Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

RECENZJE

Czerwoną, radzieccy historycy sztuki
zastali w Penatach szczątki archi-
wum i zaledwie 124 rysunki i szkice,
które stanowiły własność syna arty-
sty — Jerzego. W ten sposób znisz-
czono możliwość stworzenia bardzo
bogatego ośrodka badawczego nad
sztuką największego malarza rosyj-
skiego końca XIX wieku.
I. S. Zilbersztejn podkreśla w
swym artykule zatytułowanym „Od-
naleziony i utracony Riepin" trud-
ność zrekonstruowania drogi rozwo-
jowej artysty bez tych materiałów
przechowywanych do niedawna w
Penatach. O rozmiarach strat świad-
czą takie zestawienia jak np.: że z 5
albumów okresu paryskiego (ok. 300
rys.), 2 albumów ze szkicami do
„Carewny Zofii" (ponad 50 kart),
albumów do „Pożegnania poborowe-
go" (34 rys.), 2 albumów z podróży
do Hiszpanii w 1883 r. (ponad 50
rys.), albumu do „Aresztu agitatora"
(19 rys.), albumu do „Iwana Groźne-
go" (34 rys.) i wielu innych — do
kolekcji radzieckich nie dotarła ani
jedna karta2. Rozeszły się także po
świecie obrazy Riepina chronione w
domu artysty przez wiele lat, od naj-
wcześniejszego okresu twórczości.
Według słów Zilbersztejna „ogrom-
ną robotę trzeba by wykonać, aby
choć w przybliżeniu ustalić, jakie
prace Riepina wyszły z Penatów w
ciągu ostatnich 30 lat jego życia, a
jakie po jego śmierci".
W pierwszej części tegoż rozdzia-
łu podejmuje Zilbersztejn trud
przywrócenia Riepinowi nieznanych
dotąd jego dzieł. Wiele z nich wy-
płynęło z prywatnych kolekcji po
Rewolucji3, inne ukazały się po raz
pierwszy na wystawach dzieł Rie-
pina w 1936/37 r. i 1944 r. Jak da-
lece jednak wystawy te nie wyczer-
pały materiału dostępnego w Z. S.
R. R., a nawet w samej stolicy —
Moskwie, świadczy fakt odnalezie-
nia w latach 40-tych w Muzeum
Historycznym w Moskwie przecho-
wywanego tam od 1925 r. sygnowa-
nego portretu gen. Dragomirowa.
Przy dokładnej kwerendzie dla
celów ekspozycji, dzieło tej miary
nie powinno było ujść uwagi hi-
storyka sztuki. Te błędy organiza-
torów wystaw podkreśla Zilber-
sztejn4 zaznaczając, że obok Mu-
zeum Historycznego nie sprawdzo-
no także zbiorów Muzeum Rewolu-

2 Artykuł Zilbersztejna I. S., jw.,
t. I, s. 56.
3 Zilbersztejn I. S., jw., s. 40.
4 Zilbersztejn I. S., jw., s. 36 i 194.


Ryc. 1. I. E. Riepin, portret B. N. Cziczerina. Muzeum Narodowe
w Krakowie. (Fot. Pracownia fot. Muz. Nar. w Krakowie).

cji w Moskwie, nie mówiąc już o
muzeach prowincjonalnych w Smo-
leńsku, Charkowie, Kijowie i in.
oraz kolekcjach prywatnych.
Jak powiedziano wyżej, o ukła-
dzie i treści publikacji zdecydowa-
ło założenie, że miała ona przede
wszystkim naświetlić mało znane
strony twórczości malarza. Staje
się to oczywistym po zapoznaniu z
układem artykułów w I-ym tomie.
Po jedynym syntetycznie ujętym,
wprowadzającym artykule I. E. Gra-
bara p.t. „Miejsce Riepina w rosyj-
skiej i światowej sztuce", reszta
treści grupuje się w trzech zasad-

niczych częściach. Noszą one tytu-
ły: 1. „Niepublikowane artystyczne
dziedzictwo Riepina", 2. „Niepubli-
kowane literackie dziedzictwo Rie-
pina" i 3. „Opowiadania o życiu
i twórczości Riepina". Tom Il-gi
wypełniają wspomnienia osób, któ-
re w różnych okresach stykały się
z artystą. Dużo miejsca zajmują tu
wspomnienia jego uczniów oraz
bardzo cenne informacje przyjaciół
i modeli obserwujących go przy
pracy. Zamykają ten tom artykuły
W. Z. Gołowczinera „Z historii po-
pularyzacji twórczości Riepina w
latach do rewolucji" i sprawozda-

83