DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Rozprawy
DOI article:Ciołek, Gerard: Polskie ogrody renesansowe XVI wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0294
GERARD CIOŁEK
no/ w VcttH hU kJ4ly / dby tdF
p:jv(hp tu <W» potrjebyz
nlbc> tu tlterrtniu owocu, 2lK>o febnflt roje
Ryc. 19. Budowa altany, drzeworyt z dzieła Crescen-
tina. (Fot. E. Kozłowska).
i lustracje. Cytujemy opis podkrakowskiej rezydencji
biskupiej na Białym Prądniku:
„Na północ od pałacu, okalając go z trzech
stron, ciągnie się ogród włoski, do którego z pa-
łacu wyszedłszy jest ulic w nim 11; — ulica
pierwsza, prospekt mająca od pałacu ku wsi Gór-
ka, w tej ulicy kwater 4, — około tych rabaty
bukszpanem obsadzone, w tychże znajduje się
piramid świerkowych porządnie ostrzyżonych 44,
w środku ku bramie kopiec z darni w gwiazdę
zrobiony, dalej brama sztachetowa ku wsi Gór-
ce... W tejże ulicy między piramidami znajduje
się kopczyków pomniejszych dwa po prawej i le-
wej stronie, na około których kanapy z darni.
W tychże kwaterach drzew (owocowych) 32; w
prawą stronę przy murach pałacowych jest kwa-
ter 4, rabatą zasadzonych, w których kwaterek
drzewek morelowych 17 (i innych 17)... Dalej
w prawo promenada dzika ex opposito altany,
niedaleko parkanu będącej znajduje się kwater
dwie, przy parkanie nad rzeczką Białuchą ogród
otaczającą, w których kwaterach drzewek rodzaj-
nych jabłonek 43 (i innych 16)... Dalej jest alta-
na, za którą szkółka (drzewek owocowych).. Wró-
ciwszy na tę ulicę wyżej opisaną, niby poprzecz-
ną w prawej stronie kwater 4 włoszczyzną zasa-
dzonych (i drzewkami owocowymi)... Dalej figar-
nia murowana... Ten cały ogród ulicami, szpale-
rami, altanami, chłodnikami, porządnie strzyżo-
nymi drzewami, drzewkami, ziółkami i kwiatami,
a osobliwie między piramidami kwaterach 4-ch
w rabbatach cebulkami tulipanowemi, Łliowemi,
narcyzowemi, hyiacentowemi jest przyozdobio-
ny “ -,fl.
Kwadratura przestrzeni i układ kwaterowy jako
zasada kompozycji ogrodowej ustala się na trzy z gó-
rą stulecia. Występują one zarówno we wszystkich
odmianach ogrodów Odrodzenia, jak i w wielkich za-
łożeniach barokowych.
OGRODY TARASOWE
Wznoszenie pałaców i will w miejscach wynio-
słych, na grzbietach i zboczach wzgórz, przy jedno-
czesnej tendencji bezpośredniego wiązania z nimi za-
łożeń ogrodowych, a więc na stokach, niewątpliwie
stanowiło jeden z głównych impulsów wprowadzenia
układów tarasowych. Tarasowanie zboczy stosowane
było od wieków w rolnictwie i ogrodnictwie użytko-
wym, umożliwiało ono bowiem prowadzenie racjo-
nalnych upraw roślinnych na pochyłościach, bez oba-
wy o ujemne skutki erozji wodnej i innych uciążli-
wości, związanych z tą formą terenu.
26 Archiwum Gł. Akt Dawnych, Arch Skarb, dz.
XLVI nr 58, k. 147—208. Lustracja klucza Promnickie-
Ogrody tarasowe znane były w starożytności (wi-
szące ogrody Babilonu, ogrody cesarskiego Rzymu),
występowały w sztuce ogrodowej Islamu (Generalifa,
Alcazar), wiążąc się zasadniczo z odpowiednimi ce-
chami morfologii terenu. Renesans ogrodów taraso-
wych w XVI wieku stanowił nie tylko spełnienie po-
stulatów użytkowych i technicznych, lecz nawiązując
do tradycji antycznych osiągnął rozwiązania nowe,
o cechach postępowych, będące symbolem nowej epo-
ki. Ogród tarasowy przeciwstawiał się monotonii
układów kwaterowych, składających się z szeregu
go w pow. krakowskim wł. bisk. krakowskich 1789,
(wypisy E. Łopacińskiego, jw.).
