DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Polak-Trajdos, Ewa: Portal południowy katedry w Tarnowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0193
EWA TRAJDOS
II. 4. Albrecht Durer, Zaślubiny Marii. (Repr. wg H.
Knackfuss ,,Diirer“)
symbolem Chrystusa jako Zbawiciela24. Spiritus
Sanctus, calor fidei spełnia więc swą symboliczną rolę
w portalu południowym katedry w Tarnowie.
Datowanie portalu tarnowskiego natrafia na po-
ważne trudności, gdyż brak dokumentów nie pozwala
na określenie nawet w przybliżeniu sylwetki rzeźbiarza.
Herb Sternberg Elżbiety z Moraw, żony Jana Tarnow-
skiego (zm. 1432), świadczy o fundacji wcześniejszej
niż samo wykonanie portalu. Portal ten wykazuje pew-
ne pokrewieństwo z przejściowym stylem mieszanym
rozwijającym się w Niemczech w XV w. Jednakże nie
znalazłam ścisłej analogii w żadnym ze znanych przy-
kładów portali tego typu. Natomiast portal tarnowski
nawiązuje swoją formą architektoniczną do portalu
z drzeworytu Durera Zaślubiny Marii z cyklu Życia
Marii, (1504—1505), a wydanego jako całość w 1511 r.,
a nawet jest niemal jego powtórzeniem25. Wyraża się
to m. in. ucięciem portalu do wysokości na poziomie
której w drzeworycie Durera portal zasłonięty jest
przez ludzi. Wpływ grafiki Durera sięgał po Tarnów 28.
Portal tarnowski jest jednak wyjątkowym przykładem
zapożyczenia z grafiki dla celów architektonicznych.
Jeśli rzeźbiarz posługiwał się wzorem Durerow-
skim, wówczas można by przyjąć, że portal powstał
po 1511 r. Zważywszy jednak na tematykę kompozycji,
nawiązującej do okresu reformacji,, trzeba założyć, że
portal powstał znacznie później.
24 L. R ś a u, jw., s. 422.
25 W. T i m m, Albrecht Durer. Das Marienleben, Dresden
1955, s. 7.
26 M. Walicki, Pierwowzory graficzne sztuki polskiej
XV i XV wieku, Warszawa 1935, tabl. VI, VII.
LE PORTAIL SUD DE LA CATHEDRALE DE TARNÓW
Le portail sud de la cathedrale de Tarnów se
distingue par le symbolisme de sa representation
sculpturale. La scene principale represente la Miseri-
cordia Domini. Cependant le type du Christ et sa
conception dans 1’ensemble de la composition permet-
tent de voir en lui a la fois le Sauveur et le Juge.
La genese de ce type viont de 1’icóne byzantine
du XHe siecle qui n’a pas ete conservee jusqu’a
nos jours et qui a ete transmise a Fart allemand
au XIVe siecle. La tombe du Christ est symbolisee
par Fons Misericordiae, dont les oiseaux-ames se
nourrissent de sang divin. Les Arma Christi, portees
par les anges, signifient ici les armoiries du
Fils de Dieu. La signification eucharistique de cette
scene est soulignee par les animaux representes
dans la partie basse du portail, notamment le renard
et Tours — symboles de 1’heresie. La defense du
dogme de 1’eucharistie represente la reponse de 1’eglise
a la poussee du mouvement reformateur en Pologne
au debut du XVIe siecle. On peut egalement trouver
dans cette composition des analogies avec des portails
romans, representant Lux Mundi entouree d’animaux
ćisposes de faęon antithetique, symbolisant la Mort et
Satan. Cette conception se base sur la philosophie
neoplatonienne de la lumiere, qui — a la fin du
Moyen Age — se developpe egalement en Pologne.
Un motif interessant a noter, c’est Tours tenant la
poire, inconnu en Europę Occidentale et lie a une
fable serbe qui a pu penetrer en Pologne par
1’intermediaire des Serbes fuyant le joug turc.
Le portail est orne d’armoiries: Leliwa (de la
familie Tarnowski) et Sternberg (d’Elisabeth de Mora-
lne, epouse de Jan Amor Tarnowski, mort en 1432),
ce qui prouve que la datę de la fondation etait
anterieure a l’execution du portail lui-meme, l’epoque
de cette derniere etant difficile a fixer, faute de don-
nees d’archives. Cependant la ressemblance du portail
a la gravure sur bois de A. Durer, Epousailles de Marie
dans le cycle Vie de Marie (1511), permet de supposer
que cette oeuvre fut execute apres 1511. Nous avons
ici un exemple interessant de 1’influence de Fart
graphique sur 1’architecture.
