DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki
DOI Artikel:Bohdziewicz, Piotr: Pałac w Łubnicach
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0125
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
ostatniego był Franciszek Mayer.
W pierwszych latach rozbudowy
część robót prowadził Roch Solari.
Roboty te wykonane zostały w la-
tach 1714—1729, ale jeszcze i około
1740 odbywają się pewne prace
przy budowie oficyn. Przy robotach
w pałacu zatrudnieni byli: rzeźbiarz
Eliasz i Jan Henryk Hoffmanowie,
sztukatorzy Francesco Fumo i Piętro
Innocentę Comparetti, a na samym
początku robót Pilip Perty; malarze
Karol de Prevo, Bartolommeo San-
tini i Józef Rossi. Obok pałacu, od
strony południowej założono ogród
włoski, według planu i pod kierow-
nictwem ogrodnika Sieniawskiej Ja-
na Knedla. Przy okazji trzeba za-
znaczyć, że Łubnice stanowiły cent-
ralny warsztat artystyczny Elżbiety
Sieniawskiej i że tu wykonywano
rzeźby i przedmioty przemysłu arty-
stycznego dla innych miejscowości
będących w jej posiadaniu, m. in. —
dla Wilanowa. Około r. 1740 zaczął
się stopniowy upadek Łubnic, spowo-
dowany przeniesieniem centrum za-
interesowań Czartoryskich do Puław.
Pałac łubnicki tworzył w planie
prostokąt wyciągnięty w kierunku
wschodnio-zachodnim, uzupełniony
występującymi partiami na naroż-
nikach od strony południowej' i
urozmaicony ryzalitami na osi
głównej (poprzecznej). Część budyn-
ku zawarta między tymi ryzalitami
oraz wspomniane wyżej dobudówki
narożne od południa, wciskające się
w zasadniczą bryłę budynku, były
jednopiętrowe, pozostałe części par-
terowe. Był to więc raczej dwór,
i tak też czasem go za Sieniawskiej
nazywano. W r. 1855 zaczęto prze-
budowę pałacu i wtedy nadbudowa-
no piętra również i nad bocznymi
partiami budynku od strony pół-
nocnej. Pożar wynikły na skutek
nakrycia pałacu w czasie robót sło-
mą, spowodował zniszczenia, ale na
ogół pałac zachował w większej
części pierwotny wygląd i dopiero
w 1945 r. został rozebrany na ma-
teriał dla budowy szosy. Zachował
się natomiast album fotografii pała-
cu, wykonany dla ówczesnego wła-
ściciela pałacu, Krzysztofa Radzi-
wiłła oraz bardzo starannie wyko-
nane w Zakładzie Architektury Pol-
skiej Politechniki Warszawskiej ry-
sunki pomiarowe. Jedne i drugie
pozwalają na dość dokładne odtwo-
rzenie pałacu w stanie po ostatniej
przebudowie, która zresztą naruszyła
stan z połowy XVIII w. w stopniu
bardzo nieznacznym. Wreszcie re-
produkowany w „Ogrodach polskich11
G. Ciołka rysunek zapoznaje nas
sytuacją pałacu. Od południa roz-
O
II. 1. Łubnice, rzut poziomy pałacu.
(Pomiar ze zbiorów Zakł. Arch. Polskiej, Warszawa)
pościerał się przed pałacem cour
d’honneur, ujęty z dwu stron przez
oficyny i oddzielony parkanem od
dwu innych podwórzy, pozostawiają-
cych pośrodku przejazd na cour
d’honneur. Po obu stronach podwó-
rzy mieściły się oficyny, ustawione
również prostopadle do bryły pałacu,
ale nieco bardziej odsunięte od osi
całego założenia. Na południe od
pałacu oraz dwu murków biegną-
cych w linii pałacu położony był
ogród włoski z tzw. „zwierzyńcem11.
