DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Olszewski, Andrzej M.: Gotyckie rzeźby alabastrowe pochodzenia angielskiego w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0066
GOTYCKIE RZEŹBY ALABASTROWE...
który z pewnymi modyfikacjami będzie się często
powtarzać. Późniejsze a 'bliższe reliefowi wawelskie-
mu są płytki z Reading 105, z Yarnton 106 i z Victoria
an^t Albert Museum.107. Dwie pierwsze różnią się
zresztą od naszej rozbudowaniem kompozycji wszerz,
większą ilością postaci oraz pozą leżącego Malchusa
z wyciągniętymi nogami i podniesionym lewym ra-
mieniem. Analogii bliższych od poprzednich, jeśli
idzie o bardziej pionową kompozycję i żywszą pozę
Malohusa dostarczają zabytki Zdrady w ołtarzach
z Civico Museo di Archeologia w Ferrarze108, z R.
Museo Nazionale w Neapolu109 i z muzeum w Rey-
kjaviku 110 *.
Relief BiczowaniaU1, znajdujący się na plebanii
kościoła parafialnego w Trzemeśni przedstawia
w środku Chrystusa ustawionego w trzech czwartych,
ubranego w perizonium, obejmującego związanymi
rękami cienką kolumnę. Po bokach znajduje się po
dwóch biczujących. Na płaskorzeźbie zachowały się
resztki dawnej polichromii. W górnych partiach
płytka wykazuje dość znaczne uszkodzenia.
Schemat sceny Biczowania w angielskiej rzeźbie
alabastrowej podlegał stosunkowo niewielkim zmia-
nom. Pominąwszy niektóre wczesne płaskorzeźby,
jak prostą trójosobową kompozycję z Victoria and
Albert Museum112 oraz późną, nieco „manierystycz-
ną”, publikowaną przez Hildburgha113, szereg relie-
fów ma podobny układ jak trzemeśneński. Jako
przykłady analogii niech posłużą rzeźby z Tingóre
w Islandii114 i z muzeum w Kopenhadze 115. Analogie
te dotyczą oprócz kompozycji też pewnych szczegółów,
jak np. układu rąk i głowy Chrystusa oraz ubiorów.
Pochodzenie Zdrady Judasza i Biczowania z tej
samej miejscowości oraz analogie zachodzące między
II. 20. Biczowanie Chrystusa, ok. 1420—40. Trzemeśnia,
plebania. (Fot. autor)
105 Datowana na ok. 1420 przez Priora i Gard ner a,
jw., il. 557.
io0 Nelson, English Alabasters.., jw., tabl. XII, 1.
107 Hildburgh, English Alabaster Cawings..., jw.,
tabl. XV b.
108 P a p i n i, jw., il. 3.
ioo Tamże, il. 4.
no Nelson, English Medienal Alabaster..., jw., tabl. I.
m Wys. ok. 39 cm, szer. ok. 25 cm. Wzmiankowany: Dut-
kiewicz, jw., s. 150, il. 117 b; K. Kutrzebianka,
Powiat myślenicki. Katalog zabytków sztuki w Polsce, I, ze-
szyt 9, Warszawa 1951, s. 27, il. 30.
112 Hildburgh, English Alabaster Tables..., jw., il. 19.
no Hildburgh, English Alabaster Carnings..., tabl.
XVII b.
ni Nelson, English Medieral Alabaster..., jw., tabl. III.
H5 Tamże, il. 1.
116 Jednak w scenie Biczowania karykaturalny wyraz twa-
rzy siepacza w prawym górnym rogu oraz sztucznie przechy-
lona głowa jego towarzysza z prawej na pierwszym planie ro-
bią wrażenie elementów dość już późnych.
u? Zwłaszcza ich stroje ze Zdrady Judasza reprezentują
typ podobny jak ubiory żołnierzy z gdańskiego Zmartwych-
wstania — por. str. 12 i przypis 84.
nimi (wymiary, niektóre stroje, typ twarzy, włosy
postaci) pozwalają przyjąć ich pochodzenie z jednego
ołtarza. Stanowiły one, jak łatwo s.ię domyśleć, lewą
stronę retabulum, którego tematem była Męka Pań-
ska. Ze względu na dużą tradycyjność w przedsta-
wieniach obu tych tematów dokładne datowanie na-
szych płaskorzeźb nie jest łatwe. Biorąc pod uwagę
brak zwieńczenia krenelażowego jako dolną granicę
można by sugerować ok. r. 1420. Przeciw zbyt wczes-
nej dacie świadczy też już dość, jak wykazano, roz-
winięta kompozycja. Z drugiej strony brak wyraź-
niejszych znamion stylu ostatniej fazy rzeźby gotyc-
kiej w postaci mięcia szat116 oraz zapóźniony krój
strojów siepaczy117 przemawiałby przeciw przesuwa-
niu górnej granicy zbyt daleko. W sumie więc lata
ok. 1420—40 uważać możemy jako przypuszczalny
czas powstania reliefów z Trzemeśni.
