Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

NAGROBEK ZYGMUNTA I

Jeżeli jednak nie może ulegać
wątpliwości, że posąg Zygmunta I
jest tym, który wykonany został w
latach 1529—31, to nie wynika stąd
jeszcze, kto posąg ten wykonał.
Istnieje wprawdzie współczesne i
najbardziej miarodajne świadectwo,
kontrakt zawarty dn. 6 lutego 1529
r. przez Seweryna Bonera z Ber-
reccim „pro laborandis et sculpen-
dis figuris... ad capellam Sacrae
M-tis Regiae in castro Cracoviensi“,
ale interpretacja tego kontraktu nie
jest łatwa. W 3 punktach ujęte są
obowiązki, które podejmuje Berrec-
ci, dla wykonania rzeźb z czerwo-
nego marmuru:
„Primo exsculpere debet e la-
pide marmoreo rubeo integrum cor-
pus regium armatum, coronatum ac
pallio circum amictum, quod loca-
bitur supra capsam sepulturae.
Secundo exsculpere debet ex la-
pide item marmoreo rubeo figuras
sex integras ac omnibus suis parti-
bus perfectas absolutasque sancto-
rum Petri, Pauli, Sigismundi, Ioannis
Baptistae, Venceslai atque Floriani,
in spatia seu interstitia oblonga ad
praesens vacua capellae praefatae
statuendum locandumque.
Tertio exsculpere debet similiter
ex lapide marmoreo rubeo figuras
duas medias vel dimidias rotundas


Salomonis videlicet ac David simi- „
Ryc. 11. .
les illarum, in quibus imagines
Evangelistarum 4 ad eandem
capellam hic ipse Bartholomaeus effinxit exsculpsit-
que“.
Mamy więc najautentyczniejsze stwierdzenie, że
Berrecci już wyrzeźbił 4 medaliony z czerwonego
marmuru, a podejmuje się wykonać wszystkie inne
rzeźby, mianowicie figurę króla, 6 posągów do nisz
i 2 medaliony. Tymczasem różnice między tymi rzeź-
bami są tak wielkie, że nie mógł wykonać ich wszyst-
kich jeden artysta, co zresztą byłoby niemożliwe i ze
względu na krótki okres, w którym powstały. Zacho-
dzi tu więc podobne zjawisko, jak w poprzednich la-
tach przy wykonywaniu w piaskowcu kopuły i ścian:
według wspólnego projektu pracuje równocześnie pa-
ru czy kilku artystów i pozostawiona im jest w gra-
nicach naszkicowanej koncepcji znaczna swoboda. Dla
przekonania się o tym wystarczy porównać np. wspa-
niałe, bardzo plastyczne groteski z ażurowymi prze-

Berrecci, Jan Boner jako Dawid. (Fot. S. Kolowca).
świtami i drugorzędne, płaskie groteski na ścianie
nad królewskim grobowcem. Napewno więc słuszne
jest twierdzenie K. Estreichera i J. Pagaczewskiego,
wypowiedziane w artykule Czy Jan Maria Padovano
był w Rzymie?, że Berrecci zawarł w r. 1529 kontrakt
jako przedsiębiorca. Ale autorowie tezę swą posuwają
jeszcze dalej, ograniczając rolę Berrecciego jedynie do
tego, twierdząc, że Berrecci nie tylko żadnej z tych
rzeźb nie wykonał, ale ich nawet nie projektował, lecz
przekazał robotę różnym artystom, a jego dziełem są
wyłącznie 4 poprzednio wykonane medaliony z wize-
runkami ewangelistów. Ta hipoteza jest jednak nie-
przekonywująca, bo nie ma podstaw sądzić, że właśnie
poprzednio występował Berrecci jako rzeźbiarz, a nie
jest wymieniany też jedynie jako przedsiębiorca.
Sprawa ma zasadnicze znaczenie, bo przecież na tych
4 medalionach ewangelistów oparły się charaktery-

31