DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Rostworowski, Marek: Dwa obrazy mistrza półfigur kobiecych na wystawie malarstwa niderlandzkiego w Muzeum Narodowym w Warszawie (V-VI 1960)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0389
MAREK ROSTWOROWSKI
II. 7. Koncert. Meiningen
malarskich nie mogły dokonać się szybko. W tym wy-
padku kolejność wykonania musiałaby przebiegać od
prymitywizmu do italianizującego manieryzmu,
a więc (określając obrazy wg ich miejsca przecho-
wania) Meiningen, Leningrad, Wiedeń.
Istnieje też możliwość, że 3 Koncerty zostały na-
malowane w niedługich odstępach czasu przez róż-
nych artystów naśladujących, a nawet częściowo
kopiujących, jeden oryginał, przy czym wprowadzili
oni pewne zmiany i dali własną formę artystyczną.
W tym wypadku trudno bez konfrontacji oryginałów
snuć przypuszczenia, który obraz jest pierwotny.
Ponieważ, dzięki zasadniczemu podobieństwu tych
obrazów, różnice między nimi są bardzo łatwo
uchwytne, spróbujmy grupować wokół nich inne
dzieła Mistrza Półfigur Kobiecych ograniczając się do
ujęć typowych i pomijając większe kompozycje.
Kobieta czytająca (Luwr) wiąże się z obrazem
w Ermitażu, od którego jest może nieco subtelniej-
sza. Pod względem kompozycji jest ona bardzo bliska
obrazu krakowskiego z tą różnicą, że przez okno wi-
dać pejzaż. Kobieta czytająca z kolekcji lorda Spen-
cera zbliżona jest do obrazu ze zb. Harrach i po-
znańskiego. To samo podobieństwo wykazuje Gra-
jąca na lutni w Muz. Prowincjonalnym w Hanowe-
rze, jest jednak wyraźnie słabsza artystycznie.
Odpoczynek w drodze do Egiptu w Nat. Gallery
w Londynie można zestawić z obrazem wiedeńskim,
zaś Głowę kobiety (tamże) italianizującą na sposób
XV-wieczny raczej z obrazem z Meiningen, ale to
podobieństwo jest bardzo dalekie i obraz jest właści-
wie innego typu.
Kobieta pisząca (Bazylea) jest całkiem odmienna;
wykazuje pewien naturalizm i twardość formy cechu-
jącą raczej malarstwo niemieckie. Kobieta z książką
i różańcem na jednolitym tle (Kunsthist. Muzeum
w Wiedniu) reprezentuje znowu typ odmienny, bliski
może portretom Mostaerta.
Również odmienna jest Grająca na lutni (Mus.
Boymans w Rotterdamie), można jednak zbliżyć ją
poniekąd do typu Meiningen i Ermitażu. Grająca na
szpinecie (kol. Cardon w Brukseli) przypisana przez
Friedlandera Hemessenowi, nie da się bliżej zesta-
wić z żadnym z wymienionych. Pisząca z kolekcji
Pacully zbliżona jest do obrazu Rotterdamskiego.
Madonna (antykwariat w Paryżu, publ. Friedlander
XII, t. X) wykazuje podobieństwo do Koncertu
z Ermitażu i do obrazu krakowskiego.
W Galerii Doria w Rzymie znajduje się Maria
Magdalena czytająca, przypisana hipotetycznie Ysen-
brantowi. Jest to bardzo szlachetny i prosty w kom-
pozycji obraz, o XV-wiecznej tradycji. Kobieta sie-
dząca przy stole, na jednolitym tle, ma typ twarzy
i kształt wycięcia czerwonej sukni z czarną bordiurą
podobny jak na obrazach, o których mowa. Można
przypuścić, że jest to jeden z ich prototypów. Zwią-
zek Mistrza Półfigur z Ysenbrantem jest zresztą po-
wszechnie uznawany.
Powyższy przegląd, co prawda bardzo fragmenta-
ryczny i oparty przeważnie na reprodukcjach, pro-
wadzi do stwierdzenia dużej różnorodności w ramach
tej, na pierwszy rzut oka jednolitej, grupy obrazów.
Wzmacnia to prawdopodobieństwo hipotezy, że ma-
my do czynienia z kilku malarzami, którzy w I poł.
XVI w., a może i nieco później, produkowali w ce-
lach handlowych nieoryginalne obrazy o modnej te-
matyce8, w oparciu o prototypy stworzone przez jed-
nego lub paru wybitniejszych artystów.