II. 4. Albrecht Durer, Zaślubiny Marii. (Repr. wg H.
Knackfuss ,,Diirer“)
symbolem Chrystusa jako Zbawiciela24. Spiritus
Sanctus, calor fidei spełnia więc swą symboliczną rolę
w portalu południowym katedry w Tarnowie.
Datowanie portalu tarnowskiego natrafia na po-
ważne trudności, gdyż brak dokumentów nie pozwala
na określenie nawet w przybliżeniu sylwetki rzeźbiarza.
Herb Sternberg Elżbiety z Moraw, żony Jana Tarnow-
skiego (zm. 1432), świadczy o fundacji wcześniejszej
niż samo wykonanie portalu. Portal ten wykazuje pew-
ne pokrewieństwo z przejściowym stylem mieszanym
rozwijającym się w Niemczech w XV w. Jednakże nie
znalazłam ścisłej analogii w żadnym ze znanych przy-
kładów portali tego typu. Natomiast portal tarnowski
nawiązuje swoją formą architektoniczną do portalu
z drzeworytu Durera Zaślubiny Marii z cyklu Życia
Marii, (1504—1505), a wydanego jako całość w 1511 r.,
a nawet jest niemal jego powtórzeniem25. Wyraża się
to m. in. ucięciem portalu do wysokości na poziomie
której w drzeworycie Durera portal zasłonięty jest
przez ludzi. Wpływ grafiki Durera sięgał po Tarnów 28.
Portal tarnowski jest jednak wyjątkowym przykładem
zapożyczenia z grafiki dla celów architektonicznych.
Jeśli rzeźbiarz posługiwał się wzorem Durerow-
skim, wówczas można by przyjąć, że portal powstał
po 1511 r. Zważywszy jednak na tematykę kompozycji,
nawiązującej do okresu reformacji,, trzeba założyć, że
portal powstał znacznie później.
24 L. R ś a u, jw., s. 422.
25 W. T i m m, Albrecht Durer. Das Marienleben, Dresden
1955, s. 7.
26 M. Walicki, Pierwowzory graficzne sztuki polskiej
XV i XV wieku, Warszawa 1935, tabl. VI, VII.
LE PORTAIL SUD DE LA CATHEDRALE DE TARNÓW
Le portail sud de la cathedrale de Tarnów se
distingue par le symbolisme de sa representation
sculpturale. La scene principale represente la Miseri-
cordia Domini. Cependant le type du Christ et sa
conception dans 1’ensemble de la composition permet-
tent de voir en lui a la fois le Sauveur et le Juge.
La genese de ce type viont de 1’icóne byzantine
du XHe siecle qui n’a pas ete conservee jusqu’a
nos jours et qui a ete transmise a Fart allemand
au XIVe siecle. La tombe du Christ est symbolisee
par Fons Misericordiae, dont les oiseaux-ames se
nourrissent de sang divin. Les Arma Christi, portees
par les anges, signifient ici les armoiries du
Fils de Dieu. La signification eucharistique de cette
scene est soulignee par les animaux representes
dans la partie basse du portail, notamment le renard
et Tours — symboles de 1’heresie. La defense du
dogme de 1’eucharistie represente la reponse de 1’eglise
a la poussee du mouvement reformateur en Pologne
au debut du XVIe siecle. On peut egalement trouver
dans cette composition des analogies avec des portails
romans, representant Lux Mundi entouree d’animaux
ćisposes de faęon antithetique, symbolisant la Mort et
Satan. Cette conception se base sur la philosophie
neoplatonienne de la lumiere, qui — a la fin du
Moyen Age — se developpe egalement en Pologne.
Un motif interessant a noter, c’est Tours tenant la
poire, inconnu en Europę Occidentale et lie a une
fable serbe qui a pu penetrer en Pologne par
1’intermediaire des Serbes fuyant le joug turc.
Le portail est orne d’armoiries: Leliwa (de la
familie Tarnowski) et Sternberg (d’Elisabeth de Mora-
lne, epouse de Jan Amor Tarnowski, mort en 1432),
ce qui prouve que la datę de la fondation etait
anterieure a l’execution du portail lui-meme, l’epoque
de cette derniere etant difficile a fixer, faute de don-
nees d’archives. Cependant la ressemblance du portail
a la gravure sur bois de A. Durer, Epousailles de Marie
dans le cycle Vie de Marie (1511), permet de supposer
que cette oeuvre fut execute apres 1511. Nous avons
ici un exemple interessant de 1’influence de Fart
graphique sur 1’architecture.