DOI Heft:
Spis treści
DOI Artikel:Nr. 1
DOI Artikel:Brykowska, Maria: Nieznany plan zamku praskiego w zbiorach uffizi we Florencji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48234#0073
MARIA BRYKOWSKA
NIEZNANY PLAN ZAMKU PRASKIEGO W ZBIORACH UFFIZI
WE FLORENCJI*
W Gabinecie Disegni e Stempe degli Uffizi we
Florencji pod nr 4521A znajduje się plan (il. 1) —
notowany już w Katalogu G. Ferriego w r. 1882 — pod-
pisany Pianta topografica di una cittd ignota. Ignoto
del sec. XVII. Anonimok Rysunek wykonany jest
na arkuszu 410 X 329 mm. Papier czerpany, posiada
rozstawy kresów co 27 mm oraz znak wodny heral-
dyczny, wzbogacony u góry pasem z napisem BEN-
SEN. Arkusz w całości wypełniony jest rysunkiem,
wykonanym niejednakową techniką i w kilku fa-
zach.
1. Technika. W środkowej części arkusza naryso-
wany, a raczej wykreślony został brązowym, prawie
czarnym tuszem, zespół planów budowli sakralnych
i świeckich, otoczonych narysem średniowiecznych
forytyfikacji. W większości rzutów uwzględniono po-
działy wewnętrzne, w niektórych wrysowano kruż-
ganki, a w budowli sakralnej przęsła sklepienne. Po-
za obwodem murów obronnych, po prawej stronie
naniesiono — także tuszem — plan basteji i kurty-
ny nowożytnych obwarowań, a twardym ołówkiem,
po stronie przeciwnej arkusza, zarys fosy, budynków
i bram, natomiast z lewej strony u góry — most i
wydłużony plac. Inną grubością i bardziej miękkim
ołówkiem, naszkicowano naokoło narys fortyfikacji
bastionowych, wyraźnie w nawiązaniu do średnio-
wiecznych kurtyn i bram; dwa bastiony po lewej
stronie kartki „wypełniono” wielobocznymi baste-
jami.
* Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu nau-
kowym Oddziału Warszawskiego SHS w dniu 24 lutego 1978
r. Omawiany plan zidentyfikowałam oraz podjęłam nad
nim badania w Instytucie Podstaw Rozwoju Architektury
P.W., pięć lat po opublikowaniu go przez T. ZARĘBSKĄ
(Teoria urbanistyki włoskiej XV i XVI wieku, Warszawa
1971, il. 94). Za cenne uwagi winna jestem serdeczne po-
dziękowania doc. Miladzie Radovej-Stikovej i inż. Oldfi-
chowi Rada, prof. Czesławowi Krassowskiemu oraz dr Lich
Bertani.
Ponadto arkusz papieru pokrywają — skręcone
względem siebie o ok. 15° — dwa zespoły siatek
kwadratów o identycznych rozmiarach boków: więk-
szych 36 X 36 mm i mniejszych 34,2 X 34,2 mm,
nierównoległych (przesuniętych podobnie jak w gra-
ficznych skalach liniowych). Siatka „zewnętrzna” do-
chodzi do krawędzi papieru, natomiast „wewnętrzna”
pokrywa jedynie plan zabudowy i w odróżnieniu do
pierwszej — jest ponumerowana: linie wertykalne
oznaczono cyframi 1—8 (a odpowiadające im kwa-
draty 1—7), za to horyzontalne mają numery 13—18
(napisane na cyfrach 11—16).
Na planie wykonano liczne korekty sangwiną, a
ponadto „poprawiono” czarnym tuszem liczbę przę-
seł budowli sakralnej2.
Na arkuszu znajduje się tylko jeden napis (od-
noszący się zapewne do skali, którą określa różnica
kwadratów większych i mniejszych) wykonany twar-
dym ołówkiem, częściowo zatarty: Scala di passi 20
di...
2. Fazy rysunku. Zapewne pierwsza na rysunku
została wykreślona kratka „zewnętrzna”, służąca ja-
ko kanwa, na którą przeniesiono z jednego lub kil-
ku innych rysunków — plany budowli3. Z góry
przewidziano większy obszar wokół zabudowy, a za-
tem wykreślony plan należy uważać za częściowo
tylko zrealizowane zamierzenie. Drobiazgowo wyko-
nane plany budynków nie były bowiem niezbędne
1 Inventario Generale del Disegni di Archittetura pos-
seduti dalia Galeria in Firenze, vol. terzo, 1882.
2 Korekty sangwiną faktycznie poprawiają niedokładno-
ści lub przeoczenia I fazy planu, natomiast błędny narys
przęseł katedry wykonano wówczas, gdy plan znajdował się
poza Pragą.
8 Por. metody pomiarów i wykreślania planów: J. NA-
RONOWICZ-NAROŃSKI, ...Geometria albo rozmiar trakto-
wania i robienia wszelkich dellneacyj... 1659, cz. X—XI,
rkps, PAN Kraków nr 1452.
