DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Domasłowski, Jerzy: Malowidła ścienne kościoła zamkowego w Malborku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48234#0287
JERZY DOMASŁOWSKI
MALOWIDŁA ŚCIENNE KOŚCIOŁA ZAMKOWEGO W MALBORKU
Wystrój malarski malborskiego kościoła zamko-
wego Najświętszej Marii Panny był wielokrotnie
przedmiotem zainteresowania badaczy sztuki pomor-
skiej, jako jeden z największych zespołów malar-
stwa średniowiecznego na terenie dawnego państwa
krzyżackiego. Do r. 1945 w arkadach tworzących
fryz wokół całego wnętrza i na emporze zachodniej
znajdowało się 111 przedstawień figuralnych, dwie
dalsze kompozycje były umieszczone na ścianie po-
łudniowej, wreszcie znajdowała się tam bogata de-
koracja architektoniczna i florystyczna. W r. 1945
całkowitej zagładzie uległa wschodnia część budowli
oraz dekoracja sklepienia natomiast malowidła w
części zachodniej zostały poważnie zniszczone wsku-
tek uszkodzeń wojennych i długoletniego działania
czynników atmos f er yczny c h.
Pierwsza wzmianka o istnieniu malowideł poja-
wia się w opracowaniu Buschinga w 1823 r.1. Wspo-
mina on o widocznych spod tynku postaciach świę-
tych rycerzy i duchownych, z których niektórzy trzy-
mali banderole z inskrypcjami, jak również o istnie-
niu powyżej malowanych kotar, architektury i in-
skrypcji. Przedstawienia figuralne były również wi-
doczne na emporze. W r. 1889 Conrad Steinbrecht,
długoletni kierownik odbudowy zamku malborskiego,
ogłosił artykuł o malowidłach, stanowiący na długie
lata podstawę dla rozważań innych autorów zajmu-
jących się tym tematem. Artykuł ów powstał już po
gruntownej restauracji malowideł, której dokonał w
latach 1883—1885 „malarz historyczny” Leopold Wein-
mayer z Monachium. Zasadniczą tezą Steinbrechta
było stwierdzenie, iż malowidła ukazywały historię
i rozwój Kościoła Chrześcijańskiego, od jego prapo-
czątków po koniec świata2. W części nawowej koś-
1 J. G. G. BUSCHING, Das Schloss der deutschen Ritter
zu Marżenburg, Berlin 1823, s. 28. n. — Por. A. WITT, Ma-
rienburg, Des Haupthaus des deutschen Rltter-Ordens, Kó-
nigsberg 1854, s. 100.
cioła, przeznaczonej dla mnichów-rycerzy, znajdować
się miały przedstawienia staro- i nowotestamentowe.
W przęśle zachodnim, po stronie południowej znaj-
dowały się według Steinbrechta odnalezione w bar-
dzo złym stanie, postacie starotestamentowe. Na
ścianie przeciwnej ukazani być mieli Samuel, Saul,
Dawid i Salomon oraz kilka innych postaci staro-
testamentowych, których szereg kończyły przedsta-
wienia Machabeuszów. Na prawo od Złotej Bramy
miały znajdować się trzy obrazy symbolizujące od-
kupienie ludzkości przez Mesjasza: Ofiarowanie Je-
zusa w świątyni, Uczta u Szymona oraz scena uka-
zująca Panowanie Krzyża nad światem (czterej anio-
łowie ze zwieńczoną krzyżem kulą). Odpowiednikiem
tych przedstawień po stronie północnej' były rzeź-
by — Chrystus Nauczający i Ukrzyżowanie. W trze-
cim przęśle miały znajdować się wizerunki, prezen-
tujące nowy, wywyższony Kościół. Były to umiesz-
czone na przemian postacie apostołów i proroków
W chórze, w arkadach wyższych niż w części za-
chodniej, ukazany miał być dalszy rozwój Kościoła.
Stienbrecht odwołuje się tu do przedstawionego
uprzednio przez Kreusera podziału na męczenników,
wyznawców i dziewice, stwierdzając, iż właśnie taki
trójpodział został dokonany w Malborku3. Postacie
męczenników znajdowały się na ścianie południowej,
a byli to diakoni i rycerze (jedynie śś. Szczepan i
Wawrzyniec byli odznaczeni atrybutami), jak również
cztery męczenniczki. Postacie wyznawców umiesz-
czono na ścianach wschodniego zamknięcia świątyni,
gdzie w osiemnastu blendach ukazano na przemian
biskppów i opatów. Naprzeciwko męczenników, na
ścianie północnej, zaprezentowano dziewice: przed-
stawienia znajdujące się naprzeciwko męczenniczek
2 C. STEINBRECHT, Die Mittelalterliche Wandgemdlde
der Schloshirche zu Marienburg, „Zeitschrift ftir christ-
liche Kunst” II, 1889, szp. 5—12.
