DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Wolniewicz-Mierzwińska, Elżbieta: Sylwetka wlastimila Hofmana w świetle jego Pamiętnika
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48234#0284
ELŻBIETA WOLNIEWICZ-MIERZWIŃSKA
cza, Norwida, Przybyszewskiego; zwłaszcza ten ostat-
ni cieszył się tu ogromną popularnością.
W 1909 r. w Hodoninie na Morawach otwarto
pierwszą czesko-poliską wystawę sztuki zorganizowa-
ną przez Związek Artystów Morawskich z inicjaty-
wy Włodzimierza Tetmajera i Józefa Uprki. Wysta-
wę zaaranżowano w ten sposób, że zrezygnowano z
podziału na część polską i czeską, lecz przemieszano
obrazy tak, by powstała organiczna całość. W impre-
zie tej wzięło udział 24 Czechów i 14 Polaków ze
środowiska krakowskiego, w tym również Hofman.
Krytycy podkreślali, że sposób eksponowania obra-
zów unaocznił duże podobieństwa, zwłaszcza treścio-
we w twórczości niektórych artystów polskich i czes-
kich; Stosław porównywał malarstwo inicjatorów
wystawy, Uprki i Tetmajera, zauważając u obu za-
fascynowanie bajecznym pięknem [...] ludu41. Wysta-
wa morawsko-polska stała się dość głośnym wyda-
rzeniem w życiu kulturalnym Berna, Pragi, Wiednia
i Krakowa; ogólnie podkreślano jej znaczenie jako
pierwszego objawu wspólności pracy kulturalnej obu
narodów pobratymczych 42
Jednym z najiwiększych propagatorów współpracy
polsko-czeskiej na polu kultury był czeski poeta,
prozaik i krytyk Jerzy Karasek. Utrzymywał on oży-
wione kontakty z wieloma artystami i ludźmi pióra
w Polsce, przyjaźnił się między innymi z Przesmyc-
kim, Przybyszewskim 43, Wyspiańskim 44, Bunikiewi-
czem i Hofmanem.
Hofman i Karasek poznali się w 1915 r. w Pra-
dze. Wyrazem ich wspólnych zainteresowań i prag-
nień stała się idea stworzenia galerii sztuki słowiań-
skiej, która miałaby położyć podwaliny pod przy-
szłe zbratanie się, choćby to nastąpić miało za tysiąc
lat45. Bazą tej galerii stały się dotychczasowe zbiory
Karaska, głównie rysunki i sztychy, gromadzone
przez niego już od r. 1890. Z początku — pisze Hof-
man — prawie wyłącznie moje prace stanowiły pod-
walinę tej galerii, gdyż wszystko co tylko uważałem
za najsilniejsze z mych prac, a mogłem usunąć od
41 [A. CHOŁONIEWSKI] Stosław, Morawsko-polska wy-
stawa sztuki, „Świat” 1909, nr 28, s. 10.
42 Por. „Tyg. II.” 1909, nr 27, s. 543.
43 j. Karasek pierwszy wprowadził S. Przybyszewskiego
do literatury czeskiej, publikując o nim artykuł w kwar-
talniku „Rozhledy”. Przybyszewski odwdzięczył mu się w
podobny sposób, drukując jego utwory w krakowskim „Ży-
ciu”. Por. J. ROSS, Mecenat Jerzego Karaska w Pradze na
tle twórczości Młodej Polski [w:] Sztuka około 1900, War-
szawa 1969, s. 270.
44 Znajomość J. Karaska i S. Wyspiańskiego była wy-
łącznie korespondencyjna, mimo to długotrwała. Wyspiań-
ski ozdobił okładkę pierwszego wydania Gotyckiej duszy
Karaska rysunkiem kosaćca (1898). Por. B. NIZIŃSKA-NO-
WAK, O czechofilstwie i polonof listwie, „Życie Literackie”
1973, nr 1/1093, s. 7.
45 w. HOFMAN, Moje wspomnienia o Karasku z powodu
jego 60-lecia, „Głos Narodu” 1931, nr 75, s. 4.
sprzedaży, to ofiarowałem z radosnym sercem do te-
go przyszłego, tworzącego się dopiero zbioru4®.
Dzięki wysiłkom obu artystów doszło do utworze-
nia jednego z największych zbiorów kultury słowiań-
skiej na świecie. Oprócz obrazów, w muzeum Ka-
raska, zwanym odtąd KARGAL-em, znalazło się rów-
nież 40 tysięcy książek, 20 tys. łacińskich pierwo-
druków i około miliona reprodukcji dokumentów
archiwalnych47. Trzon kolekcji obrazów stanowią
dzieła artystów polskich związanych z modernizmem.
Ogólnie dział polski liczy 451 pozycji 32 artystów48.
Reprezentowani są tu m.in.: J. Matejko, A. Grott-
ger, J. Kossak, J. Chełmoński, S. Wyspiański, M.
