Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (22.1960)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


zaznaczone są na załączonym ry-
sunku.
Na ścianie wschodniej zachował
się z lewej strony u góry fragment
z postacią Boga Ojca, we wnękach
zaś Chrystus błogosławiący oraz
postać św. Katarzyny. W glifie
okiennym widoczny jest Veraikon,
szereg napisów oraz częściowo po-
stać św. Barbary. Prawą górną
część ściany zajmuje Ukrzyżowanie.
Uboższymi w malowidła są boczne
ściany prezbiterium. Na północnej,
u góry zachował się fragment sceny
Zmartwychwstania i zarysy archi-
tektury, u dołu zaś, we wnęce, naj-
bardziej czytelna kompozycja zes-
połu — Ostatnia Wieczerza. W gli-
fie okiennym ściany południowej
pozostały dość bogate partie orna-
mentu roślinnego z pobliskimi po-
staciami świętych. Na płaszczyźnie
ściany z lewej strony św. Hieronim,
z prawej duża kompozycja słabo
czytelnego Sądu Ostatecznego.
Prezbiterium, tuż nad posadzką,
posiada nadto system małych, tyn-
kowanych wnęk ze śladami poli-
chromii. We wnęce ściany południo-
wej, na pograniczu prezbiterium i
nawy, widoczne są ślady zniszczo-
nego i słabo czytelnego malowidła.
Ogólny stan tynków i malowideł
zły. Najbardziej zagrożone są ich
partie przyziemne, atakowane przez
wilgoć gruntową.
Poszczególne sceny nie są od sie-
bie rozgraniczone — nie stanowią
też jednolitej kompozycji. W róż-
nych partiach dostrzec można róż-
ne maniery warsztatowe. Cały ze-
spół wykorzystuje pola ścian w
sposób dosyć dowolny, choć tworzą-
cy jakiś zwarty system ikonogra-

ficzny. Z tematyki większości scen
wnioskować można, że odpowiadał
on wezwaniu i przeznaczeniu ko-
ścioła.


II. 3. Sierpc, kościół św. Ducha. Frag-
ment polichromii ze św. Katarzyną.
(Fot. K. Jabłoński)

Malowidła wykonane były praw-
dopodobnie temperą. O technice są-
dzić można na podstawie sposobu
malowania poprzez nakładane na
siebie warstwy farb oraz używanie
kredy jako pigmentu. Analiza che-
miczna nie wykazała jednak obec-
ności białka w spoiwie, rozłożone-

go prawdopodobnie na skutek dłu-
gotrwałej wilgoci.
Pigmenty odnalezione w zespole
malowideł należą do często spoty-
kanych w Polsce w okresie gotyku,
renesansu i baroku: azuryt, mala-
chit, czerwień żelazowa, minia, ma-
sykot i kreda.
Wstępne badania przeprowadzo-
ne w nawie wykazały, że i tu mury
były pierwotnie pokryte polichro-
mią. Stan zachowania elementów
jest znacznie gorszy od analogicz-
nych w prezbiterium. Ścianę po-
łudniową zdobił zapewne wielkich
rozmiarów św. Krzysztof, z którego
postaci została zaledwie część ręki.
W szeregu innych miejsc, gdzie do-
chowały się oryginalne tynki (na-
rożniki południowo-zachodni i pół-
nocno-zachodni), widać ledwo do-
strzegalne ślady barwne polichro-
mii. Tu i ówdzie fragmenty zache-
uszków. Próbki pigmentów są tu
identyczne z barwnikami występu-
jącymi w prezbiterium.
W ujęciu warsztatowym widać,
że import miesza się tu ze sztuką
lokalną. Szereg fragmentów upadab-
nia malowidła do prowincjonalnej
rzeźby mazowieckiej, — inne na-
wiązują do sztuki śląskiej, bogatej
w dobrą tradycję artystyczną. Ana-
logii w najbliższym sąsiedztwie
(Toruń, Golub, Brodnica, Czerwińsk,
Warszawa) nie dało się ustalić.
Zespół sierpecki powstał zapewne
na skutek ekspansji i oddziaływa-
nia sztuki polskiej na Mazowsze
Płockie, kiedy ono w r. 1405 inkor-
porowane zostało do Korony. Świad-
czy również o tendencji przeciw-
stawiania się diecezji i woje-
wództwa płockiego (dla których

105