DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Olszewski, Andrzej M.: Gotyckie rzeźby alabastrowe pochodzenia angielskiego w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0064
GOTYCKIE RZEŹBY ALABASTROWE...
reliefów mają zwieńczenia krenelażowe. W zespole
tym widzimy ewolucję w 'kierunku bardziej pionowego
rozmieszczenia świadków Wniebowstąpienia. I w koń-
cu płaskorzeźby, do których zalicza się relief z ołta-
rza gdańskiego: na osi wstępujący do nieba Chrystus,
po bokach po dwa pionowo ustawione rzędy postaci91.
Warto zwrócić uwagę na perizonium Chrystusa
w naszym Wniebowstąpieniu. Odstępuje ono od
zwykłego schematu, jaki widzieliśmy w Zmartwych-
wstaniu i jaki ujrzymy w scenach Biczowania
i Ukrzyżowania, przybierając postać jakby fartuszka
z łukowatymi poprzecznymi fałdami92.
Spośród przedstawiania Koronacji Matki Boskiej
w rzeźbie alabastrowej podobny jest do ilustracji tej
sceny z malarstwie gotyckim. Wcześniejsze płasko-
rzeźby ukazują Marię siedzącą na ławie po prawicy
Chrystusa, który sam dokonuje koronacji9S. W póź-
niejszych reliefach, do których należy gdański, Matka
Boska siedzi pośrodku, zaś nieco wyżej siedzą po
bokach Bóg Ojciec i Chrystus. Nad Marią znajduje
się Duch św. pod postacią Gołębicy. Osoby Boskie
Wkładają Madonnie na głowę koronę94.
Typ stojącej postaci świętego, jaki reprezentują
dwaj święci Janowie na naszym ołtarzu pojawia się
dość wcześnie w rzeźbie alabastrowej, pierwotnie być
może w postaci oddzielnych przedstawień95, potem
głównie w ołtarzach ®6. Święci na retabulum gdańskim
trzymają swe zwykle atrybuty: Chrzciciel Baranka.
Ewangelista kielich. Ten ostatni dzierżył nadto w le-
wej ręce palmę, z której zachował się mały fragment
przy główne. Pod względem stylistycznym półkoliście
układające się fałdy szat świętych stanowią jakby
przypomnienie ogólnoeuropejskiego stylu z okresu
Pięknych Madonn. Nieco jakby bardziej nieśmiałe
Z
91 Płaskorzeźby z Clark-Maxwell Collection (Nelson, The
Virgin Triptych..., jw., tabl. IV, z Chrystusem w mandorli)
oraz z biblioteki wersalskiej: tenże, Some Unpublished..., jw.,
„The Archaeological Journal", LXXVII, tabl. I, 2. Tamże, tabl.
IX por. podobne w rozmieszczeniu osób Zesłanie Ducha św.
z postacią gołębicy zamiast Chrystusa.
»2 Podobne ukształtowanie perizonium spotykamy w sto-
sunkowo wczesnym Ukrzyżowaniu z Victoria and Albert
Museum (Hildburgh, English Alabaster Tables..., jw. il. 10),
co zresztą nie przesądza sprawy datowania naszej rzeźby.
93 Nelson, English Alabasters..., jw., tabl. XI, 1, 2. W obu
przykładach Madonna ma już koronę na głowie. W drugiej
płaskorzeźbie Chrystus wznosi rękę jakby gestem błogosła-
wieństwa; w pierwszym ręka jest uszkodzona.
94 Por. płaskorzeźbę z Muzeum w Douai (Prior, Gard-
n e r, jw., il. 155), w której pewne partie stroju Marii wyka-
zują zbliżenie do naszego przykładu. Por. nieco odmienny
relief z tegoż muzeum z klęczącą Marią i Duchem św. pod
ludzką postacią (tamże, il. 561).
95 Gardner, English Medienal Sculpture, jw. il. 591.
96 Tamże, s. 301, il. 618.
97 Nelson, Some Unpublished..., jw., The Archaeolo-
gical Journal, LXXVII, tabl. III—V.
98 Tamże, tabl. VII, 1.
99 Prior, Gardner, jw., il. 13.
IZ. 18b. Sw. Jan Ewangelista, ok.
1420—35, fagment ołtarza, Gdańsk,
Muzeum. (Fot. W. Wolny)
traktowanie tego motywu spotykamy w cennej ko-
lekcji apostołów niegdyś w posiadania Grosvenor
Thomas’a97. Natomiast wydaje się, że bliższych ana-
logii dla naszych rzeźb dostarcza św. Jan Chrzciciel
z tegoż zbioru98 oraz częściowo niektóre reliefy
ołtarza św. Jana z Yssac-la-Tourette, datowanego na
czas ok. 1450 r.99
Rzeźby gdańskie wykonane zostały w silnie wy-
pukłym reliefie. Podobnie jak we wczesnym zabytku
w Żukowie i tu mamy zaznaczoną różnicę planów
przez zróżnicowanie głębokości reliefu poszczególnych
55
reliefów mają zwieńczenia krenelażowe. W zespole
tym widzimy ewolucję w 'kierunku bardziej pionowego
rozmieszczenia świadków Wniebowstąpienia. I w koń-
cu płaskorzeźby, do których zalicza się relief z ołta-
rza gdańskiego: na osi wstępujący do nieba Chrystus,
po bokach po dwa pionowo ustawione rzędy postaci91.
