datowania po-
lichromii, a przede wszystkim są świa¬
dectwem pietyzmu malarza w oddawa-
niu charakterystycznych szczegółów, o-
kreślających typ postaci i ich społecz¬
ne zróżnicowanie.
Dworzanin, uderzający w struny lutni altowej, bar-
dzo popularnego wówczas instrumentu, ubrany jest
w kaftan w typie włoskiego sajana, z długą, sięgającą
kolan baskiną o równych, głębokich fałdach. Rękawy
04 Motyw zastosowany na polichromii w Kozach
znany z drzewa genealogicznego Chrystusa w Gra-
duate Jana Olbrachta jak również z drzewa genealo-
gicznego Jagiellonów ze Statutów Łaskiego (1506) druk
Hallera lub w Chronica Polonorum Macieja Miecho-
wity (1519) druk Vietora z popiersiami książąt i kró-
lów polskich, Betterówna A., jw., s. 355—8.
05 Motyw zastosowany na polichromii w Kozach.
kaftana o kilku rzędach wywatowanych buf, ponaci-
nanych wzdłuż i podszewkowanych są charakterystycz-
ne dla pierwszej połowy XVI w., modne zasadniczo do
ok. 1530 r., a w sztuce spotykane i później. Pod roz-
chylonym kołnierzem kaftana widać drobno marszczo-
ną lub plisowaną koszulę używaną głównie we Wło-
szech i Niemczech. Nakrycie głowy nawiązuje do no-
szonych przez artystów kapeluszy z odgiętym i pona-
cinanym rondem, charakterystycznych dla renesansu.
Pończochy i płaskie, płytkie, poszerzone w palcach
pantofle grajka są powszechnie w użyciu od ok. 1500
21