DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Różycka-Bryzek, Anna: Nowe atrybucje kilku obrazów włoskich w zbiorach Czartoryskich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0220
KILKA OBRAZÓW WŁOSKICH W ZBIORACH CZARTORYSKICH...
go stronach w pozach adoracji. Niebieskie, czerwone,
żółte i różowe barwy ich szat żywo kontrastują ze zło-
tym tłem, grawerowanym przy brzegach w motyw
arkadkowy. Ostrołukowy kształt obrazu oraz jego te-
mat wskazują, że stanowił on pierwotnie zwieńczenie
jakiegoś niewielkiego tryptyku lub poliptyku.
Autor katalogu aukcji zbiorów Toscanellego oraz
Komornicki określają zabytek ten jako dzieło Andrea
Orcagni, w Katalogu tymczasowym i w pracy Gere-
vicha łączony jest z imieniem Taadea Gaddiego,
a w artykule Logan-Berenson wysunięto autorstwo
Niccola di Piętro Geriniego11. Wizerunek Chrystusa
istotnie' nosi piętno typu stworzonego przez Orcagnę
w słynnym ołtarzu Strozzich z r. 1357, kopiowanym
przez wielu malarzy florenckich, jednakże cechy sty-
listyczne naszego obrazu i jego niższy poziom nie po-
zwalają przyjąć autorstwa zarówno tego artysty, jak
i współczesnego mu Gaddiego. Ze względu na ogólne
pokrewieństwo stylu trafniejsze już było wskazanie
Geriniego, z jego bowiem pracowni wywodzi się twór-
czość Mariotta di Nardo (wzm. 1394—1424), nie-
wątpliwego autora naszego malowidła12. Kanon cięż-
kiej, krępej postaci oraz typ twarzy o podkreślonym
linią kształcie płaskiego nosa i wysuniętych do przo-
du ust, występujący w omawianym obrazie, jest naj-
zupełniej zgodny z typem przyjętym we wszystkich
jego przedstawieniach. Wybitne podobieństwo widzi-
my zwłaszcza w predelli Mariotta w Pinakotece Wa-
tykańskiej (il. 10): identyczne są tu obrysowane moc-
nym konturem postacie aniołów odzianych w podwią-
zane na biodrach szaty, których plastykę wydobywają
u S. Komornicki, Przewodnik..., jw., s. 17; G e r e-
v i c h, jw., s. 35—38; Logan-Berenson, jw., s. 1.
12 Oprócz ogólnych opracowań por. O. S i r e n, Głi
czerwone lub niebieskie cienie, czasem użyte w cha-
rakterystycznym zestawieniu z kolorem żółtym; jed-
nakowe jest ułożenie włosów ozdobionych wiankami
z gałązek (w predelli watykańskiej tylko w scenie Bo-
żego Narodzenia) oraz sposób grawerowania nimbów
(il. 11, 12). Podobni aniołowie wyobrażeni są także
w predelli Mariotta w Akademii Florenckiej, choć tu-
taj ich bardziej wysmukłe postacie i bogatsze szaty
wskazują, że powstała ona chyba w późniejszej fazie
twórczości artysty, gdy przejął on już pewne cechy
stylu międzynarodowego. Nasz obraz o symetrycznej
kompozycji ciężkich w proporcjach postaci, wywodzą-
cych się ze stylu Cionich — kontynuatorów tradycji
giottowskiej — tkwi jeszcze całkowicie w duchu sztu-
ki Trecenta, pozostając w zgodzie z konserwatywny-
mi upodobaniami niższych warstw mieszczaństwa flo-
renckiego.
Imago Pietatis (il. 14). Tempera na drzewie,
26 X 20 cm, nr inw. XII. 215. Do inwentarza Zbiorów
Czartoryskich został wpisany ok. r. 1884. Chrystus
zmarły, z zamkniętymi oczyma i z ranami na rękach
i w boku, stoi w sarkofagu pod krzyżem, widoczny do
bioder; ramiona jego podtrzymują Matka Boska i św.
Jan. W tle przedstawione są głowy i ręce wielu po-
staci symbolizujące wydarzenia pasyjne: Modlitwę
w Ogrójcu, Spisek Judasza, Pojmanie, Zaparcie się
św. Piotra, Chrystusa przed Kaifaszem, Sąd Piłata,
Naigrawanie się i Grę w morę o szaty Chrystusa. Te-
mat ikonograficzny Imago Pietatis ukształtował się we
Włoszech w. XIV jako jedna z odmian bizantyńskiego
Baacksbę v/ję 8ó£vję . Typowe dla Florencji wprowadze-
affreschi nel Paradiso degli Alberti: Lorenzo di Niccoló e Ma-
riotto di Nardo, ,,Arte“, XI, 1908, s. 179—196; A n t a 1, jw.,
s. 328—330; M. S a 1 m i, Lorenzo GMberti e Mariotto di
Nardo, ,,Rivlsta d’Arte“, XXX, 1955, s. 147—152.