Warto zwrócić uwagę na perizonium Chrystusa
w naszym Wniebowstąpieniu. Odstępuje ono od
zwykłego schematu, jaki widzieliśmy w Zmartwych-
wstaniu i jaki ujrzymy w scenach Biczowania
i Ukrzyżowania, przybierając postać jakby fartuszka
z łukowatymi poprzecznymi fałdami92.
Spośród przedstawiania Koronacji Matki Boskiej
w rzeźbie alabastrowej podobny jest do ilustracji tej
sceny z malarstwie gotyckim. Wcześniejsze płasko-
rzeźby ukazują Marię siedzącą na ławie po prawicy
Chrystusa, który sam dokonuje koronacji9S. W póź-
niejszych reliefach, do których należy gdański, Matka
Boska siedzi pośrodku, zaś nieco wyżej siedzą po
bokach Bóg Ojciec i Chrystus. Nad Marią znajduje
się Duch św. pod postacią Gołębicy. Osoby Boskie
Wkładają Madonnie na głowę koronę94.
Typ stojącej postaci świętego, jaki reprezentują
dwaj święci Janowie na naszym ołtarzu pojawia się
dość wcześnie w rzeźbie alabastrowej, pierwotnie być
może w postaci oddzielnych przedstawień95, potem
głównie w ołtarzach ®6. Święci na retabulum gdańskim
trzymają swe zwykle atrybuty: Chrzciciel Baranka.
Ewangelista kielich. Ten ostatni dzierżył nadto w le-
wej ręce palmę, z której zachował się mały fragment
przy główne. Pod względem stylistycznym półkoliście
układające się fałdy szat świętych stanowią jakby
przypomnienie ogólnoeuropejskiego stylu z okresu
Pięknych Madonn. Nieco jakby bardziej nieśmiałe
Z
91 Płaskorzeźby z Clark-Maxwell Collection (Nelson, The
Virgin Triptych..., jw., tabl. IV, z Chrystusem w mandorli)
oraz z biblioteki wersalskiej: tenże, Some Unpublished..., jw.,
„The Archaeological Journal", LXXVII, tabl. I, 2. Tamże, tabl.
IX por. podobne w rozmieszczeniu osób Zesłanie Ducha św.
z postacią gołębicy zamiast Chrystusa.
»2 Podobne ukształtowanie perizonium spotykamy w sto-
sunkowo wczesnym Ukrzyżowaniu z Victoria and Albert
Museum (Hildburgh, English Alabaster Tables..., jw. il. 10),
co zresztą nie przesądza sprawy datowania naszej rzeźby.
93 Nelson, English Alabasters..., jw., tabl. XI, 1, 2. W obu
przykładach Madonna ma już koronę na głowie. W drugiej
płaskorzeźbie Chrystus wznosi rękę jakby gestem błogosła-
wieństwa; w pierwszym ręka jest uszkodzona.
94 Por. płaskorzeźbę z Muzeum w Douai (Prior, Gard-
n e r, jw., il. 155), w której pewne partie stroju Marii wyka-
zują zbliżenie do naszego przykładu. Por. nieco odmienny
relief z tegoż muzeum z klęczącą Marią i Duchem św. pod
ludzką postacią (tamże, il. 561).
95 Gardner, English Medienal Sculpture, jw. il. 591.
96 Tamże, s. 301, il. 618.
97 Nelson, Some Unpublished..., jw., The Archaeolo-
gical Journal, LXXVII, tabl. III—V.
98 Tamże, tabl. VII, 1.
99 Prior, Gardner, jw., il. 13.
IZ. 18b. Sw. Jan Ewangelista, ok.
1420—35, fagment ołtarza, Gdańsk,
Muzeum. (Fot. W. Wolny)
traktowanie tego motywu spotykamy w cennej ko-
lekcji apostołów niegdyś w posiadania Grosvenor
Thomas’a97. Natomiast wydaje się, że bliższych ana-
logii dla naszych rzeźb dostarcza św. Jan Chrzciciel
z tegoż zbioru98 oraz częściowo niektóre reliefy
ołtarza św. Jana z Yssac-la-Tourette, datowanego na
czas ok. 1450 r.99
Rzeźby gdańskie wykonane zostały w silnie wy-
pukłym reliefie. Podobnie jak we wczesnym zabytku
w Żukowie i tu mamy zaznaczoną różnicę planów
przez zróżnicowanie głębokości reliefu poszczególnych
55