Efekt architektoniczny pałacu od
zewnątrz skupiał się na ryzalitach
środkowych, ujętych pilastrami
przebiegającymi przez całą wyso-
kość ryzalitu i zwieńczonych bel-
kowaniem oraz frontonami zakre-
ślonymi odcinkiem łuku. Każdy
z tych ryzalitów mieścił portal, do
którego się wchodziło po monumen-
talnie potraktowanych schodach.
Ponadto ryzalit północny posiadał
dwa okna na wysokości portalu,
dwa znacznie niższe, ale tej samej
szerokości nad nimi, na wysokości
górnego zwieńczenia portalu oraz
trzy okna normalnej wielkości w
górnej połowie fasady. Na ryzali-
cie południowym układ otworów
podobny, brak tylko okien w pasie
środkowym. Elewacje ryzalitów
zdobiły bogate obramienia otwo-
rów, głowice pilastrów, a frontony
mieściły w tympanonach płasko-
rzeźby przedstawiające sceny mito-
logiczne. Każdy z nich wieńczyły
trzy figury; schody, wazony i figu-
ry —- wykonane z kamienia kunow-
s kiego.
Pozostałe partie fasad oraz boczne
elewacje były skromnie opracowa-
ne pilastrami, osobnymi dla każ-
dej kondygnacji, pozbawione orna-
mentu.
Wśród wnętrz pałacu łubnickiego
wydzielały się położone w jego par-
tii środkowej na osi pałacu sala
i kaplica, zajmujące całą wysokość
wnętrza budynku oraz, od strony
południowej, mniejszy salon, tzw.
„sala terrena”, wychodząca na ogród.
Reszta pokojów oraz dwie klatki
schodowe mieściły się po obydwu
stronach partii środkowej, syme-
trycznie do osi pałacu. Klatki scho-
dowe, połączone w sposób bardzo
sztuczny z salą na dole, tworzyły
jak gdyby trakt środkowy.
Najwspanialej przedstawiała się
sala położona od strony podwórza,
oświetlona trzema szeregami okien;
ściany jej ujęte były w pilastry
wsparte na wspólnym wysokim co-
kole, zajmującym przeszło jedną
trzecią część całej wysokości sali.
Na niezmiernie bogaty wystrój ar-
116
ostatniego był Franciszek Mayer.
W pierwszych latach rozbudowy
część robót prowadził Roch Solari.
Roboty te wykonane zostały w la-
tach 1714—1729, ale jeszcze i około
1740 odbywają się pewne prace
przy budowie oficyn. Przy robotach
w pałacu zatrudnieni byli: rzeźbiarz
Eliasz i Jan Henryk Hoffmanowie,
sztukatorzy Francesco Fumo i Piętro
Innocentę Comparetti, a na samym
początku robót Pilip Perty; malarze
Karol de Prevo, Bartolommeo San-
tini i Józef Rossi. Obok pałacu, od
strony południowej założono ogród
włoski, według planu i pod kierow-
nictwem ogrodnika Sieniawskiej Ja-
na Knedla. Przy okazji trzeba za-
znaczyć, że Łubnice stanowiły cent-
ralny warsztat artystyczny Elżbiety
Sieniawskiej i że tu wykonywano
rzeźby i przedmioty przemysłu arty-
stycznego dla innych miejscowości
będących w jej posiadaniu, m. in. —
dla Wilanowa. Około r. 1740 zaczął
się stopniowy upadek Łubnic, spowo-
dowany przeniesieniem centrum za-
interesowań Czartoryskich do Puław.