II. 11. Mariotto di Nardo, anioł, fragment il. 9.
II. 12. Mariotto di Nardo, anioł, fragment il. 10.
211
go stronach w pozach adoracji. Niebieskie, czerwone,
żółte i różowe barwy ich szat żywo kontrastują ze zło-
tym tłem, grawerowanym przy brzegach w motyw
arkadkowy. Ostrołukowy kształt obrazu oraz jego te-
mat wskazują, że stanowił on pierwotnie zwieńczenie
jakiegoś niewielkiego tryptyku lub poliptyku.
Autor katalogu aukcji zbiorów Toscanellego oraz
Komornicki określają zabytek ten jako dzieło Andrea
Orcagni, w Katalogu tymczasowym i w pracy Gere-
vicha łączony jest z imieniem Taadea Gaddiego,
a w artykule Logan-Berenson wysunięto autorstwo
Niccola di Piętro Geriniego11. Wizerunek Chrystusa
istotnie' nosi piętno typu stworzonego przez Orcagnę
w słynnym ołtarzu Strozzich z r. 1357, kopiowanym
przez wielu malarzy florenckich, jednakże cechy sty-
listyczne naszego obrazu i jego niższy poziom nie po-
zwalają przyjąć autorstwa zarówno tego artysty, jak
i współczesnego mu Gaddiego. Ze względu na ogólne
pokrewieństwo stylu trafniejsze już było wskazanie
Geriniego, z jego bowiem pracowni wywodzi się twór-
czość Mariotta di Nardo (wzm. 1394—1424), nie-
wątpliwego autora naszego malowidła12. Kanon cięż-
kiej, krępej postaci oraz typ twarzy o podkreślonym
linią kształcie płaskiego nosa i wysuniętych do przo-
du ust, występujący w omawianym obrazie, jest naj-
zupełniej zgodny z typem przyjętym we wszystkich
jego przedstawieniach. Wybitne podobieństwo widzi-
my zwłaszcza w predelli Mariotta w Pinakotece Wa-
tykańskiej (il. 10): identyczne są tu obrysowane moc-
nym konturem postacie aniołów odzianych w podwią-
zane na biodrach szaty, których plastykę wydobywają
u S. Komornicki, Przewodnik..., jw., s. 17; G e r e-
v i c h, jw., s. 35—38; Logan-Berenson, jw., s. 1.
12 Oprócz ogólnych opracowań por. O. S i r e n, Głi
czerwone lub niebieskie cienie, czasem użyte w cha-
rakterystycznym zestawieniu z kolorem żółtym; jed-
nakowe jest ułożenie włosów ozdobionych wiankami
z gałązek (w predelli watykańskiej tylko w scenie Bo-
żego Narodzenia) oraz sposób grawerowania nimbów
(il. 11, 12). Podobni aniołowie wyobrażeni są także
w predelli Mariotta w Akademii Florenckiej, choć tu-
taj ich bardziej wysmukłe postacie i bogatsze szaty
wskazują, że powstała ona chyba w późniejszej fazie
twórczości artysty, gdy przejął on już pewne cechy
stylu międzynarodowego. Nasz obraz o symetrycznej
kompozycji ciężkich w proporcjach postaci, wywodzą-
cych się ze stylu Cionich — kontynuatorów tradycji
giottowskiej — tkwi jeszcze całkowicie w duchu sztu-
ki Trecenta, pozostając w zgodzie z konserwatywny-
mi upodobaniami niższych warstw mieszczaństwa flo-
renckiego.
Imago Pietatis (il. 14). Tempera na drzewie,
26 X 20 cm, nr inw. XII. 215. Do inwentarza Zbiorów
Czartoryskich został wpisany ok. r. 1884. Chrystus
zmarły, z zamkniętymi oczyma i z ranami na rękach
i w boku, stoi w sarkofagu pod krzyżem, widoczny do
bioder; ramiona jego podtrzymują Matka Boska i św.
Jan. W tle przedstawione są głowy i ręce wielu po-
staci symbolizujące wydarzenia pasyjne: Modlitwę
w Ogrójcu, Spisek Judasza, Pojmanie, Zaparcie się
św. Piotra, Chrystusa przed Kaifaszem, Sąd Piłata,
Naigrawanie się i Grę w morę o szaty Chrystusa. Te-
mat ikonograficzny Imago Pietatis ukształtował się we
Włoszech w. XIV jako jedna z odmian bizantyńskiego
Baacksbę v/ję 8ó£vję . Typowe dla Florencji wprowadze-
affreschi nel Paradiso degli Alberti: Lorenzo di Niccoló e Ma-
riotto di Nardo, ,,Arte“, XI, 1908, s. 179—196; A n t a 1, jw.,
s. 328—330; M. S a 1 m i, Lorenzo GMberti e Mariotto di
Nardo, ,,Rivlsta d’Arte“, XXX, 1955, s. 147—152.
II. 11. Mariotto di Nardo, anioł, fragment il. 9.
II. 12. Mariotto di Nardo, anioł, fragment il. 10.
211