3 Ibidem, szp. 9.
275
MALOWIDŁA ŚCIENNE KOŚCIOŁA ZAMKOWEGO W MALBORKU
Wystrój malarski malborskiego kościoła zamko-
wego Najświętszej Marii Panny był wielokrotnie
przedmiotem zainteresowania badaczy sztuki pomor-
skiej, jako jeden z największych zespołów malar-
stwa średniowiecznego na terenie dawnego państwa
krzyżackiego. Do r. 1945 w arkadach tworzących
fryz wokół całego wnętrza i na emporze zachodniej
znajdowało się 111 przedstawień figuralnych, dwie
dalsze kompozycje były umieszczone na ścianie po-
łudniowej, wreszcie znajdowała się tam bogata de-
koracja architektoniczna i florystyczna. W r. 1945
całkowitej zagładzie uległa wschodnia część budowli
oraz dekoracja sklepienia natomiast malowidła w
części zachodniej zostały poważnie zniszczone wsku-
tek uszkodzeń wojennych i długoletniego działania
czynników atmos f er yczny c h.
Pierwsza wzmianka o istnieniu malowideł poja-
wia się w opracowaniu Buschinga w 1823 r.1. Wspo-
mina on o widocznych spod tynku postaciach świę-
tych rycerzy i duchownych, z których niektórzy trzy-
mali banderole z inskrypcjami, jak również o istnie-
niu powyżej malowanych kotar, architektury i in-
skrypcji. Przedstawienia figuralne były również wi-
doczne na emporze. W r. 1889 Conrad Steinbrecht,
długoletni kierownik odbudowy zamku malborskiego,
ogłosił artykuł o malowidłach, stanowiący na długie
lata podstawę dla rozważań innych autorów zajmu-
jących się tym tematem. Artykuł ów powstał już po
gruntownej restauracji malowideł, której dokonał w
latach 1883—1885 „malarz historyczny” Leopold Wein-
mayer z Monachium. Zasadniczą tezą Steinbrechta
było stwierdzenie, iż malowidła ukazywały historię
i rozwój Kościoła Chrześcijańskiego, od jego prapo-
czątków po koniec świata2. W części nawowej koś-
1 J. G. G. BUSCHING, Das Schloss der deutschen Ritter
zu Marżenburg, Berlin 1823, s. 28. n. — Por. A. WITT, Ma-
rienburg, Des Haupthaus des deutschen Rltter-Ordens, Kó-
nigsberg 1854, s. 100.
cioła, przeznaczonej dla mnichów-rycerzy, znajdować
się miały przedstawienia staro- i nowotestamentowe.
W przęśle zachodnim, po stronie południowej znaj-
dowały się według Steinbrechta odnalezione w bar-
dzo złym stanie, postacie starotestamentowe. Na
ścianie przeciwnej ukazani być mieli Samuel, Saul,
Dawid i Salomon oraz kilka innych postaci staro-
testamentowych, których szereg kończyły przedsta-
wienia Machabeuszów. Na prawo od Złotej Bramy
miały znajdować się trzy obrazy symbolizujące od-
kupienie ludzkości przez Mesjasza: Ofiarowanie Je-
zusa w świątyni, Uczta u Szymona oraz scena uka-
zująca Panowanie Krzyża nad światem (czterej anio-
łowie ze zwieńczoną krzyżem kulą). Odpowiednikiem
tych przedstawień po stronie północnej' były rzeź-
by — Chrystus Nauczający i Ukrzyżowanie. W trze-
cim przęśle miały znajdować się wizerunki, prezen-
tujące nowy, wywyższony Kościół. Były to umiesz-
czone na przemian postacie apostołów i proroków
W chórze, w arkadach wyższych niż w części za-
chodniej, ukazany miał być dalszy rozwój Kościoła.
Stienbrecht odwołuje się tu do przedstawionego
uprzednio przez Kreusera podziału na męczenników,
wyznawców i dziewice, stwierdzając, iż właśnie taki
trójpodział został dokonany w Malborku3. Postacie
męczenników znajdowały się na ścianie południowej,
a byli to diakoni i rycerze (jedynie śś. Szczepan i
Wawrzyniec byli odznaczeni atrybutami), jak również
cztery męczenniczki. Postacie wyznawców umiesz-
czono na ścianach wschodniego zamknięcia świątyni,
gdzie w osiemnastu blendach ukazano na przemian
biskppów i opatów. Naprzeciwko męczenników, na
ścianie północnej, zaprezentowano dziewice: przed-
stawienia znajdujące się naprzeciwko męczenniczek
2 C. STEINBRECHT, Die Mittelalterliche Wandgemdlde
der Schloshirche zu Marienburg, „Zeitschrift ftir christ-
liche Kunst” II, 1889, szp. 5—12.
3 Ibidem, szp. 9.
275