Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (22.1960)

ADAM MIŁOBĘDZKI

Tl. 1. Wariant projektu zach. skrzydła i przedzamcza zamku królewskiego w Warszawie, ok. 1605
(Archiwum Tylmana van Gameren nr 466v)


Grupa wczesnobarokowych pałaców o formie zam-
ku nie jest liczna i obejmuje, oprócz zamku war-
szawskiego, Ujazdów oraz przebudowany Łobzów Wa-
zów, Rzeszów Ligęzów, Spytkowice biskupa Marcina
Szyszkowskiego, Kruszynę Denhoffów i Łańcut Lu-
bomirskich. Plan zamku warszawskiego na rewersie
karty —■ o którym niżej — wskazuje, że rysunek
powstał w kręgu mecenatu Zygmunta III, a zatem
i projekty na awersie wiążą się chyba z jakąś rezy-
dencją królewską. Zamki warszawski i łobzowski,
zupełnie odmiennie ukształtowane, nie powinny być
brane pod uwagę — pozostaje więc Ujazdów.

Najstarszy plan zamku ujazdowskiego, zdjęty ok.
1730 r. przez saski Bauamt w Polsce4, przedstawia
obiekt po przebudowie Tylmana van Gameren, a i po
zmianach, jakie wprowadził Władysław IV5. Nie-
mniej na pierwszy nawet rzut oka sporo tu podo-
bieństw z obu projektami, zwłaszcza jeśli przyjąć,
że pierwotne główne wejście do zamku — który miał
charakter letniej, nieoficjalnej siedziby — zaprojek-
towano od strony starszego ogrodu, tzn. od północy.
Taką orientację potwierdziłyby na planie B dwie
linie, zaznaczające od wschodu domniemaną skarpę
Wiślaną, jak i ustawienie ku wschodowi ołtarzy

4 Plan ten w Sachsische Landeshauptarchiv w Dreźnie
(VII, Fach 90, nr 35 b/h) scharakteryzowany został w ka-
talogu H. Hec k nera (M. D. P&ppelmann ais Zeichner,
Dresden 1954, s. 104).

5 W. Tatarkiewicz, Łazienki Warszawskie, War
szawa 1957, s. 7—9.

366