8 Wiadomo, że w Antwerpii istniały tego rodzaju wy-
specjalizowane warsztaty (Friedlander. jw., s. 37),
376
II. 7. Koncert. Meiningen
malarskich nie mogły dokonać się szybko. W tym wy-
padku kolejność wykonania musiałaby przebiegać od
prymitywizmu do italianizującego manieryzmu,
a więc (określając obrazy wg ich miejsca przecho-
wania) Meiningen, Leningrad, Wiedeń.
Istnieje też możliwość, że 3 Koncerty zostały na-
malowane w niedługich odstępach czasu przez róż-
nych artystów naśladujących, a nawet częściowo
kopiujących, jeden oryginał, przy czym wprowadzili
oni pewne zmiany i dali własną formę artystyczną.
W tym wypadku trudno bez konfrontacji oryginałów
snuć przypuszczenia, który obraz jest pierwotny.
Ponieważ, dzięki zasadniczemu podobieństwu tych
obrazów, różnice między nimi są bardzo łatwo
uchwytne, spróbujmy grupować wokół nich inne
dzieła Mistrza Półfigur Kobiecych ograniczając się do
ujęć typowych i pomijając większe kompozycje.
Kobieta czytająca (Luwr) wiąże się z obrazem
w Ermitażu, od którego jest może nieco subtelniej-
sza. Pod względem kompozycji jest ona bardzo bliska
obrazu krakowskiego z tą różnicą, że przez okno wi-
dać pejzaż. Kobieta czytająca z kolekcji lorda Spen-
cera zbliżona jest do obrazu ze zb. Harrach i po-
znańskiego. To samo podobieństwo wykazuje Gra-
jąca na lutni w Muz. Prowincjonalnym w Hanowe-
rze, jest jednak wyraźnie słabsza artystycznie.
Odpoczynek w drodze do Egiptu w Nat. Gallery
w Londynie można zestawić z obrazem wiedeńskim,
zaś Głowę kobiety (tamże) italianizującą na sposób
XV-wieczny raczej z obrazem z Meiningen, ale to
podobieństwo jest bardzo dalekie i obraz jest właści-
wie innego typu.
Kobieta pisząca (Bazylea) jest całkiem odmienna;
wykazuje pewien naturalizm i twardość formy cechu-
jącą raczej malarstwo niemieckie. Kobieta z książką
i różańcem na jednolitym tle (Kunsthist. Muzeum
w Wiedniu) reprezentuje znowu typ odmienny, bliski
może portretom Mostaerta.
Również odmienna jest Grająca na lutni (Mus.
Boymans w Rotterdamie), można jednak zbliżyć ją
poniekąd do typu Meiningen i Ermitażu. Grająca na
szpinecie (kol. Cardon w Brukseli) przypisana przez
Friedlandera Hemessenowi, nie da się bliżej zesta-
wić z żadnym z wymienionych. Pisząca z kolekcji
Pacully zbliżona jest do obrazu Rotterdamskiego.
Madonna (antykwariat w Paryżu, publ. Friedlander
XII, t. X) wykazuje podobieństwo do Koncertu
z Ermitażu i do obrazu krakowskiego.
W Galerii Doria w Rzymie znajduje się Maria
Magdalena czytająca, przypisana hipotetycznie Ysen-
brantowi. Jest to bardzo szlachetny i prosty w kom-
pozycji obraz, o XV-wiecznej tradycji. Kobieta sie-
dząca przy stole, na jednolitym tle, ma typ twarzy
i kształt wycięcia czerwonej sukni z czarną bordiurą
podobny jak na obrazach, o których mowa. Można
przypuścić, że jest to jeden z ich prototypów. Zwią-
zek Mistrza Półfigur z Ysenbrantem jest zresztą po-
wszechnie uznawany.
Powyższy przegląd, co prawda bardzo fragmenta-
ryczny i oparty przeważnie na reprodukcjach, pro-
wadzi do stwierdzenia dużej różnorodności w ramach
tej, na pierwszy rzut oka jednolitej, grupy obrazów.
Wzmacnia to prawdopodobieństwo hipotezy, że ma-
my do czynienia z kilku malarzami, którzy w I poł.
XVI w., a może i nieco później, produkowali w ce-
lach handlowych nieoryginalne obrazy o modnej te-
matyce8, w oparciu o prototypy stworzone przez jed-
nego lub paru wybitniejszych artystów.
8 Wiadomo, że w Antwerpii istniały tego rodzaju wy-
specjalizowane warsztaty (Friedlander. jw., s. 37),
376