Gierymski, W. Weiss, L. Wyczółkowski, O. Boznań-
ska, T. Makowski. Zasługi Hofmana przy tworzeniu
KARGAL-u były ogromne. Przede wszystkim to on
właśnie wystąpił z inicjatywą poszerzenia zbiorów
o dzieła z dziedziny plastyki, sam przekazał wiele
rysunków i obrazów wybitnych polskich malarzy,
wśród nich szkice Matejki, akwarele Grottgera, szki-
cownik z 44 rysunkami Chełmońskiego do Czwórki;
przyczynił się też do tego, że Malczewski darował
Karaskowi swoje szkice i rysunki w liczbie około
stu. W sumie otrzymał Karasek od Hofmana około
250 szkiców i kilkadziesiąt obrazów49. Malczewski,
ulubiony artysta Karaska, reprezentowany jest w
KARGAL-u najliczniej50, znajdują się tu także obra-
zy i rysunki Hofmana 51.
Oprócz dzieł artystów polskich i czeskich, których
było najwięcej, w zbiorach galerii znalazły się rów-
nież wytwory kultury innych krajów, wśród nich
głównie Rosji i Jugosławii oraz pojedyncze prace
mistrzów francuskich, holenderskich i hiszpańskich.
KARGAL został udostępniony publiczności w 1925
r.52. Z okazji otwarcia galerii S. Przybyszewski za-
mieścił na łamach „Sztuk Pięknych” płomienną odez-
wę do polskich artystów, w której nawoływał do
czynnego poparcia wysiłków czeskiego poety i pol-
skiego malarza: Niech każdy z was — ilu Was jest —
prześle do KAR.GAL. choćby po jednym obrazie, ale
46 ibidem, s. 5.
47 Dane te podaję za CZAJKOWSKIM, o.c., s. 113.
48 Podaję wg spisu inwentaryzacyjnego dokonanego przez
J. Rossa w Galerii Karaska w 1952. Por. ROSS, o.c., s. 272.
49 Podaję za CZAJKOWSKIM, o.c., s. 113.
50 j. Ross podaję, że w Galerii Karaska znajduje się 25
obrazów olejnych Malczewskiego, m.in. Faun i sfinks, Ar-
tyści krakowscy, litografia z 1882 r. i około 100 rysunków.
Por. ROSS, o.c., S. 273.
51 Relację o tzw. „ścianie Hofmana” w Galerii Karaska,
która mieści 24 obrazy olejne (wśród nich tryptyk Artysta
i jego muza) oraz duży zbiór rysunków podał M. Szyjkow-
ski. Por. Sztuka polska w Pradze, „Kurier Poznański” 1926,
nr 72, s. 2. W dokumentacji dotyczącej Hofmana, będącej
w posiadaniu Instytutu Sztuki PAN w Warszawie znalazłam
informację, że obecnie w Galerii Karaska znajdują się 4
jego obrazy olejne i 11 rysunków.
272
cza, Norwida, Przybyszewskiego; zwłaszcza ten ostat-
ni cieszył się tu ogromną popularnością.
W 1909 r. w Hodoninie na Morawach otwarto
pierwszą czesko-poliską wystawę sztuki zorganizowa-
ną przez Związek Artystów Morawskich z inicjaty-
wy Włodzimierza Tetmajera i Józefa Uprki. Wysta-
wę zaaranżowano w ten sposób, że zrezygnowano z
podziału na część polską i czeską, lecz przemieszano
obrazy tak, by powstała organiczna całość. W impre-
zie tej wzięło udział 24 Czechów i 14 Polaków ze
środowiska krakowskiego, w tym również Hofman.
Krytycy podkreślali, że sposób eksponowania obra-
zów unaocznił duże podobieństwa, zwłaszcza treścio-
we w twórczości niektórych artystów polskich i czes-
kich; Stosław porównywał malarstwo inicjatorów
wystawy, Uprki i Tetmajera, zauważając u obu za-
fascynowanie bajecznym pięknem [...] ludu41. Wysta-
wa morawsko-polska stała się dość głośnym wyda-
rzeniem w życiu kulturalnym Berna, Pragi, Wiednia
i Krakowa; ogólnie podkreślano jej znaczenie jako
pierwszego objawu wspólności pracy kulturalnej obu
narodów pobratymczych 42
Jednym z najiwiększych propagatorów współpracy
polsko-czeskiej na polu kultury był czeski poeta,
prozaik i krytyk Jerzy Karasek. Utrzymywał on oży-
wione kontakty z wieloma artystami i ludźmi pióra
w Polsce, przyjaźnił się między innymi z Przesmyc-
kim, Przybyszewskim 43, Wyspiańskim 44, Bunikiewi-
czem i Hofmanem.
