DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Chodyński, Antoni Romuald: Artystyczna spuścizna po medalierze gdańskim samuelu Ammonie (Ammanie) 1591-1622
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48234#0197
ANTONI ROMUALD CHODYŃSKI
ARTYSTYCZNA SPUŚCIZNA PO MEDALIERZE GDAŃSKIM SAMUELU
AMMONIE (AMMANIE) 1591—1622
W Wojewódlźkim Archiwum Państwowym w
Gdańsku znajduje się nietznana dotąd badaczom ko-
pia iruwielntariza należącego do spuściizny po gdańskim
medailienze Samuelu Ammonie lub Ammańie1. Treść
inwentarza rzuca nowie światło na jego twórczość
i dokumentuje dotychczasowe hipotezy. Przypomnę
w skrócie informacje biograficzne zawarte w cen-
nym artykule Mairiiaha Gumowskiego, mohografisty
artysty 2.
Ammón urodził się W szwajcarskim mieście
Schaffhaulsen w r. 1591. Do Gdańska przybył mię-
dzy r. 1611 a 1615 i podobnie jak wielu innych po-
szukiwał tu dobrze płatnej pracy. W międzyczasie
odbył służbę wojskową w stopniu chorążego. Praco-
wał w gdańskiej mennicy kierowanej wówczas przez
Daniela Kłiiwera (Oluvera)3. Wkrótce dał się poznać
jako mistrz w cięciu żelaznych stempli do monet,
donatyw i medali. W r. 1621 już znany artysta-ry-
1 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Gdańsku (cyt.
dalej WAPGd), sygn. 300 R/W, 279, k. 227v—233: Inventarium
Samuel Ammans der geburdt von Schaffhausen aus dem
Schweizerunde gewesene, Siegel und Wappen Schneider, so
den 27 Marty Anno 1622 beim Erasm Heuger todes verblich
verlassenschaft inventiret per Salomonen Grim (Ipentibus
testibo Erasmo Steuger und Nicolao Philiph). Incinem
eisern Histichen welches auff der Camerey in custodia
stehet... (cyt. dalej: Inwentarz Ammona).
2 M. GUMOWSKI, Samuel Ammon medalier gdański
XVII w [w:J Studia Pomorskie, t. II, Wrocław 1957, s.
230—279.
3 Daniel Kltiwer (Cltiver) był stryjem mincerza Filipa
Kłiiwera. Na początku XVII w. mennica gdańska była w
rękach tej rodziny. Filip powołany został na urząd wardaj-
na w r. 1582 przez Stefana Batorego, mincerzem został w
r. 1589 i piastował to stanowisko do r. 1608. Wykonywał
donatywy i medale o średnim poziomie. W r. 1608 oddał
zarząd mennicą stryjowi Danielowi, który jednak nie był
mincerzem — por. GUMOWSKI, o.c., s. 234 i nn. Tamże
literatura przedmiotu. — W WAPGd, sygn. 300, 43/37, s.
townik był przedstawiony królowi Zygmuntowi III
na Zamku w Warszawie. W dowód łask, a także ze
względu na wysoki poziom wykonanych dzieł, otrzy-
mał złoty łańcuch4. Łaska monarchy łączyła się z
nowymi zamówliełniiamli, o czym pisał Gumowski.
Analizował om wnikliwie i ocenił znaną mu spuściz-
nę Ammona. W świetle ostatniego odkrycia wiele z
wcześniejszych hipotez może być potwierdzonych i
udowodnionych, inne mogą ulec zmianie, mogą wy-
łonić się rówtaież noWe problemy. Zmianie ulegnie
prawdopodobnie data śmierci artysty, bowiem treść
noty umieszczonej we wstępie do inwentarza spo-
rządzonego w dniu 27 marca 1622 r. wskazuje na
dzień śmierci Ammona, zaś przyjmowaną dotąd da-
tę 30 marca należałoby interpretować, jako dzień
pogrzebu. Nic jednak nie wskazuje na okoliczność
tej śmierci5, brak jest również odnośnej notatki w
księgach rejestrujących zgony ®.
217—221 zachowany jest testament Anny Kerstenowej, wdo-
wy po Filipie Kliiwerze z r. 1616 oraz inwentarz Kłiiwera
z r. 1610: Inyentarium seligen Herrn Philip Kltiwers nach-
gelassener gutter, wie deselbe die todte Handt verlassen
und die Frau Erbgeberinne aufsihern Schichteydt eberant-
worten ehnet.
i WAPGd, sygn. 1,800/29, k. 195. — GUMOWSKI cytuje
pismo rezydenta gdańskiego na dworze warszawskim, Fili-
pa Lockena z dnia 5 czerwca 1621 r., skierowane do se-
natu w Gdańsku.
5 Wydaje się, iż śmierć Ammona nie nastąpiła na sku-
tek zarazy; jak wynika z zestawień sporządzonych przez
Juliana Pelca zarazy nawiedzały w tym czasie Gdańsk w
latach 1620 i 1624. Druga z nich była szczególnie ciężka —
por. J. PELC, Ceny w Gdańsku w XVI—XVII w., Lwów
1937, s. 58.
6 Trudno dziś stwierdzić czy Ammon pochowany był
w kościele Mariackim lub w innej świątyni w Gdańsku,
jedyny zachowany rejestr: Marien Totenbuch prowadzono
od r. 1677 — WAPGd, sygn. 7825, 353.
