DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Pietrusińska, Maria: Protogotycka chrzcielnica brązowa w Legnicy
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0033
MARIA PIETRUSIŃSKA
II. 21. Chrzcielnica legnicka, Biczowanie Chrystusa. (Fot. M. Pietrusińska)
przede wszystkim nauczycielem i głosicielem ewan-
gelii 106. Wreszcie interesujący jest dla nas relief na
okładce z kości słoniowej ewangeliarza Kunegundy,
znajdującego się w Bambergu (il. 28). Datowany na
czas około 1000 r. przedstawia on Chrystusa wyizo-
lowanego z grupy złożonej, który ukazuje się sam
w wąskim, prostokątnym polu, zamkniętym półokrą-
głym łukiem107. Zatem wyobrażenia stojącego Chrys-
tusa jako sędziego i nauczającego mistrza okazują
się popularne w bizantynizującej sztuce XI i XII w. —
niemniej jednak, biorąc te przedstawienia pod uwa-
gę, zasadnicze różnice formalne między legnickim
reliefem i wyżej przytoczonymi przykładami każą
z powściągliwością wyciągać wnioski.
Szukając zbliżonego ujęcia w XIII w. nie znaj-
dujemy bezpośrednich analogii nie tylko na terenie
Śląska, ale nawet w sztuce Niemiec, gdzie w tym
106 W. P i n d er, Die Kunst der deutschen Kaiserzeit bis
zum Ende stausischen Klassik, Leipzig 1935, s. 286, fig. 108.
107 Bamberg, Staatsbibliothek cod. A II 55, patrz G o 1 d-
echmidt, Jw., s. 44, tabl. XXV fig. 656.
108 Np. Chrystus Tryumfator w psałterzu z XI w. w Bod-
czasie zanika już bodaj typ bizantyjski. Wystarczy
stanąć jednak przed którąś z wielkich katedr gotyc-
kich Francji, by dostrzec w głównych portalach za-
chodnich fasad słynne, wspomniane już 'wyżej figury
,,Beau Dieu” (il. 29). Te dość ryzykowne zestawienia
skromnego śląskiego reliefu i najwspanialszych rzeźb
trzynastowiecznych Francji motywują zbliżenia
w ujęciu postaci i ich jak zobaczymy pokrewień-
stwa ideowe. Źródłami ikonograficznymi posągów
katedralnych m. in. były miniatury, sięgające trady-
cją czasów wczesnośredniowiecznych, które wyobra-
żają Chrystusa jako zwycięzcę nad symbolami de-
monicznymi i nieraz z chorągwią triumfu w ręku108.
W dalszym rzędzie tych przedstawień stoi płasko-
rzeźba w kości słoniowej z Lorsch, na której Chrystus
trzyma księgę życia wznosząc rękę gestem błogo-
sławieństwa 109. W związku z tymi przykładami po-
leian Library, Oxford; patrz M. Rlckert, Painting in Bri-
tain. The Middle Ages, London 1954, tabl. 42; por. S c h r a d e,
jw., s. 87, także przyp. 110.
108 L. Gródecki, Irores franęais, Paris 1947, tabl. VII,
także S c h r a d e, Jw., s. 87.
24
II. 21. Chrzcielnica legnicka, Biczowanie Chrystusa. (Fot. M. Pietrusińska)
przede wszystkim nauczycielem i głosicielem ewan-
gelii 106. Wreszcie interesujący jest dla nas relief na
okładce z kości słoniowej ewangeliarza Kunegundy,
znajdującego się w Bambergu (il. 28). Datowany na
czas około 1000 r. przedstawia on Chrystusa wyizo-
lowanego z grupy złożonej, który ukazuje się sam
w wąskim, prostokątnym polu, zamkniętym półokrą-
głym łukiem107. Zatem wyobrażenia stojącego Chrys-
tusa jako sędziego i nauczającego mistrza okazują
się popularne w bizantynizującej sztuce XI i XII w. —
niemniej jednak, biorąc te przedstawienia pod uwa-
gę, zasadnicze różnice formalne między legnickim
reliefem i wyżej przytoczonymi przykładami każą
z powściągliwością wyciągać wnioski.
Szukając zbliżonego ujęcia w XIII w. nie znaj-
dujemy bezpośrednich analogii nie tylko na terenie
Śląska, ale nawet w sztuce Niemiec, gdzie w tym
106 W. P i n d er, Die Kunst der deutschen Kaiserzeit bis
zum Ende stausischen Klassik, Leipzig 1935, s. 286, fig. 108.
107 Bamberg, Staatsbibliothek cod. A II 55, patrz G o 1 d-
echmidt, Jw., s. 44, tabl. XXV fig. 656.
108 Np. Chrystus Tryumfator w psałterzu z XI w. w Bod-
czasie zanika już bodaj typ bizantyjski. Wystarczy
stanąć jednak przed którąś z wielkich katedr gotyc-
kich Francji, by dostrzec w głównych portalach za-
chodnich fasad słynne, wspomniane już 'wyżej figury
,,Beau Dieu” (il. 29). Te dość ryzykowne zestawienia
skromnego śląskiego reliefu i najwspanialszych rzeźb
trzynastowiecznych Francji motywują zbliżenia
w ujęciu postaci i ich jak zobaczymy pokrewień-
stwa ideowe. Źródłami ikonograficznymi posągów
katedralnych m. in. były miniatury, sięgające trady-
cją czasów wczesnośredniowiecznych, które wyobra-
żają Chrystusa jako zwycięzcę nad symbolami de-
monicznymi i nieraz z chorągwią triumfu w ręku108.
W dalszym rzędzie tych przedstawień stoi płasko-
rzeźba w kości słoniowej z Lorsch, na której Chrystus
trzyma księgę życia wznosząc rękę gestem błogo-
sławieństwa 109. W związku z tymi przykładami po-
leian Library, Oxford; patrz M. Rlckert, Painting in Bri-
tain. The Middle Ages, London 1954, tabl. 42; por. S c h r a d e,
jw., s. 87, także przyp. 110.
108 L. Gródecki, Irores franęais, Paris 1947, tabl. VII,
także S c h r a d e, Jw., s. 87.
24