Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (22.1960)

MICHAŁ WALICKI

II

1. Problem donatora. Już sama różno-
rodność tych zapisów oraz charakterystyczne w kilku
wypadkach błędy odczytania wskazują na rękę auto-
dydaktów. W sposób jednoznaczny odczytana została
miejscowość, z której pochodzili donatorzy — Sobo-
ta: ale już odczytanie imienia ofiarodawcy obrazu
nasuwało wątpliwości: Rafał, Matuzal, czy Michał.
Zachowany na obrazie h. Wieniawa, umieszczony
obok klęczącego rycerza, ułatwia nawiązanie toku
rozważań. Imię Rafał należało do bardziej popular-
nych w rodzie Wieniawitów: podobnie jak Iwan
(Gyvan) występuje ono wcale często w XV w. zwłasz-
cza w kaliskim11. Wieniawici osiadli pod Pleszewem
w początkach XV w. byli ze sobą blisko spokrewnie-
ni, pisząc się z Karnina, Gołuchowa, Leszna i Sobo-
ty 12. Zapiska z r. 1405 opisująca h. Wieniawa nie
pozbawiona jest znaczenia: Stephanus Carninski et
Gynanus de Sobota clipei in quo portatur caput


II. 3. Przerys zniszczonej daty. (Fragment obrazu
Madonna „ab igne”).


II. 4. Przerys h. Doliwa. (Fragment obrazu Madonna
„ab igne”).

onagri oulgariter loszo et in naribus ąuandam rotu-
lam et proclamacione Weniawa13. Niewiele znamy
pieczęci z tym herbem: dla naszych rozważań naj-
ciekawsze będą pieczęcie Iwana z Obichowa i Kar-
niewa, kasztelana śremskiego, a starosty lwowskiego
z 1411 r. oraz Rafała z Soboty i Grzymka z Bogu-
sławie z 1421 r. 14.
Przytoczona uprzednio zapiska z 1405 r. wymienia
Stefana Karnińskiego razem z Iwanem de Sobota
h. Wieniawa. Ów Iwan jest tedy identyczny z Iwa-
nem kasztelanem śremskim i starostą generalnym
ruskim piszącym się z Obichowa; syn jego, Iwan de
Obichow, występuje jeszcze w 1446 r. Natomiast sy-
nem Stefana był inny Iwan, oraz Rachwał i Deresław
Leszczyńscy (1422) 15. Ów Rafał, będący właściwym
protoplastą rodziny Leszczyńskich, podstoli poznański,
później podkomorzy kaliski i starosta generalny
Wielkopolski, zm. w 1441 r. Synem jego był Iwan,
piszący się z Goliny (Gołuchowa) sędzia ziemski
kaliski, który żyje jeszcze w latach siedemdziesią-
tych. Po śmierci Rafała, wdowa po nim Elżbieta,
występuje contra nobili Ivoni de Goluchowo, filio
domini Raphaeli o napad na jej dwór w Gołucho-
wie 16; mogłoby to wskazywać, że Rafał miał przed
Elżbietą inną żonę — być może Katarzynę, ślad
którego to imienia przekazała nam jedna z wersji
zaginionego napisu na obrazie kaliskim.
Reasumując powyższe uwagi, można z całą ostroż-
nością wysunąć przypuszczenie, że donatorem obrazu
jest Rafał h. Wieniawa, starosta generalny Wielko-
polski (f 1441), obok niego zaś przedstawieni są
jego syn Iwan, wieloletni późniejszy sędzia ziemski
kaliski, oraz żona Rafała — Katarzyna (Elżbieta?).
Przyjmując tę hipotezę, lekcja napisu przekazana
przez Raciborskiego nabierałaby prawdopodobieństwa.
u Zwrócenie na to uwagi zawdzięczam życzliwej po-
mocy okazanej mi przez prof. W. Dworzaczka; por. St.
Kozierowski, Studia nad pierwotnym rozsiedleniem
rycerstwa wielkopolskiego, Poznań 1923; tenże, Badania
nazw topograficznych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej,
Poznań 1916, II, s. 229.
12 A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1913,
XIV, s. 133.
13 B. Ulanowski, „Arch. Kom. Hist.”, III, s. 296.
Wiadomość zawdzięczam uprzejmości prof. A. Gieysztora.
14 F. Piekosiński, Heraldyka polska wieków śred-
nich, Kraków 1899, s. 174—175.
15 Spostrzeżenie udzielone mi przez prof. A. Gieyszto-
ra. Por. A. G. Z., VIII, 67 i IX, 25, 1420.
16 Księgi ziemskie kaliskie (Libri inscriptionum et de-
cretorum) Arch. Wojew. w Poznaniu, Ks. 12, f. 199,
r. i44i—43. Wiadomość tę zawdzięczam A. Gąsiorowskiemu,
który na moją prośbę przeprowadził kwerendę, za co skła-
dam mu wyrazy podziękowania.

272