DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Olszewski, Andrzej M.: Gotyckie rzeźby alabastrowe pochodzenia angielskiego w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0063
AŃDRZEJ M. OLSZEWSKI
ll. 18a. Św. Jan Chrzciciel, ok. 142U—
35, fragment ołtarza, Gdańsk, Mu-
zeum. (Fot. W. Wolny)
Zmartwychwstanie należy do tych przedstawień
w rzeźbie alabastrowej, w których ustalony schemat
specjalnie często się powtarza. Centralnym motywem
kompozycji jest tu postać Chrystusa wychodzącego
z grobu. Prawą rękę trzyma On wzniesioną, w lewej
dzierży krzyż. Prawą nogą występując z grobu depcze
Zbawiciel żołnierza leżącego na ziemi przed tumbą
grobową, zazwyczaj ustawioną ukośnie w poprzek
stojącego prostokąta płaskorzeźby. Po bokach grobu
znajduje się paru innych strażników. Dużą trady-
cyjność wykazują też ich ubiory, składające się
zwykle z krótkiego kaftanu (w typie zw. jupon), nisko
obsuniętego pasa, szpiczastego hełmu (bascinet) i spły-
wającej z niego osłony szyi (camail), rękawic z szer-
szą kryzą i szpiczastych butów81. Perizonium Chry-
stusa z wyjątkiem niektórych wczesnych reliefów
jest przeważnie ukształtowane w formie fałdów opa-
dających lukami na boki85.
Płaskorzeźba z Gdańska powtarza opisany układ
kompozycji, wzbogacając go nadto wprowadzeniem
dwóch aniołów okadzających Zmartwychwstałego80.
Ruch prawej ręki Chrystusa lekko tylko podanej
w prawo gestem błogosławieństwa zbliża się do nie-
których późnych przedstawień87 w przeciwstawieniu
do wcześniejszych, wr których Zbawiciel silnie wy-
suwa rękę w prawo ku górze. Cechą wreszcie odróż-
niającą naszą rzeźbę od większości pozostałych ala-
bastrów tego samego tematu jest niemal poziome
ustawienie tumby grobowej. Ciemne ślady na twa-
rzach żołnierzy sugerują myśl, że i tutaj zastosowa-
no przedstawienie postaci o ujemnym znaczeniu
z ciemnymi obliczami.
Sposób ilustrowania Wniebowstąpienia, które
w naszym ołtarzu zastąpiło Wniebowzięcie88 wyka-
zuje pewne odmiany. W jednym z najwcześniejszych
przykładów Matka Boska i apostołowie ustawieni są
w dwóch poziomych rzędach, z których pierwszy -klę-
czy. Pośrodku drugiego szeregu widać skałę, z której
Chrystus wstąpił do meba8<J. Najliczniejszą chyba
grupą są sceny Wniebowstąpienia analogiczne do opi-
sanej, z tym, że nad skałą widać nogi i brzeg szaty
unoszącego się w górę Chrystusa {l°. Niektóre z tych
si Podobne stroje występują w 2 poł. w. XIV, ale utrzymują
się jeszcze i w 1 poł. w. XV. Por. nagrobki alabastrowe:
W. Marneya zm. 1360. w Layer Marney (Gard ner, Alabaster
Tombs..., jw., il. 23); J. Swinforda zm. 1371, w Spratton (tam-
że, il. 143); W. W i 1 c o t e'a zm. 1411, w Northleigh (tamże
il. 153); hrabiego oxfordzkiego, ok. 1420, w Bures (tamże
il. 164) oraz J. Conyersa zm. 1422, w Hornby (tamże il. 165).
W kultowych reliefach alabastrowych formy stroju powta-
rzały się długo.
85 Wczesne przykłady por. Nelson, Earliest Type..., jw.,
tabl. III, 1 (ok. 1350?), III, 2, ok. 1370); z krenelażami por.
tenże, English Alabasters..., jw., tabl. VIII, 2; VII, 1, 2; XXV.
86 Motyw kadzących aniołów pojawia się też w alabastro-
wych płaskorzeźbach Boga Ojca trzymającego krzyż z Chrystu-
sem: R. P a p i n i, Polittici Walabastro, „L’arte“, XIII, 1910,
il. 1; Nelson, English Medieral Alabaster..., jw., tabl. III.
87 Prior, Gardner, jw., il. 565 (ok. 1460); Hild-
b u r g h, English Alabaster Carvings..., jw., tabl. XXI d.
88 W alabastrowych scenach Wniebowzięcia przedstawiano
zwykle Matkę Boską w mandorli, otoczoną przez aniołów,
z jedną z Osób Trójcy św. u góry: Prior, Gardner, jw.,
11. 564; Nelson, Some Unpublished..., jw., „The Archaeo-
logical Journal, LXXVII, tabl. X.
89 Nelson, Earliest Type..., jw., tabl. II, 2.
90 Nelson, English Alabasters..., jw., tabl. IX, X, 1, 2.
Nie jest wykluczone, że we wzmiankowanym uprzednio (przy-
pis 89) reliefie, uszkodzonym u góry, też był widoczny spód
szaty Chrystusa.