187
ARTYSTYCZNA SPUŚCIZNA PO MEDALIERZE GDAŃSKIM SAMUELU
AMMONIE (AMMANIE) 1591—1622
W Wojewódlźkim Archiwum Państwowym w
Gdańsku znajduje się nietznana dotąd badaczom ko-
pia iruwielntariza należącego do spuściizny po gdańskim
medailienze Samuelu Ammonie lub Ammańie1. Treść
inwentarza rzuca nowie światło na jego twórczość
i dokumentuje dotychczasowe hipotezy. Przypomnę
w skrócie informacje biograficzne zawarte w cen-
nym artykule Mairiiaha Gumowskiego, mohografisty
artysty 2.
Ammón urodził się W szwajcarskim mieście
Schaffhaulsen w r. 1591. Do Gdańska przybył mię-
dzy r. 1611 a 1615 i podobnie jak wielu innych po-
szukiwał tu dobrze płatnej pracy. W międzyczasie
odbył służbę wojskową w stopniu chorążego. Praco-
wał w gdańskiej mennicy kierowanej wówczas przez
Daniela Kłiiwera (Oluvera)3. Wkrótce dał się poznać
jako mistrz w cięciu żelaznych stempli do monet,
donatyw i medali. W r. 1621 już znany artysta-ry-
1 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Gdańsku (cyt.
dalej WAPGd), sygn. 300 R/W, 279, k. 227v—233: Inventarium
Samuel Ammans der geburdt von Schaffhausen aus dem
Schweizerunde gewesene, Siegel und Wappen Schneider, so
den 27 Marty Anno 1622 beim Erasm Heuger todes verblich
verlassenschaft inventiret per Salomonen Grim (Ipentibus
testibo Erasmo Steuger und Nicolao Philiph). Incinem
eisern Histichen welches auff der Camerey in custodia
stehet... (cyt. dalej: Inwentarz Ammona).
2 M. GUMOWSKI, Samuel Ammon medalier gdański
XVII w [w:J Studia Pomorskie, t. II, Wrocław 1957, s.
230—279.
3 Daniel Kltiwer (Cltiver) był stryjem mincerza Filipa
Kłiiwera. Na początku XVII w. mennica gdańska była w
rękach tej rodziny. Filip powołany został na urząd wardaj-
na w r. 1582 przez Stefana Batorego, mincerzem został w
r. 1589 i piastował to stanowisko do r. 1608. Wykonywał
donatywy i medale o średnim poziomie. W r. 1608 oddał
zarząd mennicą stryjowi Danielowi, który jednak nie był
mincerzem — por. GUMOWSKI, o.c., s. 234 i nn. Tamże
literatura przedmiotu. — W WAPGd, sygn. 300, 43/37, s.
townik był przedstawiony królowi Zygmuntowi III
na Zamku w Warszawie. W dowód łask, a także ze
względu na wysoki poziom wykonanych dzieł, otrzy-
mał złoty łańcuch4. Łaska monarchy łączyła się z
nowymi zamówliełniiamli, o czym pisał Gumowski.
Analizował om wnikliwie i ocenił znaną mu spuściz-
nę Ammona. W świetle ostatniego odkrycia wiele z
wcześniejszych hipotez może być potwierdzonych i
udowodnionych, inne mogą ulec zmianie, mogą wy-
łonić się rówtaież noWe problemy. Zmianie ulegnie
prawdopodobnie data śmierci artysty, bowiem treść
noty umieszczonej we wstępie do inwentarza spo-
rządzonego w dniu 27 marca 1622 r. wskazuje na
dzień śmierci Ammona, zaś przyjmowaną dotąd da-
tę 30 marca należałoby interpretować, jako dzień
pogrzebu. Nic jednak nie wskazuje na okoliczność
tej śmierci5, brak jest również odnośnej notatki w
księgach rejestrujących zgony ®.
217—221 zachowany jest testament Anny Kerstenowej, wdo-
wy po Filipie Kliiwerze z r. 1616 oraz inwentarz Kłiiwera
z r. 1610: Inyentarium seligen Herrn Philip Kltiwers nach-
gelassener gutter, wie deselbe die todte Handt verlassen
und die Frau Erbgeberinne aufsihern Schichteydt eberant-
worten ehnet.
i WAPGd, sygn. 1,800/29, k. 195. — GUMOWSKI cytuje
pismo rezydenta gdańskiego na dworze warszawskim, Fili-
pa Lockena z dnia 5 czerwca 1621 r., skierowane do se-
natu w Gdańsku.
5 Wydaje się, iż śmierć Ammona nie nastąpiła na sku-
tek zarazy; jak wynika z zestawień sporządzonych przez
Juliana Pelca zarazy nawiedzały w tym czasie Gdańsk w
latach 1620 i 1624. Druga z nich była szczególnie ciężka —
por. J. PELC, Ceny w Gdańsku w XVI—XVII w., Lwów
1937, s. 58.
6 Trudno dziś stwierdzić czy Ammon pochowany był
w kościele Mariackim lub w innej świątyni w Gdańsku,
jedyny zachowany rejestr: Marien Totenbuch prowadzono
od r. 1677 — WAPGd, sygn. 7825, 353.
187