DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Dobrowolski, Tadeusz: Zamek na Wawelu: dzieło architektury polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0240
TADEUSZ DOBROWOLSKI
Ryc. 19. Strop belkowany na parterze. (Fot. S. Kolowca).
ciem koncepcji krużgankowego dziedzińca, skoro obec-
nie wbrew swemu przeznaczeniu wychodzi on na je-
den z krużganków. Jego bogata, renesansowa deko-
racja nie przekreśla jednak pewnej swoistości tego
elementu, nietypowego dla architektury włoskiej,
a typowego dla północnej części Europy, gdzie trady-
cja gotyckiego w zasadzie wykusza żyła dość długo.
Obramień drzwiowych i okiennych, wiązanych
z Benedyktem przetrwało na zamku co najmniej kil-
kadziesiąt. Nic też dziwnego, że mają one duże zna-
czenie dla architektury zamku, tym bardziej że znacz-
na ich część zdobi mury magistralne od strony dzie-
dzińca, widoczna w głębi między kolumnami krużgan-
ków. Są to z reguły otwory prostokątne, ujęte w ka-
mienne węgary i wysokie nadproża z okazałym cięż-
kim, renesansowym gzymsem, który czasem zmienia
swoją funkcję, przekształcając się się na parapet
okienny (ryc. 13’). Zdarza się czasem, że drzwi i okna
tworzą wspólną całość, kiedy nad gzymsem portalu
widać jeszcze niewielki stosunkowo otwór okienny
17 Sokołowski M., Dwa gotycyzmy wileński i kra-
kowski w architekturze i złotnictwie i źródła ich zna-
o normalnym, bogatym obramieniu. Na szczególny
wyraz plastyczny obramień portali i okien składają
się następujące właściwości: 1. bogactwo i gęstość
motywów dekoracyjnych, 2. przewaga motywów or-
namentalno - geometrycznych, 3. harmonijne po-
wiązanie motywów gotyckich i renesansowych, 4. po-
łączenie elementów renesansowo - antycznych z lu-
dowo-rodzimymi, czerpanymi z ciesiołki i w ogóle or-
namentyki miejscowej, 5. wysoki stopień opanowania
techniki kamieniarskiej i idąca z tym w parze umiejęt-
ność przetłumaczenia motywów rzeźby drewnianej na
formy kamienne, 6. górująca ludowość, widoczna nie
tylko w motywach dekoracyjnych, lecz także w roz-
rzutnym zdobnictwie i swobodnym kojarzeniu różno-
gatunkowych elementów bez oglądania się na sztywne
prawidła i normy. Ów rodzimy, ludowy rys tej zdob-
niczej kamieniarki zdecydował o jej popularności
i rozpowszechnieniu, w związku z czym analogiczne
zdobienie portali i okien spotyka się w rozmaitych bu-
dowlach Krakowa, a także poza Krakowem17.
mion charakterystycznych, Sprawozdania K. H. S.
VIII (1912).
20
Ryc. 19. Strop belkowany na parterze. (Fot. S. Kolowca).
ciem koncepcji krużgankowego dziedzińca, skoro obec-
nie wbrew swemu przeznaczeniu wychodzi on na je-
den z krużganków. Jego bogata, renesansowa deko-
racja nie przekreśla jednak pewnej swoistości tego
elementu, nietypowego dla architektury włoskiej,
a typowego dla północnej części Europy, gdzie trady-
cja gotyckiego w zasadzie wykusza żyła dość długo.
Obramień drzwiowych i okiennych, wiązanych
z Benedyktem przetrwało na zamku co najmniej kil-
kadziesiąt. Nic też dziwnego, że mają one duże zna-
czenie dla architektury zamku, tym bardziej że znacz-
na ich część zdobi mury magistralne od strony dzie-
dzińca, widoczna w głębi między kolumnami krużgan-
ków. Są to z reguły otwory prostokątne, ujęte w ka-
mienne węgary i wysokie nadproża z okazałym cięż-
kim, renesansowym gzymsem, który czasem zmienia
swoją funkcję, przekształcając się się na parapet
okienny (ryc. 13’). Zdarza się czasem, że drzwi i okna
tworzą wspólną całość, kiedy nad gzymsem portalu
widać jeszcze niewielki stosunkowo otwór okienny
17 Sokołowski M., Dwa gotycyzmy wileński i kra-
kowski w architekturze i złotnictwie i źródła ich zna-
o normalnym, bogatym obramieniu. Na szczególny
wyraz plastyczny obramień portali i okien składają
się następujące właściwości: 1. bogactwo i gęstość
motywów dekoracyjnych, 2. przewaga motywów or-
namentalno - geometrycznych, 3. harmonijne po-
wiązanie motywów gotyckich i renesansowych, 4. po-
łączenie elementów renesansowo - antycznych z lu-
dowo-rodzimymi, czerpanymi z ciesiołki i w ogóle or-
namentyki miejscowej, 5. wysoki stopień opanowania
techniki kamieniarskiej i idąca z tym w parze umiejęt-
ność przetłumaczenia motywów rzeźby drewnianej na
formy kamienne, 6. górująca ludowość, widoczna nie
tylko w motywach dekoracyjnych, lecz także w roz-
rzutnym zdobnictwie i swobodnym kojarzeniu różno-
gatunkowych elementów bez oglądania się na sztywne
prawidła i normy. Ów rodzimy, ludowy rys tej zdob-
niczej kamieniarki zdecydował o jej popularności
i rozpowszechnieniu, w związku z czym analogiczne
zdobienie portali i okien spotyka się w rozmaitych bu-
dowlach Krakowa, a także poza Krakowem17.
mion charakterystycznych, Sprawozdania K. H. S.
VIII (1912).
20