DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Olszewski, Andrzej M.: Gotyckie rzeźby alabastrowe pochodzenia angielskiego w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0049
ANDRZEJ M. OLSZEWSKI
II. 6. Św. Michał Archanioł, ok. 1410—20(7).
Dawniej Gdańsk, Muzeum. (Fot. wg Clasena) '
stała w lekkim kontr apoście, a rzut fałdów zbliżony
jest do występującego w poprzednio omówionej
rzeźbie27. Z prawej strony Zbawiciela przyklęka
św. Tomasz, którego prawicę prowadzi Chrystus do
rany w swym boku. I w tej grupie postacie opraco-
wano w reliefie silnie wypukłym, robiącym jednak
wrażenie płaskiego przez sposób potraktowania fał-
dów. Wymienione cechy formalne datują rzeźbę po-
dobnie jak św. Krzysztofa. Analogii dostarcza tu
płaskorzeźba z Victoria and Albert Museum obrazu-
jąca również grupę Chrystusa i św. Tomasza (wraz
z innymi apostołami), która także może być datowana
jeszcze na w. XIV28.
Znajdującej się przed wojną w gdańskim mu-
zeum rzeźby, określonej przez Clasena29 jako św.
Katarzyna, nie udało się obecnie odszukać. Zamiesz-
czone przez tegoż autora zdjęcie .pozwala przypusz-
czać, że dzieło to reprezentowało wartości stylistyczne
analogiczne do dwu ostatnio omówionych i że można
je podobnie datować30. Nasuwa się jedynie wątpli-
wość, czy występuje tu rzeczywiście św. Katarzyna.
Na fotografii nie spostrzegamy bowiem jej atrybutu —
koła. W lewej ręce postać trzyma palmę, która
wprawdzie przysługuje tej świętej jako męczenniczce,
lecz w rzeźbie alabastrowej jest zwykłym atrybutem
św. Jana Ewangelisty31. Księga w prawej ręce może
zarówno odnosić się do świętej, dyskutującej z filo-
zofami, jak i do autora apokalipsy.
Do wczesnych zabytków na terenie Polski należą
także dwie płaskorzeźby Pokłonu Magów z kościoła
Mariackiego wr Gdańsku oraz z pobliskiego Żukowa.
Relief gdański32 ma kształt leżącego prostokąta
2< Szereg analogii między obu reliefami sugeruje pocho-
dzenie z jednego warsztatu. Pewną różnicę byłbym skłonny
widzieć w potraktowaniu oczu postaci.
28 Por. G a r d n e r, English Medieual Sculpture, jw.,
s. 310, 11. 611.
29 Clasen, jw., I, s. 310, datuje: kon. w. XIV; II,
il. 406. D. Kaczmarzyk (Straty wojenne Polski w dzie-
dzinie rzeźby. Warszawa 1958, s. 175) podaje, że rzeźba zo-
stała wywieziona przez okupantów w r. 1944.
30 Dla wczesnego datowania tych trzech rzeźb por. po-
dobieństwa w traktowaniu fałdów szat i w lekkim przegięciu
postaci z rzeźbami płaczków na westminsterskim nagrobku
ks. Jana of Eltham zm. ok. 1335 — G a r d n e r, Alabaster
Tombs..., jw., il. 12, 13, oraz Hildburgh, English Alabaster
Tables..., jw., 11. 5. O podobnym jak w tym nagrobku kształ-
towaniu draperii w 2. tercji XIV w. zob. Stone, jw., s. 189.
Por. też fałdy szat Madonny alabastrowej z Flawford, dato-
wanej przez S t on e’ a, jw., tabl. 145, na ok. 1350—70, oraz
Chrystusa w Zdradzie Judasza z Hawkley — Hildburgh,
English Alabaster Caruings..., jw., tabl. XV a: „presumably
about the middle of the fourteenth century or a llttle la-
ter" — s. 75.
31 Np. w scenach Ukrzyżowania lub Wniebowstąpienia,
32 Wzmiankowany: H. Ehrenberg, Deutsche Malerei
und Plastik von 1350—1450, Bonn und Leipzlg 1920, s. 19, 21;
G. D e h i o, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmaler, III
wyd., t. II, Berlin 1926, s. 103 (jako ,,Stelnrellef“); A. Bro-
s i g. Plastyka gotycka na Pomorzu, odb. z „Zapisków Towa-
rzystwa Naukowego w Toruniu", VIII, 1930, nr 3—4, s. 11;
B. S chmid, Bau- und Kunstdenkmdler der Ordenszeit in
Preussen, I, Marienburg 1939, s. 79, (jako ,,Stelnbildwerk“);
Clasen, jw., I, s. 305, II, il. 416. Wg Kaczmarzyka
(jw., s. 91), rzeźba została wywieziona przez okupantów przed
r. 1944.