65
NIEZNANY PLAN ZAMKU PRASKIEGO W ZBIORACH UFFIZI
WE FLORENCJI*
W Gabinecie Disegni e Stempe degli Uffizi we
Florencji pod nr 4521A znajduje się plan (il. 1) —
notowany już w Katalogu G. Ferriego w r. 1882 — pod-
pisany Pianta topografica di una cittd ignota. Ignoto
del sec. XVII. Anonimok Rysunek wykonany jest
na arkuszu 410 X 329 mm. Papier czerpany, posiada
rozstawy kresów co 27 mm oraz znak wodny heral-
dyczny, wzbogacony u góry pasem z napisem BEN-
SEN. Arkusz w całości wypełniony jest rysunkiem,
wykonanym niejednakową techniką i w kilku fa-
zach.
1. Technika. W środkowej części arkusza naryso-
wany, a raczej wykreślony został brązowym, prawie
czarnym tuszem, zespół planów budowli sakralnych
i świeckich, otoczonych narysem średniowiecznych
forytyfikacji. W większości rzutów uwzględniono po-
działy wewnętrzne, w niektórych wrysowano kruż-
ganki, a w budowli sakralnej przęsła sklepienne. Po-
za obwodem murów obronnych, po prawej stronie
naniesiono — także tuszem — plan basteji i kurty-
ny nowożytnych obwarowań, a twardym ołówkiem,
po stronie przeciwnej arkusza, zarys fosy, budynków
i bram, natomiast z lewej strony u góry — most i
wydłużony plac. Inną grubością i bardziej miękkim
ołówkiem, naszkicowano naokoło narys fortyfikacji
bastionowych, wyraźnie w nawiązaniu do średnio-
wiecznych kurtyn i bram; dwa bastiony po lewej
stronie kartki „wypełniono” wielobocznymi baste-
jami.
* Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu nau-
kowym Oddziału Warszawskiego SHS w dniu 24 lutego 1978
r. Omawiany plan zidentyfikowałam oraz podjęłam nad
nim badania w Instytucie Podstaw Rozwoju Architektury
P.W., pięć lat po opublikowaniu go przez T. ZARĘBSKĄ
(Teoria urbanistyki włoskiej XV i XVI wieku, Warszawa
1971, il. 94). Za cenne uwagi winna jestem serdeczne po-
dziękowania doc. Miladzie Radovej-Stikovej i inż. Oldfi-
chowi Rada, prof. Czesławowi Krassowskiemu oraz dr Lich
Bertani.
Ponadto arkusz papieru pokrywają — skręcone
względem siebie o ok. 15° — dwa zespoły siatek
kwadratów o identycznych rozmiarach boków: więk-
szych 36 X 36 mm i mniejszych 34,2 X 34,2 mm,
nierównoległych (przesuniętych podobnie jak w gra-
ficznych skalach liniowych). Siatka „zewnętrzna” do-
chodzi do krawędzi papieru, natomiast „wewnętrzna”
pokrywa jedynie plan zabudowy i w odróżnieniu do
pierwszej — jest ponumerowana: linie wertykalne
oznaczono cyframi 1—8 (a odpowiadające im kwa-
draty 1—7), za to horyzontalne mają numery 13—18
(napisane na cyfrach 11—16).
Na planie wykonano liczne korekty sangwiną, a
ponadto „poprawiono” czarnym tuszem liczbę przę-
seł budowli sakralnej2.
Na arkuszu znajduje się tylko jeden napis (od-
noszący się zapewne do skali, którą określa różnica
kwadratów większych i mniejszych) wykonany twar-
dym ołówkiem, częściowo zatarty: Scala di passi 20
di...
2. Fazy rysunku. Zapewne pierwsza na rysunku
została wykreślona kratka „zewnętrzna”, służąca ja-
ko kanwa, na którą przeniesiono z jednego lub kil-
ku innych rysunków — plany budowli3. Z góry
przewidziano większy obszar wokół zabudowy, a za-
tem wykreślony plan należy uważać za częściowo
tylko zrealizowane zamierzenie. Drobiazgowo wyko-
nane plany budynków nie były bowiem niezbędne
1 Inventario Generale del Disegni di Archittetura pos-
seduti dalia Galeria in Firenze, vol. terzo, 1882.
2 Korekty sangwiną faktycznie poprawiają niedokładno-
ści lub przeoczenia I fazy planu, natomiast błędny narys
przęseł katedry wykonano wówczas, gdy plan znajdował się
poza Pragą.
8 Por. metody pomiarów i wykreślania planów: J. NA-
RONOWICZ-NAROŃSKI, ...Geometria albo rozmiar trakto-
wania i robienia wszelkich dellneacyj... 1659, cz. X—XI,
rkps, PAN Kraków nr 1452.
65