Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (41.1979)

JAN SAMEK

Jan Ewangelista Konia, Metamorfozy kovu. Starć bratislavske kovanć rnreźe, Bratislava
1976, ss. 87, ryc. 98.

Opracowania kowalstwa artystycznego należą do
raczej rzadko ukazujących się publikacji. Składa się
na to; kilka przyczyn. Przede wszystkim wyroby ko-
walskie, są .w .przeważającej mierze niedatowane i
nieautoryzowane, z drugiej zaś strony wykonywanie
zdjęć dawnych krat, drzwi kutych czy okutych za-
zwyczaj nastręcza wiele trudności i tylko zdolny fo-
tografik potrafi osiągnąć w tej dziedzinie dobre re?
zultaty. A przecież wyroby kowalskie są często (praw-
dziwymi dziełami sztuki, których walory artystycz-
na fotografia najlepiej potrafi wydobyć.
Książka, a właściwie album, Jana Koula składa
się z krótkiego wstępu, omówienia technologii żela-
za, podrozdziałów poświęconych wyrobom z czasów
gotyku i renesansu, baroku i rokoka oraz klasycyz-
mu. Zgodnie z charakterem wydawnictwa najwięcej
miejsca zajmują jednak fotografie bratysławskich
krat z różnych epok, zarówno gotyckich jak i baro-
kowych i klasycystycznych w całościowych ujęciach
i w detalach. Kraty gotyckie fotografowane są czę-
sto wraz z otoczeniem, do którego zostały skompo-
nowane. Fotografie uzupełniają, a w pewnym sensie
dopełniają sylwetki krat wydobyte jako białe na zło-
tym tle. W ten sposób (niezależnie od budzącego wąt-
pliwości koloru) kraty nie zawsze wyraźnie widocz-
ne na zdjęciach przedstawione są po raz drugi, tym
razem w całkowicie czytelny sposób. Ostatni element
publikacji stanowi bibliografia, na którą składa się
20 pozycji oraz krótkie streszczenie w języku rosyj-
skim, angielskim i niemieckim. Szkoda, że w litera-
turze przedmiotu brak bogato ilustrowanego polskie-

go albumu B. Kopydłowskiego1, poświęconego ko-
walstwu.
Oceniając książkę z punktu widzenia jej przydat-
ności dla historyka sztuki zajmującego się rzemios-
łem artystycznym w środkowo-wschodniej Europie,
podkreślić należy wartość publikowanego w niej ma-
teriału do badań porównawczych. Szkoda tylko, że
autor nie zajął się innymi wyrobami kowalstwa ar-
tystycznego, jak nip. kute drzWi. Należy też żałować,
że wydzielając jako przedmiot swych zainteresowań
kraty, nie 'uwzględnił zabytków z 2. połowy XIX oraz
z XX w. W ten sposób pozbawieni zostaliśmy in-
formacji i materiału fotograficznego z czasów sty-
lów historycznych (poza neogotykiem), secesji i kie-
runków nowoczesnych. Postulować by też należało
większą skrupulatność w układzie fotografii, które
nie są w pełni chronologicznie uporządkowane. W
podpisach pod ilustracje brak niekiedy datowania.
Korzystanie z opracowania ułatwiłoby także umiesz-
czenie numerów zdjęć po bokach szpalt zawierają-
cych tekst. Kończąc należałoby postulować ukazanie
się podobnych publikacji, dotyczących kowalstwa ar-
tystycznego w innych ośrodkach Czechosłowacji,
abyśmy uzyskali pełny obraz rozwoju tego rzemiosła.
Należy jeszcze pochwalić staranne przygotowanie
albumu z edytorskiego punktu Widzenia. Jako ozdob-
niki użyto ludowych drzeworytów, zaś jako wklejki
pięknego wiiidoku Bratysławy z XVII w.
1 B. KOPYDŁOWSKI, Polskie kowalstwo architektonicz-
ne, Warszawa 1958, s. 5—20, il. 1—262. (Fot. wyk. M. Ko-
pydłowski).