DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Kalinowski, Wojciech; Krassowski, Czesław; Miłobędzki, Adam: Z problematyki budownictwa drewnianego epoki Odrodzenia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0271
Z PROBLEMATYKI BUDOWNICTWA DREWNIANEGO
Ryc. 23. Szydłowiec, zamek. Strop w sali przyziemia. (Fot. E. Krygier).
oraz poza gospodarstwami sołtysimi, czy czynszowy-
mi. Próby te nie wprowadzały jeszcze wtedy rady-
kalnych zmian w tradycyjną zabudowę wsi już
istniejących62, niemniej znane źródło63 64 zwraca uwagę
na możliwy wówczas znaczny zakres ingerencji pana
wsi w zabudowę gospodarstw chłopskich6'1. Natomiast
całkowicie od form tradycyjnych mogła odbiegać za-
budowa wsi nowych, bądź przekształconych na sku-
tek reform agrarnych. Jest znamienne, że zachowany
budynek, wzniesiony około roku 1600 w jednej z ta-
kich wsi ®3, posiada szczegóły pokrewne budownictwu
miejskiemu, ale w całości nie daje się — jak dotych-
czas — powiązać z wcześniejszym budownictwem
62 W wieku XVI szlachta przeważnie rozpoczynała
swój zawód rolniczy i zmuszona była niejednokrotnie
do uczenia się rolnictwa od włościan (Rutkowski, jw,
I, s. 135; Moszczeński S., Od wiedzy praktycznej w rol-
nictwie do wiedzy naukowej, 1937).
63 A. Gostomski, Gospodarstwo, opr. S. Inglot
Wrocław 1951.
64 Zarządzający folwarkiem urzędnik miał decy-
wiejskim mniej lub więcej odległych okolic. Do wy-
ciągnięcia z tego szerszych wniosków brak jeszcze do-
statecznych danych. Przebadanie zabudowy wiejskiej
w latach Odrodzenia może wyjaśniłoby, które elemen-
ty w budownictwie drewnianym tych czasów wyni-
kały u nas z miejscowych tradycji, a które zostały
włączone. Niestety zabudowa wsi polskiej w XVI
i XVII stuleciu jest wciąż bliżej nie znana, a nasze
wiadomości o niej nie są wiele większe niż Glogera66,
gdy podsumowywał prace swych poprzedników. Nie-
wątpliwie jednak zabudowa wsi w wieku XVI i XVII
w Polsce nie była prymitywniejsza od wznoszonej
w stuleciu następnym, którą może w nieco przesad-
dować o przydziale materiałów budowlanych, nawet
takich jak suszony perz do krycia dachów, wydawać
pozwolenia na budowę i nakazy remontów, a nawet
udzielać poleceń, gdzie i jak mają być wykonane bu-
dynki.
65 Kloeppel O., Die bauerliche Haus-, Hof- und
Siedlungsanlage im Weichsel-Nogat-Delta, Danzig
1924, s. 133—143.
66 Jw., s. 97—158.
4
49
Ryc. 23. Szydłowiec, zamek. Strop w sali przyziemia. (Fot. E. Krygier).
oraz poza gospodarstwami sołtysimi, czy czynszowy-
mi. Próby te nie wprowadzały jeszcze wtedy rady-
kalnych zmian w tradycyjną zabudowę wsi już
istniejących62, niemniej znane źródło63 64 zwraca uwagę
na możliwy wówczas znaczny zakres ingerencji pana
wsi w zabudowę gospodarstw chłopskich6'1. Natomiast
całkowicie od form tradycyjnych mogła odbiegać za-
budowa wsi nowych, bądź przekształconych na sku-
tek reform agrarnych. Jest znamienne, że zachowany
budynek, wzniesiony około roku 1600 w jednej z ta-
kich wsi ®3, posiada szczegóły pokrewne budownictwu
miejskiemu, ale w całości nie daje się — jak dotych-
czas — powiązać z wcześniejszym budownictwem
62 W wieku XVI szlachta przeważnie rozpoczynała
swój zawód rolniczy i zmuszona była niejednokrotnie
do uczenia się rolnictwa od włościan (Rutkowski, jw,
I, s. 135; Moszczeński S., Od wiedzy praktycznej w rol-
nictwie do wiedzy naukowej, 1937).
63 A. Gostomski, Gospodarstwo, opr. S. Inglot
Wrocław 1951.
64 Zarządzający folwarkiem urzędnik miał decy-
wiejskim mniej lub więcej odległych okolic. Do wy-
ciągnięcia z tego szerszych wniosków brak jeszcze do-
statecznych danych. Przebadanie zabudowy wiejskiej
w latach Odrodzenia może wyjaśniłoby, które elemen-
ty w budownictwie drewnianym tych czasów wyni-
kały u nas z miejscowych tradycji, a które zostały
włączone. Niestety zabudowa wsi polskiej w XVI
i XVII stuleciu jest wciąż bliżej nie znana, a nasze
wiadomości o niej nie są wiele większe niż Glogera66,
gdy podsumowywał prace swych poprzedników. Nie-
wątpliwie jednak zabudowa wsi w wieku XVI i XVII
w Polsce nie była prymitywniejsza od wznoszonej
w stuleciu następnym, którą może w nieco przesad-
dować o przydziale materiałów budowlanych, nawet
takich jak suszony perz do krycia dachów, wydawać
pozwolenia na budowę i nakazy remontów, a nawet
udzielać poleceń, gdzie i jak mają być wykonane bu-
dynki.
65 Kloeppel O., Die bauerliche Haus-, Hof- und
Siedlungsanlage im Weichsel-Nogat-Delta, Danzig
1924, s. 133—143.
66 Jw., s. 97—158.
4
49