40
II. 6. Św. Michał Archanioł, ok. 1410—20(7).
Dawniej Gdańsk, Muzeum. (Fot. wg Clasena) '
stała w lekkim kontr apoście, a rzut fałdów zbliżony
jest do występującego w poprzednio omówionej
rzeźbie27. Z prawej strony Zbawiciela przyklęka
św. Tomasz, którego prawicę prowadzi Chrystus do
rany w swym boku. I w tej grupie postacie opraco-
wano w reliefie silnie wypukłym, robiącym jednak
wrażenie płaskiego przez sposób potraktowania fał-
dów. Wymienione cechy formalne datują rzeźbę po-
dobnie jak św. Krzysztofa. Analogii dostarcza tu
płaskorzeźba z Victoria and Albert Museum obrazu-
jąca również grupę Chrystusa i św. Tomasza (wraz
z innymi apostołami), która także może być datowana
jeszcze na w. XIV28.
Znajdującej się przed wojną w gdańskim mu-
zeum rzeźby, określonej przez Clasena29 jako św.
Katarzyna, nie udało się obecnie odszukać. Zamiesz-
czone przez tegoż autora zdjęcie .pozwala przypusz-
czać, że dzieło to reprezentowało wartości stylistyczne
analogiczne do dwu ostatnio omówionych i że można
je podobnie datować30. Nasuwa się jedynie wątpli-
wość, czy występuje tu rzeczywiście św. Katarzyna.
Na fotografii nie spostrzegamy bowiem jej atrybutu —
koła. W lewej ręce postać trzyma palmę, która
wprawdzie przysługuje tej świętej jako męczenniczce,
lecz w rzeźbie alabastrowej jest zwykłym atrybutem
św. Jana Ewangelisty31. Księga w prawej ręce może
zarówno odnosić się do świętej, dyskutującej z filo-
zofami, jak i do autora apokalipsy.
Do wczesnych zabytków na terenie Polski należą
także dwie płaskorzeźby Pokłonu Magów z kościoła
Mariackiego wr Gdańsku oraz z pobliskiego Żukowa.
Relief gdański32 ma kształt leżącego prostokąta
2< Szereg analogii między obu reliefami sugeruje pocho-
dzenie z jednego warsztatu. Pewną różnicę byłbym skłonny
widzieć w potraktowaniu oczu postaci.
28 Por. G a r d n e r, English Medieual Sculpture, jw.,
s. 310, 11. 611.
29 Clasen, jw., I, s. 310, datuje: kon. w. XIV; II,
il. 406. D. Kaczmarzyk (Straty wojenne Polski w dzie-
dzinie rzeźby. Warszawa 1958, s. 175) podaje, że rzeźba zo-
stała wywieziona przez okupantów w r. 1944.
30 Dla wczesnego datowania tych trzech rzeźb por. po-
dobieństwa w traktowaniu fałdów szat i w lekkim przegięciu
postaci z rzeźbami płaczków na westminsterskim nagrobku
ks. Jana of Eltham zm. ok. 1335 — G a r d n e r, Alabaster
Tombs..., jw., il. 12, 13, oraz Hildburgh, English Alabaster
Tables..., jw., 11. 5. O podobnym jak w tym nagrobku kształ-
towaniu draperii w 2. tercji XIV w. zob. Stone, jw., s. 189.
Por. też fałdy szat Madonny alabastrowej z Flawford, dato-
wanej przez S t on e’ a, jw., tabl. 145, na ok. 1350—70, oraz
Chrystusa w Zdradzie Judasza z Hawkley — Hildburgh,
English Alabaster Caruings..., jw., tabl. XV a: „presumably
about the middle of the fourteenth century or a llttle la-
ter" — s. 75.
31 Np. w scenach Ukrzyżowania lub Wniebowstąpienia,
32 Wzmiankowany: H. Ehrenberg, Deutsche Malerei
und Plastik von 1350—1450, Bonn und Leipzlg 1920, s. 19, 21;
G. D e h i o, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmaler, III
wyd., t. II, Berlin 1926, s. 103 (jako ,,Stelnrellef“); A. Bro-
s i g. Plastyka gotycka na Pomorzu, odb. z „Zapisków Towa-
rzystwa Naukowego w Toruniu", VIII, 1930, nr 3—4, s. 11;
B. S chmid, Bau- und Kunstdenkmdler der Ordenszeit in
Preussen, I, Marienburg 1939, s. 79, (jako ,,Stelnbildwerk“);
Clasen, jw., I, s. 305, II, il. 416. Wg Kaczmarzyka
(jw., s. 91), rzeźba została wywieziona przez okupantów przed
r. 1944.
40