DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Rozprawy
DOI article:Miłobędzki, Adam: Ze studiów nad urbanistyką Zamościa
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0305
ZE STUDIÓW NAD URBANISTYKĄ ZAMOŚCIA
wzdłużnej linii długości 8 sznurów, przepołowionej
przez poprzeczną oś miasta. Zachodni końcowy punkt
tej linii pokrywa się z punktem skrzyżowania regu-
larnej siatki śródmieścia, wschodni — uległ przesunię-
ciu na południe o 2 pręty (wielkość analogiczna jak przy
przesunięciu całej siatki w strefie północnej). Zmiana
kierunku linii siatki pociągnęła za sobą zmianę biegu
ulicy za południowymi blokami strefy śródmiejskiej,
dzięki czemu głębokość tych bloków zmniejsza się
w kierunku zachodnim. Nowa siatka nakłada się na
plan niezbyt dokładnie; część wymiarów uległa tu pro-
porcjonalnemu skróceniu w związku z nierównościami
terenu, co zostało wyjaśnione powyżej.
Te różnice w nawiązaniu do siatki sznurowej po-
szczególnych części miasta mogły być spowodowane
nie równoczesnym wytyczeniem; najstarsze byłoby
śródmieście. Istnieje problem, czy siatka sznurowa wy-
chodziła szerzej poza prostokąt właściwego miasta
i czy powiązane z nią były inne punkty wewnątrz na-
rysu obronnego Zamościa. Tylko w dwóch wypadkach
można odpowiedzieć twierdząco. Dotyczy to budyn-
27 Por. system wykreślania obwarowań Zamościa
(Herbst i Zachwatowicz, jw., s. 13).
ków projektowanych przez Moranda. Punkt skrzyżo-
wania siatki wypada mniej więcej na osi głównej na-
wy kolegiaty, na granicy pierwszego i drugiego przęsła;
zapewne taką sytuację kościoła przewidziano przy wy-
tyczaniu miasta w 10 lat przed przystąpieniem do je-
go budowy. Podobny punkt, tylko na osi wzdłużnej
miasta, występuje w środku głównego budynku pała-
cu; położenie jego nie jest jednak ściśle symetryczne.
Nie da się natomiast stwierdzić bezpośredniego zwią-
zku siatki rozplanowania z wielobokiem obwarowań 27.
Podziały wewnątrz kwadratów siatki sznurowej
wskazują na związek wymiarów elementów miasta
z miarą prętową. Pewne odstępstwa nie wykraczają tu
poza granice zniekształcenia spowodowanego przez
czynniki omówione wyżej (wymiary elementów mia-
sta w mierze prętowej podane są w aneksie 2).
IV
9. Plan teoretyczny i pierwotny projekt. Wydoby-
cie siatki układu dało możność dokładniejszego wnik-
nięcia w pierwotny szkielet konstrukcji urbanistycznej
75
wzdłużnej linii długości 8 sznurów, przepołowionej
przez poprzeczną oś miasta. Zachodni końcowy punkt
tej linii pokrywa się z punktem skrzyżowania regu-
larnej siatki śródmieścia, wschodni — uległ przesunię-
ciu na południe o 2 pręty (wielkość analogiczna jak przy
przesunięciu całej siatki w strefie północnej). Zmiana
kierunku linii siatki pociągnęła za sobą zmianę biegu
ulicy za południowymi blokami strefy śródmiejskiej,
dzięki czemu głębokość tych bloków zmniejsza się
w kierunku zachodnim. Nowa siatka nakłada się na
plan niezbyt dokładnie; część wymiarów uległa tu pro-
porcjonalnemu skróceniu w związku z nierównościami
terenu, co zostało wyjaśnione powyżej.
Te różnice w nawiązaniu do siatki sznurowej po-
szczególnych części miasta mogły być spowodowane
nie równoczesnym wytyczeniem; najstarsze byłoby
śródmieście. Istnieje problem, czy siatka sznurowa wy-
chodziła szerzej poza prostokąt właściwego miasta
i czy powiązane z nią były inne punkty wewnątrz na-
rysu obronnego Zamościa. Tylko w dwóch wypadkach
można odpowiedzieć twierdząco. Dotyczy to budyn-
27 Por. system wykreślania obwarowań Zamościa
(Herbst i Zachwatowicz, jw., s. 13).
ków projektowanych przez Moranda. Punkt skrzyżo-
wania siatki wypada mniej więcej na osi głównej na-
wy kolegiaty, na granicy pierwszego i drugiego przęsła;
zapewne taką sytuację kościoła przewidziano przy wy-
tyczaniu miasta w 10 lat przed przystąpieniem do je-
go budowy. Podobny punkt, tylko na osi wzdłużnej
miasta, występuje w środku głównego budynku pała-
cu; położenie jego nie jest jednak ściśle symetryczne.
Nie da się natomiast stwierdzić bezpośredniego zwią-
zku siatki rozplanowania z wielobokiem obwarowań 27.
Podziały wewnątrz kwadratów siatki sznurowej
wskazują na związek wymiarów elementów miasta
z miarą prętową. Pewne odstępstwa nie wykraczają tu
poza granice zniekształcenia spowodowanego przez
czynniki omówione wyżej (wymiary elementów mia-
sta w mierze prętowej podane są w aneksie 2).
IV
9. Plan teoretyczny i pierwotny projekt. Wydoby-
cie siatki układu dało możność dokładniejszego wnik-
nięcia w pierwotny szkielet konstrukcji urbanistycznej
75