54
ll. 18a. Św. Jan Chrzciciel, ok. 142U—
35, fragment ołtarza, Gdańsk, Mu-
zeum. (Fot. W. Wolny)
Zmartwychwstanie należy do tych przedstawień
w rzeźbie alabastrowej, w których ustalony schemat
specjalnie często się powtarza. Centralnym motywem
kompozycji jest tu postać Chrystusa wychodzącego
z grobu. Prawą rękę trzyma On wzniesioną, w lewej
dzierży krzyż. Prawą nogą występując z grobu depcze
Zbawiciel żołnierza leżącego na ziemi przed tumbą
grobową, zazwyczaj ustawioną ukośnie w poprzek
stojącego prostokąta płaskorzeźby. Po bokach grobu
znajduje się paru innych strażników. Dużą trady-
cyjność wykazują też ich ubiory, składające się
zwykle z krótkiego kaftanu (w typie zw. jupon), nisko
obsuniętego pasa, szpiczastego hełmu (bascinet) i spły-
wającej z niego osłony szyi (camail), rękawic z szer-
szą kryzą i szpiczastych butów81. Perizonium Chry-
stusa z wyjątkiem niektórych wczesnych reliefów
jest przeważnie ukształtowane w formie fałdów opa-
dających lukami na boki85.
Płaskorzeźba z Gdańska powtarza opisany układ
kompozycji, wzbogacając go nadto wprowadzeniem
dwóch aniołów okadzających Zmartwychwstałego80.
Ruch prawej ręki Chrystusa lekko tylko podanej
w prawo gestem błogosławieństwa zbliża się do nie-
których późnych przedstawień87 w przeciwstawieniu
do wcześniejszych, wr których Zbawiciel silnie wy-
suwa rękę w prawo ku górze. Cechą wreszcie odróż-
niającą naszą rzeźbę od większości pozostałych ala-
bastrów tego samego tematu jest niemal poziome
ustawienie tumby grobowej. Ciemne ślady na twa-
rzach żołnierzy sugerują myśl, że i tutaj zastosowa-
no przedstawienie postaci o ujemnym znaczeniu
z ciemnymi obliczami.
Sposób ilustrowania Wniebowstąpienia, które
w naszym ołtarzu zastąpiło Wniebowzięcie88 wyka-
zuje pewne odmiany. W jednym z najwcześniejszych
przykładów Matka Boska i apostołowie ustawieni są
w dwóch poziomych rzędach, z których pierwszy -klę-
czy. Pośrodku drugiego szeregu widać skałę, z której
Chrystus wstąpił do meba8<J. Najliczniejszą chyba
grupą są sceny Wniebowstąpienia analogiczne do opi-
sanej, z tym, że nad skałą widać nogi i brzeg szaty
unoszącego się w górę Chrystusa {l°. Niektóre z tych
si Podobne stroje występują w 2 poł. w. XIV, ale utrzymują
się jeszcze i w 1 poł. w. XV. Por. nagrobki alabastrowe:
W. Marneya zm. 1360. w Layer Marney (Gard ner, Alabaster
Tombs..., jw., il. 23); J. Swinforda zm. 1371, w Spratton (tam-
że, il. 143); W. W i 1 c o t e'a zm. 1411, w Northleigh (tamże
il. 153); hrabiego oxfordzkiego, ok. 1420, w Bures (tamże
il. 164) oraz J. Conyersa zm. 1422, w Hornby (tamże il. 165).
W kultowych reliefach alabastrowych formy stroju powta-
rzały się długo.
85 Wczesne przykłady por. Nelson, Earliest Type..., jw.,
tabl. III, 1 (ok. 1350?), III, 2, ok. 1370); z krenelażami por.
tenże, English Alabasters..., jw., tabl. VIII, 2; VII, 1, 2; XXV.
86 Motyw kadzących aniołów pojawia się też w alabastro-
wych płaskorzeźbach Boga Ojca trzymającego krzyż z Chrystu-
sem: R. P a p i n i, Polittici Walabastro, „L’arte“, XIII, 1910,
il. 1; Nelson, English Medieral Alabaster..., jw., tabl. III.
87 Prior, Gardner, jw., il. 565 (ok. 1460); Hild-
b u r g h, English Alabaster Carvings..., jw., tabl. XXI d.
88 W alabastrowych scenach Wniebowzięcia przedstawiano
zwykle Matkę Boską w mandorli, otoczoną przez aniołów,
z jedną z Osób Trójcy św. u góry: Prior, Gardner, jw.,
11. 564; Nelson, Some Unpublished..., jw., „The Archaeo-
logical Journal, LXXVII, tabl. X.
89 Nelson, Earliest Type..., jw., tabl. II, 2.
90 Nelson, English Alabasters..., jw., tabl. IX, X, 1, 2.
Nie jest wykluczone, że we wzmiankowanym uprzednio (przy-
pis 89) reliefie, uszkodzonym u góry, też był widoczny spód
szaty Chrystusa.
54