Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (22.1960)

WŁADYSŁAWA JAWORSKA

II. 17. Fernand Leger. Dachy, ok. 1913 (wg Gleizes, Metzinger Du cubisme,
Paris, 1913).


Prawdopodobnie jeszcze z większego oddalenia cza-
su niż poglądy artysty przekazane przez Franka —
pochodzi wypowiedź Makowskiego o kubiźmie, którą
zanotował na kartce papieru listowego wraz z wie-
loma innymi „myślami o sztuce”. Sądząc z rodzaju
papieru, którego wtedy używał pisząc Pamiętnik, jak
również z charakteru pisma, notatki te pochodzą
z ok. 1931 r. i miały być niejako sumą jego doświad-
czeń jako malarza i bilansem poglądów na sztukę
jako teoretyka. Fakt istnienia dwóch rękopisów tego
samego tekstu w podobnej, jednak odmiennej, udo-
skonalonej wersji, jak również szereg dodatkowych
poprawek wprowadzonych już w tekście, który można

uważać za „czystopis” — świadczy, że Makowski
przywiązywał do tych sformułowań dużą wagę. Kilka
zdań wyjętych z nieznanego rękopisu stanowią naj-
ostrzejszą krytykę kubizmu jaką artysta kiedykolwiek
sformułował, a która jedynie dałaby się zestawić
z równie ostrą analizą, jakiej dokonał w 1956 r.
Franęois Fosca w książce Bilans kubizmu.26 „Ku-
bizm — pisał Makowski — był brutalnym realizmem
szukania formy, wyzbytym z wszelkiego sentymenta-
lizmu. Jego późniejsze elukubracje nie były bardziej
26 f. Fosca, Bilan ciu cubisme, Souuenirs et docu-
ments, Paris 1956,

412