DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Ross, Juliusz: Z dziejów związków artystycznych polsko-czeskich i polsko-słowackich w epoce Odrodzenia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0326
JULIUSZ ROSS
Ryc. 10. Preszów, dom renesansowy, widok od pod-
wórca. (Fot. Krajske muzeum v PreSove.
go na wysokości pierwszego piętra gankiem lub bal-
konem loggiowym, wspartym na ozdobnych konsolach.
Odrębność cech architektury renesansowych domów
spiskich w zestawieniu z architekturą słowacką wy-
nika w znacznej mierze z ożywionych wówczas stosun-
ków handlowych i kulturalnych miast spiskich z Pol-
ską, a głównie z ówczesną jej stolicą Krakowem; da-
ją się zauważyć liczne analogie pomiędzy ówczesną
architekturą mieszczańską Spiszą i Małopolski44.
Obok związków między miastami spiskimi a Kra-
kowem nie bez znaczenia była też w epoce renesansu
działalność artystyczna ówczesnych starostów spiskich,
których funkcje sprawowali m. i. Piotr Kmita i Jan
Boner, a także rodu Łaskich i Turzonów, którzy przy-
czynili się do szerzenia na Słowacji wpływów kultu-
ralnych idących z Polski. Wiele zabytków lewockich
z tego okresu wiąże się z imieniem tych ostatnich,
z których zwłaszcza działalność Stanisława Turzo,
sławnego humanisty zasługuje na miano mecenatu.
Siedziba polskich starostów zarządzających zasta-
wionymi na Spiszu miastami, zamek w Lubowli, był
w ciągu XVI i na początku XVII wieku kilkakrotnie
przebudowywany; w tym czasie otrzymał renesansową
attykę45 46. Przy pracach tych musieli zapewne uczestni-
czyć powołani z Polski budowniczowie i artyści nad-
worni Lubomirskich. Zachowany do dziś dnia na ryn-
ku w Lubowli renesansowy jednopiętrowy dom z pod-
cieniami został wzniesiony w r. 1639 dla celów admi-
nistracji zastawionych miast40.
Przebudowa zamku niedzickiego ok. 1601 r. oraz
wzniesienie w tym czasie dworu obronnego we Fryd-
manie wiążą się ściśle i następują niemal bezpośred-
nio po przebudowaniu przez wspólnego ich właściciela
Horvatha kasztelu w Strażkach (ok. 1590) na Spiszu.
Wielu muratorów i złotników przybywało w XVI
wieku z terenu Słowacji do Krakowa47; u znanego
złotnika krakowskiego Andrzeja Marstelli uczył się
w 1544 r. Seweryn syn Jurka odlewacza w Bańskiej
Bystrzycy48. Badanie dzieł złotnictwa i ich związków
zwłaszcza ze sztuką spiską jest zadaniem nie mniej
ważnym.
44 Lewocza. Zdjęcia architektoniczne niektórych
domów w rynku, Lwów 1929; Schiirer O., Wiese E.,
Deutsche Kunst in der Zips, Brunn-Wien-Leipzig 1938.
45 Menclova D., jw., s. 55.
46 Klima S., Slovensko. Pruvodce po ceskosloven-
ske republice, Praha 1937, s. 497.
47 Ptaśnik J. i Friedberg M., Cracovia artificum
1501—1550, Kraków 1936—48; Bochnak A., Zabytki
złotnictwa późno gotyckie go związane z kardynałem
Fryderykiem Jagiellończykiem, Prace K. H. S. IX
(1948), s. 23—24.
48 Lepszy L., Andrzej Marstella, złotnik i rajca
krakowski, Sprawozdania K. H. S. IV (1891); Pieradz-
ka, jw, s. 251.
96
Ryc. 10. Preszów, dom renesansowy, widok od pod-
wórca. (Fot. Krajske muzeum v PreSove.
go na wysokości pierwszego piętra gankiem lub bal-
konem loggiowym, wspartym na ozdobnych konsolach.
Odrębność cech architektury renesansowych domów
spiskich w zestawieniu z architekturą słowacką wy-
nika w znacznej mierze z ożywionych wówczas stosun-
ków handlowych i kulturalnych miast spiskich z Pol-
ską, a głównie z ówczesną jej stolicą Krakowem; da-
ją się zauważyć liczne analogie pomiędzy ówczesną
architekturą mieszczańską Spiszą i Małopolski44.
Obok związków między miastami spiskimi a Kra-
kowem nie bez znaczenia była też w epoce renesansu
działalność artystyczna ówczesnych starostów spiskich,
których funkcje sprawowali m. i. Piotr Kmita i Jan
Boner, a także rodu Łaskich i Turzonów, którzy przy-
czynili się do szerzenia na Słowacji wpływów kultu-
ralnych idących z Polski. Wiele zabytków lewockich
z tego okresu wiąże się z imieniem tych ostatnich,
z których zwłaszcza działalność Stanisława Turzo,
sławnego humanisty zasługuje na miano mecenatu.
Siedziba polskich starostów zarządzających zasta-
wionymi na Spiszu miastami, zamek w Lubowli, był
w ciągu XVI i na początku XVII wieku kilkakrotnie
przebudowywany; w tym czasie otrzymał renesansową
attykę45 46. Przy pracach tych musieli zapewne uczestni-
czyć powołani z Polski budowniczowie i artyści nad-
worni Lubomirskich. Zachowany do dziś dnia na ryn-
ku w Lubowli renesansowy jednopiętrowy dom z pod-
cieniami został wzniesiony w r. 1639 dla celów admi-
nistracji zastawionych miast40.
Przebudowa zamku niedzickiego ok. 1601 r. oraz
wzniesienie w tym czasie dworu obronnego we Fryd-
manie wiążą się ściśle i następują niemal bezpośred-
nio po przebudowaniu przez wspólnego ich właściciela
Horvatha kasztelu w Strażkach (ok. 1590) na Spiszu.
Wielu muratorów i złotników przybywało w XVI
wieku z terenu Słowacji do Krakowa47; u znanego
złotnika krakowskiego Andrzeja Marstelli uczył się
w 1544 r. Seweryn syn Jurka odlewacza w Bańskiej
Bystrzycy48. Badanie dzieł złotnictwa i ich związków
zwłaszcza ze sztuką spiską jest zadaniem nie mniej
ważnym.
44 Lewocza. Zdjęcia architektoniczne niektórych
domów w rynku, Lwów 1929; Schiirer O., Wiese E.,
Deutsche Kunst in der Zips, Brunn-Wien-Leipzig 1938.
45 Menclova D., jw., s. 55.
46 Klima S., Slovensko. Pruvodce po ceskosloven-
ske republice, Praha 1937, s. 497.
47 Ptaśnik J. i Friedberg M., Cracovia artificum
1501—1550, Kraków 1936—48; Bochnak A., Zabytki
złotnictwa późno gotyckie go związane z kardynałem
Fryderykiem Jagiellończykiem, Prace K. H. S. IX
(1948), s. 23—24.
48 Lepszy L., Andrzej Marstella, złotnik i rajca
krakowski, Sprawozdania K. H. S. IV (1891); Pieradz-
ka, jw, s. 251.
96