DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Widacka, Hanna: Lata młodzieńcze i działalność Fryderyka Krzysztofa Dietricha przed jego przybyciem do Polski
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48234#0258
HANNA WIDACKA
LATA MŁODZIEŃCZE I DZIAŁALNOŚĆ FRYDERYKA KRZYSZTOFA
DIETRICHA PRZED JEGO PRZYBYCIEM DO POLSKI*
Fryderyk Krzysztof Dietrich urodził się dnia 3
kwietnia 1779 r. w Ohringen1, niewielkim mieście w
pobliżu Stuttgartu (Wirtembergia). Rodzicami chłop-
ca byli Johann Christian Dietrich (Dieterich)2 na-
dworny złotnik księcia Hohenlohe3, kontynuujący
rodzinny zawód, oraz Zuzanna Maria Hufnagel, cór-
ka Johanna Friedricha, miejscowego' szewca. Jako
ojców chrzestnych dziecka metryka urodzenia4 wy-
* Artykuł niniejszy jest fragmentem rozprawy doktor-
skiej pt. Fryderyk Krzysztof i Adolf Fryderyk Dietricho-
wie. Zycie i twórczość, przygotowywanej w Instytucie Sztuki
PAN w Warszawie, pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja
Ryszkiewicza, którego w tym miejscu proszę o przyjęcie
wyrazów wdzięczności za opiekę nad pracą.
Kustoszowi Weyganig-Museum w Ohringen, Johannowi Ro-
senhagenowi pragnę podziękować za uczynne odszukanie w
księgach tamtejszego kościoła ewangelickiego aktu ślubu ro-
dziców Fryderyka Krzysztofa Dietricha oraz jego metryki
urodzenia, za wykonanie odpisów i zdjęć tychże dokumen-
tów oraz wyrażoną zgodę na ich publikację. Dziękuję rów-
nież za wypożyczenie z własnych zbiorów dwóch barwnych
diapozytywów, przedstawiających ruiny kaplicy św. Werne-
ra w Bacharach nad Renem, za udzieloną łaskawie zgodę
za ich skopiowanie i opublikowanie.
Wyrazy podzięki za udzieloną mi pomoc zechcą także
przyjąć prof. dr Margarete Kuhn (Berlin Zachodni) oraz p.
Mieczysław Paszkiewicz (Londyn).
Dyrekcjom: Rijksmuseum w Amsterdamie (Afdeling Rijks-
prentenkabinet), Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz
w Berlinie Zachodnim (Kupferistichkabinett) oraiz Biblioteki
Publicznej im. Sałtykowa-Szczedrina w Leningradzie (Gabi-
net Rycin) dziękuję za wykonanie zdjęć oraz wyrażenie
zgody na ich publikację.
1 Główna siedziba rodowa frankońskich książąt Hohen-
lohe-Ohringen, podiniesionych w poł. XVIII w. do. godności
udzielnych książąt Rzeszy. Z połączenia tego rodu z książę-
tami Hohenlohe-Neuenstein, powstała linia książęca Hohen-
lohe-Neuenstein-Ohringen, która wygasła w 1805 r. Z istnie-
jącej równolegle linii Hohenlohe-iNeuenstein-Langeburg wy-
wodzą się dwie linie: Holhenlohe-Langeburg oraz Hohen-
lohe-Ohringen (lub Ingelfiingen).
2 W akcie ślubu małżonków zarejestrowanym pod r. 1775
(nr bież. 30) w urzędowych księgach małżeństw kościoła
ewangelickiego w Ohringen, wymieniony jest Johann Chri-
mienia Christopha Andreasa Dietetócha i Johanna
Friedricha Hufnagla — jego dziadków oraz Johanna
Caspara Wagnera, z zawodu cukiernika.
Tradycja rodzinna przekazała wiadomość o fran-
cuskim pochodzeniu Dietrichów, którzy w nieustalo-
nym bliżej czasie rzekomo wyemigrowali z Francji
i osiedlili się we własnych dobrach w Nadrenii5. Ten
stian Dieterich, syn miejscowego złotnika, Christopha An-
dreasa. Wspomniana forma nazwiska występuje również w
akcie urodzenia Fryderyka Krzysztofa; sam rytownik syg-
nował jeszcze niekiedy swoje ryciny z okresu holender-
skiego jako Diterlch. W źródłach, a także i w sygnaturach
artytsty przeważa jednak zdecydowanie forma Dietrich i ta
się powszechnie przyjęła. Spotyka się również zniekształco-
ne formy: Dietrych, Ditrich, Dytrych, Dydrych — wymie-
niane przez prasę warszawską w okresie, gdy rytownik two-
rzył w Polsce.