64
no/ w VcttH hU kJ4ly / dby tdF
p:jv(hp tu <W» potrjebyz
nlbc> tu tlterrtniu owocu, 2lK>o febnflt roje
Ryc. 19. Budowa altany, drzeworyt z dzieła Crescen-
tina. (Fot. E. Kozłowska).
i lustracje. Cytujemy opis podkrakowskiej rezydencji
biskupiej na Białym Prądniku:
„Na północ od pałacu, okalając go z trzech
stron, ciągnie się ogród włoski, do którego z pa-
łacu wyszedłszy jest ulic w nim 11; — ulica
pierwsza, prospekt mająca od pałacu ku wsi Gór-
ka, w tej ulicy kwater 4, — około tych rabaty
bukszpanem obsadzone, w tychże znajduje się
piramid świerkowych porządnie ostrzyżonych 44,
w środku ku bramie kopiec z darni w gwiazdę
zrobiony, dalej brama sztachetowa ku wsi Gór-
ce... W tejże ulicy między piramidami znajduje
się kopczyków pomniejszych dwa po prawej i le-
wej stronie, na około których kanapy z darni.
W tychże kwaterach drzew (owocowych) 32; w
prawą stronę przy murach pałacowych jest kwa-
ter 4, rabatą zasadzonych, w których kwaterek
drzewek morelowych 17 (i innych 17)... Dalej
w prawo promenada dzika ex opposito altany,
niedaleko parkanu będącej znajduje się kwater
dwie, przy parkanie nad rzeczką Białuchą ogród
otaczającą, w których kwaterach drzewek rodzaj-
nych jabłonek 43 (i innych 16)... Dalej jest alta-
na, za którą szkółka (drzewek owocowych).. Wró-
ciwszy na tę ulicę wyżej opisaną, niby poprzecz-
ną w prawej stronie kwater 4 włoszczyzną zasa-
dzonych (i drzewkami owocowymi)... Dalej figar-
nia murowana... Ten cały ogród ulicami, szpale-
rami, altanami, chłodnikami, porządnie strzyżo-
nymi drzewami, drzewkami, ziółkami i kwiatami,
a osobliwie między piramidami kwaterach 4-ch
w rabbatach cebulkami tulipanowemi, Łliowemi,
narcyzowemi, hyiacentowemi jest przyozdobio-
ny “ -,fl.
Kwadratura przestrzeni i układ kwaterowy jako
zasada kompozycji ogrodowej ustala się na trzy z gó-
rą stulecia. Występują one zarówno we wszystkich
odmianach ogrodów Odrodzenia, jak i w wielkich za-
łożeniach barokowych.
OGRODY TARASOWE
Wznoszenie pałaców i will w miejscach wynio-
słych, na grzbietach i zboczach wzgórz, przy jedno-
czesnej tendencji bezpośredniego wiązania z nimi za-
łożeń ogrodowych, a więc na stokach, niewątpliwie
stanowiło jeden z głównych impulsów wprowadzenia
układów tarasowych. Tarasowanie zboczy stosowane
było od wieków w rolnictwie i ogrodnictwie użytko-
wym, umożliwiało ono bowiem prowadzenie racjo-
nalnych upraw roślinnych na pochyłościach, bez oba-
wy o ujemne skutki erozji wodnej i innych uciążli-
wości, związanych z tą formą terenu.
26 Archiwum Gł. Akt Dawnych, Arch Skarb, dz.
XLVI nr 58, k. 147—208. Lustracja klucza Promnickie-
Ogrody tarasowe znane były w starożytności (wi-
szące ogrody Babilonu, ogrody cesarskiego Rzymu),
występowały w sztuce ogrodowej Islamu (Generalifa,
Alcazar), wiążąc się zasadniczo z odpowiednimi ce-
chami morfologii terenu. Renesans ogrodów taraso-
wych w XVI wieku stanowił nie tylko spełnienie po-
stulatów użytkowych i technicznych, lecz nawiązując
do tradycji antycznych osiągnął rozwiązania nowe,
o cechach postępowych, będące symbolem nowej epo-
ki. Ogród tarasowy przeciwstawiał się monotonii
układów kwaterowych, składających się z szeregu
go w pow. krakowskim wł. bisk. krakowskich 1789,
(wypisy E. Łopacińskiego, jw.).
64