Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

TADEUSZ GOSTYŃSKI I BOHDAN GUERQUIN


Ryc. 2. Zamek w Baranowie, wg akwareli Willibalda Richtera z r. 1817.
(Repr. wg Wł. Łozińskiego, Zycie polskie w dawnych wiekach).

bądź dotychczas niedostatecznie wyświetlone, bądź wy-
magające rewizji.
S. Odrzywolski w artykule swym podaje, że do-
bra baranowskie nabyte były w r. 1569 przez Rafała
Leszczyńskiego od Górków za sumę 39 000 złp.,
w r. 1579 ustąpione przezeń w tejże wartości synowi
Andrzejowi, zaś w r. 1602 zastawione przez syna te-
goż Andrzeja, Samuela, z powodu długów w sumie
180 000 złp., pozostałych po ojcu8 9. Odrzywolski wycią-
ga stąd wniosek, iż wzrost wartości dóbr nastąpić
musiał wskutek budowy zamku w tym okresie. Na
poparcie przytacza argument, że na kartuszach znaj-
dujących się na portalach, umieszczone są litery: A.
D. L. P. B., będące skrótem nazwiska i tytułu fun-
datora: Andreas de Leszno, Palatinus Brestensis.
W ten sposób wytyczył graniczne lata 1579—1602,
w których zamek musiał powstać i wskazał jego fun-
datora.
Ten wywód nie wzbudził niczyich zastrzeżeń; da-
ty i osoba fundatora zostały przyjęte jako ustalone
i pewne. Jedynie Łuszczkiewicz w recenzji z artyku-
łu Odrzywolskiego zwrócił uwagę na wiadomość, któ-
rą znalazł u Sarnickiego, że zamek baranowski był
już ukończony w r. 1583®.
Wiadomości podane przez Odrzywolskiego nie są
jednak dokładne. Jak wiadomo, Andrzej był właści-
cielem Baranowa już przed r. 1583. Z wywodu Odrzy-

8 Odrzywolski S., jw., s. 234.
9 Łuszczkiewicz W., jw., s. 106.
10 Boniecki A., Herbarz polski, XIV, Warszawa
1911, s. 156.
11 Warto zwrócić uwagę, że zakup dóbr baranow-
skich i budowa tam rezydencji przez rodzinę wielko-
polską łączyły się zapewne z dążeniem do zbliżenia

wolskiego wynika, że w r. 1602 już nie żył, tymczasem
napis na nieistniejącym już dziś nagrobku w Barano-
wie głosił, iż zmarł on w r. 16O610. Odrzywolski pisze:
„syn tegoż Andrzeja, czternastoletni Samuel“, tym-
czasem Samuel nie był synem tego Andrzeja, lecz
prawnukiem i nie mógł tego aktu dokonać w r. 1602,
bo urodził się dopiero gdzieś w trzecim, czy czwartym
dziesięcioleciu XVII w. Odrzywolski pomylił dwu
Andrzejów, z których obaj byli synami Rafałów —
domniemanego fundatora Baranowa, wojewodę brze-
skiego i jego wnuka, wojewodę dorpackiego. Samuel
był synem tego drugiego. Jeśli istotnie data podana
przez Łuszczkiewicza, znaleziona rzekomo u Sarnic-
kiego, jest prawdziwa, Andrzej Leszczyński w chwili
ukończenia zamku miałby 23 lub 24 lata, a więc
w chwili rozpoczęcia jego budowy — 16 lub najwy-
żej 19 lat. Budową Baranowa zajmował się więc nie-
wątpliwie jego ojciec Rafał, który, jak się zdaje, bu-
dował zamki w Lesznie, Rydzynie i Gołuchowie11 * * * *.
Ustalenie osoby fundatora nie jest bez znaczenia
ze względu na to, iż Rafał miał związki ze Śląskiem
przez żonę Annę Kurzbach, córkę barona z Milicza
i Żmigrodu Śląskiego, zaś syn jego Andrzej żonaty
był z Anną Firlej, co łączyło go z tą rodziną, tak ak-
tywną w tym okresie na polu budownictwa w Lubel-
szczyźnie12. Te koligacje z możnymi rodami wpływały
również i na podniesienie ambicji Leszczyńskich, roz-

się do ówczesnego krakowskiego ośrodka życia poli¬
tycznego i kulturalnego. Ta sama dążność widocz¬
na była i u Górków, poprzednich właścicieli Bara¬
nowa.
12 Tatarkiewicz W., Typ lubelski i typ kaliski
w architekturze kościelnej XVII wieku, Prace K. H. S.
VII (1937/8), s. 33.

98