3 Wymieniony akt ślubu, a także metryka urodzenia ar-
tysty określają zawód ojca Fryderyka Krzysztofa jako złot-
nika, pracującego także w srebrze (Gold- und Sllberarbeiter
von hier), nie podając jego powiązań z dworem. We wspom-
nieniu pośmiertnym o Fryderyku Krzysztofie jego ojciec
nazwany jest fabrykantem wyrobów złotych i srebrnych
(„Kurier Warsz.” 1847, nr 175). U Rastawieckiego (Słownik
rytowników polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych,
Poznań 1888, s. 31) pojawia się już jako nadworny złotnik,
które to sformułowanie powtórzyły wszystkie nowsze słow-
niki. W ustnej relacji przekazanej przez Paulinę z Dietri-
chów Buczkowską Wiktorowi Gomulickiemu, jest mowa o
nadwornym rytowniku księcia Hohenlohe, pracującym w
srebrze i zlocie (Muz. Naród, w Warszawie, rkps nr 765:
Dokumenty dotyczące Fryderyka i Adolfa Dietrichów
rytowników polskich zebrane przez Wiktora Gomulickiego.
Cyt. dalej: Teka Gomulickiego).
4 Księgi chrztów kościoła ewangelickiego w Ohringen,
pod r. 1779 (nr bież. 51). Na dokumencie widnieje później-
sza adnotacja oł.: Kupferstecher gestorben in Lodź 1847.
5 Relacja Buczkowskiej, Teka Gomulickiego. Wymienio-
ny przez Puczkowską termin emigracji podczas Wielkiej
Rewolucji, a może wcześniej, wydaje się zbyt późny choćby
ze względu na datę zawartego w Ohringen ślubu rodziców
Fryderyka Krzysztofa. Poza tym dziadek rytownika, Chri-
stoph Andreas, określony jest w obu dokumentach jako
246
LATA MŁODZIEŃCZE I DZIAŁALNOŚĆ FRYDERYKA KRZYSZTOFA
DIETRICHA PRZED JEGO PRZYBYCIEM DO POLSKI*
Fryderyk Krzysztof Dietrich urodził się dnia 3
kwietnia 1779 r. w Ohringen1, niewielkim mieście w
pobliżu Stuttgartu (Wirtembergia). Rodzicami chłop-
ca byli Johann Christian Dietrich (Dieterich)2 na-
dworny złotnik księcia Hohenlohe3, kontynuujący
rodzinny zawód, oraz Zuzanna Maria Hufnagel, cór-
ka Johanna Friedricha, miejscowego' szewca. Jako
ojców chrzestnych dziecka metryka urodzenia4 wy-
* Artykuł niniejszy jest fragmentem rozprawy doktor-
skiej pt. Fryderyk Krzysztof i Adolf Fryderyk Dietricho-
wie. Zycie i twórczość, przygotowywanej w Instytucie Sztuki
PAN w Warszawie, pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja
Ryszkiewicza, którego w tym miejscu proszę o przyjęcie
wyrazów wdzięczności za opiekę nad pracą.
Kustoszowi Weyganig-Museum w Ohringen, Johannowi Ro-
senhagenowi pragnę podziękować za uczynne odszukanie w
księgach tamtejszego kościoła ewangelickiego aktu ślubu ro-
dziców Fryderyka Krzysztofa Dietricha oraz jego metryki
urodzenia, za wykonanie odpisów i zdjęć tychże dokumen-
tów oraz wyrażoną zgodę na ich publikację. Dziękuję rów-
nież za wypożyczenie z własnych zbiorów dwóch barwnych
diapozytywów, przedstawiających ruiny kaplicy św. Werne-
ra w Bacharach nad Renem, za udzieloną łaskawie zgodę
za ich skopiowanie i opublikowanie.
Wyrazy podzięki za udzieloną mi pomoc zechcą także
przyjąć prof. dr Margarete Kuhn (Berlin Zachodni) oraz p.
