DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Dobrowolski, Tadeusz: Zamek na Wawelu: dzieło architektury polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0234
TADEUSZ DOBROWOLSKI
dwie części filar środkowy; skrzydło wschod-
nie dzielą na trzy części dwa filary, a południowe
przez analogię z północnym jeden filar na dwie części.
Oprócz tych filarów głównych wzniesiono jeszcze trzy
słabsze filary narożne w kształcie litery L, które m. i.
ułatwiają łączenie prostopadłych do siebie krużgan-
ków. Rytmy filarów głównych nie są równomierne,
co można by porównać z rytmiką czy raczej brakiem
rytmiki w rozmieszczeniu okien. Już Komornicki za-
uważył, że filar skrzydła północnego oddziela 6 arkad
od 4, dwa filary skrzydła wschodniego dzielą arkady
na różnej długości odcinki po 3, 5 i 4 przęsła, a dopie-
ro mar sKrzydia południowego dzieli arkady na dwie
części symetryczne, złożone w każdym przypadku
z 3 arkad12.
Te filarowe szkarpy, przeciwstawiające się śmiało
delikatnej strukturze arkad, przerywające w sposób
zdecydowany a swobodny matematycznie obliczony
rytm kolumn i łuków parteru oraz pierwszego piętra,
nie mają nic wspólnego z istotą renesansu włoskiego.
Odsunięte od murów gmachu, łączone z arkadami przy
pomocy półkolumn (bo dotykające je kolumny kruż-
ganków wtapiają się jak gdyby w ich masę) pełnią
potrójną funkcję. Nie tylko przerywają, lecz także
wzmacniają arkady, — podtrzymują położone na nich
chodniki krużganków I i II piętra przy pomocy beczko-
wych sklepień-łuków, — a wreszcie za pośrednictwem
tych łuków podpierają mury (ryc. 7). W oryginalny
i twórczy sposób wyzyskują zatem gotycką, a więc
tradycyjną w swej istocie zasadę szkarpy i przypor-
nych łuków, w. tym przypadku zdwojonych (na wy-
sokości I i II piętra), których funkcja po ich zamianie
na wąski odcinek beczkowego sklepienia ulega zwie-
lokrotnieniu. Wywodzą się więc opisane filary-szkar-
12 Równomierny podział arkad był zupełnie moż-
liwy, bo skrzydło północne można było podzielić na
dwa odcinki po 5 arkad, a wschodnie na trzy po 4
arkady. Komornicki w cyt. pracy o Franciszku Flo-
rentczyku wysunął hipotezę, że owe filary określają
poszczególne etapy budowy. Z drugiej strony niere-
gularność ich rozmieszczenia przywodzi mimo wszyst-
ko na myśl miejscową tradycję budowlaną, która ak-
ceptowała pewną swobodę układu i nieregularność
akcentów.
Ryc. 11. Dwa portale mistrza Benedykta z motywem kółek, gotyckimi nadprozami i renesansowym, gzymsem.
(Fot. S. Kolowca).
14
dwie części filar środkowy; skrzydło wschod-
nie dzielą na trzy części dwa filary, a południowe
przez analogię z północnym jeden filar na dwie części.
Oprócz tych filarów głównych wzniesiono jeszcze trzy
słabsze filary narożne w kształcie litery L, które m. i.
ułatwiają łączenie prostopadłych do siebie krużgan-
ków. Rytmy filarów głównych nie są równomierne,
co można by porównać z rytmiką czy raczej brakiem
rytmiki w rozmieszczeniu okien. Już Komornicki za-
uważył, że filar skrzydła północnego oddziela 6 arkad
od 4, dwa filary skrzydła wschodniego dzielą arkady
na różnej długości odcinki po 3, 5 i 4 przęsła, a dopie-
ro mar sKrzydia południowego dzieli arkady na dwie
części symetryczne, złożone w każdym przypadku
z 3 arkad12.
Te filarowe szkarpy, przeciwstawiające się śmiało
delikatnej strukturze arkad, przerywające w sposób
zdecydowany a swobodny matematycznie obliczony
rytm kolumn i łuków parteru oraz pierwszego piętra,
nie mają nic wspólnego z istotą renesansu włoskiego.
Odsunięte od murów gmachu, łączone z arkadami przy
pomocy półkolumn (bo dotykające je kolumny kruż-
ganków wtapiają się jak gdyby w ich masę) pełnią
potrójną funkcję. Nie tylko przerywają, lecz także
wzmacniają arkady, — podtrzymują położone na nich
chodniki krużganków I i II piętra przy pomocy beczko-
wych sklepień-łuków, — a wreszcie za pośrednictwem
tych łuków podpierają mury (ryc. 7). W oryginalny
i twórczy sposób wyzyskują zatem gotycką, a więc
tradycyjną w swej istocie zasadę szkarpy i przypor-
nych łuków, w. tym przypadku zdwojonych (na wy-
sokości I i II piętra), których funkcja po ich zamianie
na wąski odcinek beczkowego sklepienia ulega zwie-
lokrotnieniu. Wywodzą się więc opisane filary-szkar-
12 Równomierny podział arkad był zupełnie moż-
liwy, bo skrzydło północne można było podzielić na
dwa odcinki po 5 arkad, a wschodnie na trzy po 4
arkady. Komornicki w cyt. pracy o Franciszku Flo-
rentczyku wysunął hipotezę, że owe filary określają
poszczególne etapy budowy. Z drugiej strony niere-
gularność ich rozmieszczenia przywodzi mimo wszyst-
ko na myśl miejscową tradycję budowlaną, która ak-
ceptowała pewną swobodę układu i nieregularność
akcentów.
Ryc. 11. Dwa portale mistrza Benedykta z motywem kółek, gotyckimi nadprozami i renesansowym, gzymsem.
(Fot. S. Kolowca).
14