Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

Z DZIEJÓW ZWIĄZKÓW ARTYSTYCZNYCH POLSKO-CZESKICH I POLSKO-SŁOWACKICH

zamówiono do obramienia bramy zamkowej
w Muszynie gotowe, obrobione kamienie20.
Również w dziedzinie plastyki istnieje sze-
reg związków. W ostatniej ćwierci XV wieku
i na pocz. XVI, kiedy w plastyce słowackiej
ma już miejsce silne ścieranie się nowych form
renesansowych ze starymi gotyckimi21, pracu-
ją w Preszowie i Koszycach polscy malarze
Mikołaj z Bochni i Wawrzyniec Włodarz z Kra-
wa. Włodarz przyjmuje prawo miejskie w Ko-
szycach dopiero w r. 1512, wymieniają go jed-
nak akta miejskie już w r. 1504 22 23. Słowacki
malarz Teofil Sztancel przebywa na początku
XVI wieku w Bardiowie; w r. 1508, a więc
w chwili gdy już jest tam zatrudniony Alexius,
ozdabia Sztancel bardiowski ratusz, później zaś
jest czynny w Koszycach i Lewoczy. Pod ko-
niec swego życia do r. 1530 pracował w mia-
stach polskich, gdzie malował szereg ołtarzy2S.
Wymienieni artyści, podobnie jak wielu innych
tworzą jeszcze przeważnie w duchu gotyckim.
Nie bez znaczenia jest również wpływ, ja-
ki wywiera w tym czasie na plastykę słowacką
Ołtarz Krakowski Wita Stwosza. Nie tylko sce-
ny Zaśnięcia Panny Marii i Wniebowzięcia, ale
nawet dekoracja skrzyni ołtarzowej w całym
schemacie powtarzaną bywa w ołtarzach sło-
wackich 24. Z tym się wiąże od kilkudziesięciu
lat rozpatrywane doniosłej wagi zagadnienie
wpływu Stwosza na twórczość jednego z naj-
większych słowackich artystów, Pawła z Lewo-
czy. Ostatnie badania wykazały, że mistrz
Paweł nie pozostawał z Witem Stwoszem
w takim bezpośrednim kontakcie, o jakim przy-
puszczali dotychczas zajmujący się jego twór-


Ryc. 7. Litomyśl, dziedziniec zamkowy. (Fot. Statni foto-
mericky ustav v Praze).

czością badacze (z wyjątkiem Divalda); słusznym na-
tomiast wydaje się twierdzenie, że Paweł z Lewoczy
niejednokrotnie wzorował się na dziełach stwoszow-
skich 25. Wystarczy zestawić dla przykładu rzeźbę Mat-
ki Boskiej ze sceny środkowej Krakowskiego Ołtarza
z rzeźbą Matki Boskiej z lewockiej grupy Bożego Na-
rodzenia, by dostrzec bardzo bliskie analogie. Zdaniem
autora nowego poglądu, J. Homolki, Paweł z Lewoczy
już od początku swej twórczości wykracza poza gra-
nice późnego gotyku, a jego sposób rozmieszczania wol-
nostojących figur, uplastycznianie postaci o rysach
przede wszystkim ludowych (np. pasterze Ołtarza Le-
woc. Bożego Narodzenia), a także dążność do pełnopla-
stycznej i realistycznie pojętej formy, stawiają go już
w szeregu artystów renesansu 28.

Refektarz w Czerwonym Klasztorze nad Dunaj-
cem otrzymuje w tym czasie nową polichromię; z fre-
sków, Chrystus na Górze Oliwnej, z r. 1520 posiada
ornamentykę już czysto renesansową27.
Druga połowa XVI wieku, to okres najsilniej-
szych związków artystycznych pomiędzy poszczegól-
nymi krajami w tej epoce. Zostały one szerzej omó-
wione w cytowanych na wstępie pracach, które jed-
nak nie wyczerpują badanych zagadnień.
Jednym z dalszych ogniw będzie wykazanie
związku zabytków morawskiego miasta Prościej owa
ze sztuką renesansową na Śląsku. W XVI wieku
Prościejów łączyły ożywione stosunki handlowe
z Wrocławiem. Miejscowi kupcy dowozili do Wrocła-

20 Archiw. w Bardiowie, nr 4053; Pieradzka, jw.,
s. 89-90.
21 Menclova D., jw., s. 49. *
22 Walicki M., Malarstwo polskie XV wieku. War-
szawa 1938, s. 11.
23 Polak J., Vytvarne umeni na Slovensku, Slo-
venska ćitanka, Praha 1925, s. 492.

24 Divald K., Magyarorszag Csucsiveskori Szarny-
asoltdrai, Budapest 1911, s. 10—11; Homolka J., Mistr
Pavel z LevocS. Roztoky u Prahy, 1952, (rkp.), s. 188;
Thieme-Becker XXXI, s. 460.
25 Homolka J., jw., s. 184—193.
26 Homolka J., jw., s. 193.
27 Polak J., jw., s. 492.

93