Mieczysław Paszkiewicz (Londyn).
Dyrekcjom: Rijksmuseum w Amsterdamie (Afdeling Rijks-
prentenkabinet), Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz
w Berlinie Zachodnim (Kupferistichkabinett) oraiz Biblioteki
Publicznej im. Sałtykowa-Szczedrina w Leningradzie (Gabi-
net Rycin) dziękuję za wykonanie zdjęć oraz wyrażenie
zgody na ich publikację.
1 Główna siedziba rodowa frankońskich książąt Hohen-
lohe-Ohringen, podiniesionych w poł. XVIII w. do. godności
udzielnych książąt Rzeszy. Z połączenia tego rodu z książę-
tami Hohenlohe-Neuenstein, powstała linia książęca Hohen-
lohe-Neuenstein-Ohringen, która wygasła w 1805 r. Z istnie-
jącej równolegle linii Hohenlohe-iNeuenstein-Langeburg wy-
wodzą się dwie linie: Holhenlohe-Langeburg oraz Hohen-
lohe-Ohringen (lub Ingelfiingen).
2 W akcie ślubu małżonków zarejestrowanym pod r. 1775
(nr bież. 30) w urzędowych księgach małżeństw kościoła
ewangelickiego w Ohringen, wymieniony jest Johann Chri-
mienia Christopha Andreasa Dietetócha i Johanna
Friedricha Hufnagla — jego dziadków oraz Johanna
Caspara Wagnera, z zawodu cukiernika.
Tradycja rodzinna przekazała wiadomość o fran-
cuskim pochodzeniu Dietrichów, którzy w nieustalo-
nym bliżej czasie rzekomo wyemigrowali z Francji
i osiedlili się we własnych dobrach w Nadrenii5. Ten
stian Dieterich, syn miejscowego złotnika, Christopha An-
dreasa. Wspomniana forma nazwiska występuje również w
akcie urodzenia Fryderyka Krzysztofa; sam rytownik syg-
nował jeszcze niekiedy swoje ryciny z okresu holender-
skiego jako Diterlch. W źródłach, a także i w sygnaturach
artytsty przeważa jednak zdecydowanie forma Dietrich i ta
się powszechnie przyjęła. Spotyka się również zniekształco-
ne formy: Dietrych, Ditrich, Dytrych, Dydrych — wymie-
niane przez prasę warszawską w okresie, gdy rytownik two-
rzył w Polsce.
3 Wymieniony akt ślubu, a także metryka urodzenia ar-
tysty określają zawód ojca Fryderyka Krzysztofa jako złot-
nika, pracującego także w srebrze (Gold- und Sllberarbeiter
von hier), nie podając jego powiązań z dworem. We wspom-
nieniu pośmiertnym o Fryderyku Krzysztofie jego ojciec
nazwany jest fabrykantem wyrobów złotych i srebrnych
(„Kurier Warsz.” 1847, nr 175). U Rastawieckiego (Słownik
rytowników polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych,
Poznań 1888, s. 31) pojawia się już jako nadworny złotnik,
które to sformułowanie powtórzyły wszystkie nowsze słow-
niki. W ustnej relacji przekazanej przez Paulinę z Dietri-
chów Buczkowską Wiktorowi Gomulickiemu, jest mowa o
nadwornym rytowniku księcia Hohenlohe, pracującym w
srebrze i zlocie (Muz. Naród, w Warszawie, rkps nr 765:
Dokumenty dotyczące Fryderyka i Adolfa Dietrichów
rytowników polskich zebrane przez Wiktora Gomulickiego.
Cyt. dalej: Teka Gomulickiego).
4 Księgi chrztów kościoła ewangelickiego w Ohringen,
pod r. 1779 (nr bież. 51). Na dokumencie widnieje później-
sza adnotacja oł.: Kupferstecher gestorben in Lodź 1847.
5 Relacja Buczkowskiej, Teka Gomulickiego. Wymienio-
ny przez Puczkowską termin emigracji podczas Wielkiej
Rewolucji, a może wcześniej, wydaje się zbyt późny choćby
ze względu na datę zawartego w Ohringen ślubu rodziców
Fryderyka Krzysztofa. Poza tym dziadek rytownika, Chri-
stoph Andreas, określony jest w obu dokumentach jako
246