57
który z pewnymi modyfikacjami będzie się często
powtarzać. Późniejsze a 'bliższe reliefowi wawelskie-
mu są płytki z Reading 105, z Yarnton 106 i z Victoria
an^t Albert Museum.107. Dwie pierwsze różnią się
zresztą od naszej rozbudowaniem kompozycji wszerz,
większą ilością postaci oraz pozą leżącego Malchusa
z wyciągniętymi nogami i podniesionym lewym ra-
mieniem. Analogii bliższych od poprzednich, jeśli
idzie o bardziej pionową kompozycję i żywszą pozę
Malohusa dostarczają zabytki Zdrady w ołtarzach
z Civico Museo di Archeologia w Ferrarze108, z R.
Museo Nazionale w Neapolu109 i z muzeum w Rey-
kjaviku 110 *.
Relief BiczowaniaU1, znajdujący się na plebanii
kościoła parafialnego w Trzemeśni przedstawia
w środku Chrystusa ustawionego w trzech czwartych,
ubranego w perizonium, obejmującego związanymi
rękami cienką kolumnę. Po bokach znajduje się po
dwóch biczujących. Na płaskorzeźbie zachowały się
resztki dawnej polichromii. W górnych partiach
płytka wykazuje dość znaczne uszkodzenia.
Schemat sceny Biczowania w angielskiej rzeźbie
alabastrowej podlegał stosunkowo niewielkim zmia-
nom. Pominąwszy niektóre wczesne płaskorzeźby,
jak prostą trójosobową kompozycję z Victoria and
Albert Museum112 oraz późną, nieco „manierystycz-
ną”, publikowaną przez Hildburgha113, szereg relie-
fów ma podobny układ jak trzemeśneński. Jako
przykłady analogii niech posłużą rzeźby z Tingóre
w Islandii114 i z muzeum w Kopenhadze 115. Analogie
te dotyczą oprócz kompozycji też pewnych szczegółów,
jak np. układu rąk i głowy Chrystusa oraz ubiorów.
Pochodzenie Zdrady Judasza i Biczowania z tej
samej miejscowości oraz analogie zachodzące między
II. 20. Biczowanie Chrystusa, ok. 1420—40. Trzemeśnia,
plebania. (Fot. autor)
105 Datowana na ok. 1420 przez Priora i Gard ner a,
jw., il. 557.
io0 Nelson, English Alabasters.., jw., tabl. XII, 1.
107 Hildburgh, English Alabaster Cawings..., jw.,
tabl. XV b.
108 P a p i n i, jw., il. 3.
ioo Tamże, il. 4.
no Nelson, English Medienal Alabaster..., jw., tabl. I.
m Wys. ok. 39 cm, szer. ok. 25 cm. Wzmiankowany: Dut-
kiewicz, jw., s. 150, il. 117 b; K. Kutrzebianka,
Powiat myślenicki. Katalog zabytków sztuki w Polsce, I, ze-
szyt 9, Warszawa 1951, s. 27, il. 30.
112 Hildburgh, English Alabaster Tables..., jw., il. 19.
no Hildburgh, English Alabaster Carnings..., tabl.
XVII b.
ni Nelson, English Medieral Alabaster..., jw., tabl. III.
H5 Tamże, il. 1.
116 Jednak w scenie Biczowania karykaturalny wyraz twa-
rzy siepacza w prawym górnym rogu oraz sztucznie przechy-
lona głowa jego towarzysza z prawej na pierwszym planie ro-
bią wrażenie elementów dość już późnych.
u? Zwłaszcza ich stroje ze Zdrady Judasza reprezentują
typ podobny jak ubiory żołnierzy z gdańskiego Zmartwych-
wstania — por. str. 12 i przypis 84.
nimi (wymiary, niektóre stroje, typ twarzy, włosy
postaci) pozwalają przyjąć ich pochodzenie z jednego
ołtarza. Stanowiły one, jak łatwo s.ię domyśleć, lewą
stronę retabulum, którego tematem była Męka Pań-
ska. Ze względu na dużą tradycyjność w przedsta-
wieniach obu tych tematów dokładne datowanie na-
szych płaskorzeźb nie jest łatwe. Biorąc pod uwagę
brak zwieńczenia krenelażowego jako dolną granicę
można by sugerować ok. r. 1420. Przeciw zbyt wczes-
nej dacie świadczy też już dość, jak wykazano, roz-
winięta kompozycja. Z drugiej strony brak wyraź-
niejszych znamion stylu ostatniej fazy rzeźby gotyc-
kiej w postaci mięcia szat116 oraz zapóźniony krój
strojów siepaczy117 przemawiałby przeciw przesuwa-
niu górnej granicy zbyt daleko. W sumie więc lata
ok. 1420—40 uważać możemy jako przypuszczalny
czas powstania reliefów z Trzemeśni.
57