Pałac łubnicki tworzył w planie
prostokąt wyciągnięty w kierunku
wschodnio-zachodnim, uzupełniony
występującymi partiami na naroż-
nikach od strony południowej' i
urozmaicony ryzalitami na osi
głównej (poprzecznej). Część budyn-
ku zawarta między tymi ryzalitami
oraz wspomniane wyżej dobudówki
narożne od południa, wciskające się
w zasadniczą bryłę budynku, były
jednopiętrowe, pozostałe części par-
terowe. Był to więc raczej dwór,
i tak też czasem go za Sieniawskiej
nazywano. W r. 1855 zaczęto prze-
budowę pałacu i wtedy nadbudowa-
no piętra również i nad bocznymi
partiami budynku od strony pół-
nocnej. Pożar wynikły na skutek
nakrycia pałacu w czasie robót sło-
mą, spowodował zniszczenia, ale na
ogół pałac zachował w większej
części pierwotny wygląd i dopiero
w 1945 r. został rozebrany na ma-
teriał dla budowy szosy. Zachował
się natomiast album fotografii pała-
cu, wykonany dla ówczesnego wła-
ściciela pałacu, Krzysztofa Radzi-
wiłła oraz bardzo starannie wyko-
nane w Zakładzie Architektury Pol-
skiej Politechniki Warszawskiej ry-
sunki pomiarowe. Jedne i drugie
pozwalają na dość dokładne odtwo-
rzenie pałacu w stanie po ostatniej
przebudowie, która zresztą naruszyła
stan z połowy XVIII w. w stopniu
bardzo nieznacznym. Wreszcie re-
produkowany w „Ogrodach polskich11
G. Ciołka rysunek zapoznaje nas
sytuacją pałacu. Od południa roz-
O
II. 1. Łubnice, rzut poziomy pałacu.
(Pomiar ze zbiorów Zakł. Arch. Polskiej, Warszawa)
pościerał się przed pałacem cour
d’honneur, ujęty z dwu stron przez
oficyny i oddzielony parkanem od
dwu innych podwórzy, pozostawiają-
cych pośrodku przejazd na cour
d’honneur. Po obu stronach podwó-
rzy mieściły się oficyny, ustawione
również prostopadle do bryły pałacu,
ale nieco bardziej odsunięte od osi
całego założenia. Na południe od
pałacu oraz dwu murków biegną-
cych w linii pałacu położony był
ogród włoski z tzw. „zwierzyńcem11.
Efekt architektoniczny pałacu od
zewnątrz skupiał się na ryzalitach
środkowych, ujętych pilastrami
przebiegającymi przez całą wyso-
kość ryzalitu i zwieńczonych bel-
kowaniem oraz frontonami zakre-
ślonymi odcinkiem łuku. Każdy
z tych ryzalitów mieścił portal, do
którego się wchodziło po monumen-
talnie potraktowanych schodach.
Ponadto ryzalit północny posiadał
dwa okna na wysokości portalu,
dwa znacznie niższe, ale tej samej
szerokości nad nimi, na wysokości
górnego zwieńczenia portalu oraz
trzy okna normalnej wielkości w
górnej połowie fasady. Na ryzali-
cie południowym układ otworów
podobny, brak tylko okien w pasie
środkowym. Elewacje ryzalitów
zdobiły bogate obramienia otwo-
rów, głowice pilastrów, a frontony
mieściły w tympanonach płasko-
rzeźby przedstawiające sceny mito-
logiczne. Każdy z nich wieńczyły
trzy figury; schody, wazony i figu-
ry —- wykonane z kamienia kunow-
s kiego.
Pozostałe partie fasad oraz boczne
elewacje były skromnie opracowa-
ne pilastrami, osobnymi dla każ-
dej kondygnacji, pozbawione orna-
mentu.
Wśród wnętrz pałacu łubnickiego
wydzielały się położone w jego par-
tii środkowej na osi pałacu sala
i kaplica, zajmujące całą wysokość
wnętrza budynku oraz, od strony
południowej, mniejszy salon, tzw.
„sala terrena”, wychodząca na ogród.
Reszta pokojów oraz dwie klatki
schodowe mieściły się po obydwu
stronach partii środkowej, syme-
trycznie do osi pałacu. Klatki scho-
dowe, połączone w sposób bardzo
sztuczny z salą na dole, tworzyły
jak gdyby trakt środkowy.
Najwspanialej przedstawiała się
sala położona od strony podwórza,
oświetlona trzema szeregami okien;
ściany jej ujęte były w pilastry
wsparte na wspólnym wysokim co-
kole, zajmującym przeszło jedną
trzecią część całej wysokości sali.
Na niezmiernie bogaty wystrój ar-
116