Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (22.1960)

STANISŁAW SZYMAŃSKI

J. W. NEUNHERZ, JEGO ZAPOMNIANE PRACE I NIEZNANE O NIM WIADOMOŚCI

W zbiorach grafiki Narodni Galerie w Pradze,
znajduje się niewielki zespół zapomnianych rysun-
ków, które z uwagi na opublikowaną niedawno mo-
nografię o Jerzym Wilhelmie Neunherzu1 nabierają
pewnego znaczenia.
Na zespół ten składają się cztery pozycje2:
1. rysunek lawowany, 28,2 X 20,3 cm. przedsta-
wiający nieokreśloną scenę biblijną (il. 1). Sygno-
wany w dolnym prawym rogu „Neuenherz”. (Nr.
inw. 24288);
2. rysunek kredką, 22 X 34,4 cm. przedstawiający
satyra przywiązanego do uciętego pnia drzewa (il. 2).
Sygnowany w prawym dolnym rogu „Neunherz”
(Nr inw. 1145);
3. rysunek piórkiem, lawowany, 19,2 X 30,8 cm.,
przedstawiający siedzącego starca obuwającego sandał
(il. 3). W prawym dolnym rogu sygnatura „Neuherz”
(Nr inw. 12070);
4. rysunek piórkiem, lawowany, 25,3 X 36,8 cm.,
przedstawiający Śmierć św. Judy Tadeusza (il. 4).
Na prawo u dołu, w obramieniu rokokowej tarczy
znajduje się napis: „G.W.J. Neunherz 1725” (Nr inw.
5791).
Pierwszy z rysunków, najsłabszy, jest jakby próbą
kompozycyjną do jakiegoś sztalugowego obrazu. Zdra-
dza on sporo analogii z wieloma dziełami XVII stu-
lecia, w szczególności zaś z obrazami Michała Will-
manna. Można wspomnieć tu choćby „Mord dzieci
w Betleem”, „Ofiarowanie Jezusa w świątyni” (?)

lub „Najstarsi przodkowie Jezusa”, nie mówiąc o frag-
mentarycznym podobieństwie do „Swatania”, gdzie
poza i draperie szat postaci kobiecej w obu przed-
stawieniach są niemal identyczne. Pisownia nazwiska,
odbiegająca od ustalonej, sugerować może wczesną
datę pracy.
Drugi rysunek jest bardziej wypracowany, stosuje
prócz ciemnej kredki białe plamy błysków. Kompo-
zycja jest niemal identyczna z fragmentem dzieła
Willmanna „Obdzieranie ze skóry Marsjasza”3. Pew-
ne pokrewieństwo w opracowaniu kompozycjnym
odszukamy też w scenie ze św. Bartłomiejem w Par-
dubicach, gdzie postać ludzka przy niezmienionej
niemal pozycji całego ciała, odwrócona jest niby
w zwierciadle.
Dla pozostałych rysunków nie odnajdujemy podob-
nych pokrewieństw czy powiązań. „Śmierć św. Judy
Tadeusza” jest prawdopodobnie projektem niezna-
nego obrazu sztalugowego. Technika przypomina ry-
sunki Jana Krzysztofa Liszki (zm. 1712).
Pierwsze dwie pozycje przypisywane są, zapewne
słusznie, Christofowi i powstały najprawdopodobniej
za życia M. Willmanna oraz pod jego artystycznym
oddziaływaniem — a więc jeszcze przed r. 1706. Brak
bardziej wyczerpującego opracowania tego przecięt-
nego artysty, nie pozwala uogólniać wniosków. Na-
leży jedynie żałować, że monografistka Jerzego Wil-
helma nie zwróciła większej uwagi na jego ojca,
malarza, któremu napewno zawdzięczał on nie mniej
aniżeli M. Willmannowi, czy J. K. Liszce.

i A. Dobrzy cka, Jerzy Wilhelm Neunherz malarz
śląski, Poznań 1958; por. rec.: P. P r e i s s, Polska mono-
grafie o maliii ćeskeho a slezskeho ranneho rokoka,
,,Zpravy pomńtkov6 pćće”, R. XVIII — 1958, s. 197—99.
? Poznanie rysunków i pozyskanie z nich zdjęć foto-

graficznych zawdzięcza autor uprzejmości dr Jana Dvo-
raka w Pradze, za co Mu mile dziękuje.
3 E. K 1 o s s, Michael Willmann, Breslau 1934, tabl. 27.
4 E. K 1 o s s, jw„ tabl. 74; J. N e u m a n n, Malaistol
XVII stoleti w Cechach, Praha 1951, tabl- 174,

291