Hofman i Karasek poznali się w 1915 r. w Pra-
dze. Wyrazem ich wspólnych zainteresowań i prag-
nień stała się idea stworzenia galerii sztuki słowiań-
skiej, która miałaby położyć podwaliny pod przy-
szłe zbratanie się, choćby to nastąpić miało za tysiąc
lat45. Bazą tej galerii stały się dotychczasowe zbiory
Karaska, głównie rysunki i sztychy, gromadzone
przez niego już od r. 1890. Z początku — pisze Hof-
man — prawie wyłącznie moje prace stanowiły pod-
walinę tej galerii, gdyż wszystko co tylko uważałem
za najsilniejsze z mych prac, a mogłem usunąć od
41 [A. CHOŁONIEWSKI] Stosław, Morawsko-polska wy-
stawa sztuki, „Świat” 1909, nr 28, s. 10.
42 Por. „Tyg. II.” 1909, nr 27, s. 543.
43 j. Karasek pierwszy wprowadził S. Przybyszewskiego
do literatury czeskiej, publikując o nim artykuł w kwar-
talniku „Rozhledy”. Przybyszewski odwdzięczył mu się w
podobny sposób, drukując jego utwory w krakowskim „Ży-
ciu”. Por. J. ROSS, Mecenat Jerzego Karaska w Pradze na
tle twórczości Młodej Polski [w:] Sztuka około 1900, War-
szawa 1969, s. 270.
44 Znajomość J. Karaska i S. Wyspiańskiego była wy-
łącznie korespondencyjna, mimo to długotrwała. Wyspiań-
ski ozdobił okładkę pierwszego wydania Gotyckiej duszy
Karaska rysunkiem kosaćca (1898). Por. B. NIZIŃSKA-NO-
WAK, O czechofilstwie i polonof listwie, „Życie Literackie”
1973, nr 1/1093, s. 7.
45 w. HOFMAN, Moje wspomnienia o Karasku z powodu
jego 60-lecia, „Głos Narodu” 1931, nr 75, s. 4.
sprzedaży, to ofiarowałem z radosnym sercem do te-
go przyszłego, tworzącego się dopiero zbioru4®.
Dzięki wysiłkom obu artystów doszło do utworze-
nia jednego z największych zbiorów kultury słowiań-
skiej na świecie. Oprócz obrazów, w muzeum Ka-
raska, zwanym odtąd KARGAL-em, znalazło się rów-
nież 40 tysięcy książek, 20 tys. łacińskich pierwo-
druków i około miliona reprodukcji dokumentów
archiwalnych47. Trzon kolekcji obrazów stanowią
dzieła artystów polskich związanych z modernizmem.
Ogólnie dział polski liczy 451 pozycji 32 artystów48.
Reprezentowani są tu m.in.: J. Matejko, A. Grott-
ger, J. Kossak, J. Chełmoński, S. Wyspiański, M.
Gierymski, W. Weiss, L. Wyczółkowski, O. Boznań-
ska, T. Makowski. Zasługi Hofmana przy tworzeniu
KARGAL-u były ogromne. Przede wszystkim to on
właśnie wystąpił z inicjatywą poszerzenia zbiorów
o dzieła z dziedziny plastyki, sam przekazał wiele
rysunków i obrazów wybitnych polskich malarzy,
wśród nich szkice Matejki, akwarele Grottgera, szki-
cownik z 44 rysunkami Chełmońskiego do Czwórki;
przyczynił się też do tego, że Malczewski darował
Karaskowi swoje szkice i rysunki w liczbie około
stu. W sumie otrzymał Karasek od Hofmana około
250 szkiców i kilkadziesiąt obrazów49. Malczewski,
ulubiony artysta Karaska, reprezentowany jest w
KARGAL-u najliczniej50, znajdują się tu także obra-
zy i rysunki Hofmana 51.
Oprócz dzieł artystów polskich i czeskich, których
było najwięcej, w zbiorach galerii znalazły się rów-
nież wytwory kultury innych krajów, wśród nich
głównie Rosji i Jugosławii oraz pojedyncze prace
mistrzów francuskich, holenderskich i hiszpańskich.
KARGAL został udostępniony publiczności w 1925
r.52. Z okazji otwarcia galerii S. Przybyszewski za-
mieścił na łamach „Sztuk Pięknych” płomienną odez-
wę do polskich artystów, w której nawoływał do
czynnego poparcia wysiłków czeskiego poety i pol-
skiego malarza: Niech każdy z was — ilu Was jest —
prześle do KAR.GAL. choćby po jednym obrazie, ale
46 ibidem, s. 5.
47 Dane te podaję za CZAJKOWSKIM, o.c., s. 113.
48 Podaję wg spisu inwentaryzacyjnego dokonanego przez
J. Rossa w Galerii Karaska w 1952. Por. ROSS, o.c., s. 272.
49 Podaję za CZAJKOWSKIM, o.c., s. 113.
50 j. Ross podaję, że w Galerii Karaska znajduje się 25
obrazów olejnych Malczewskiego, m.in. Faun i sfinks, Ar-
tyści krakowscy, litografia z 1882 r. i około 100 rysunków.
Por. ROSS, o.c., S. 273.
51 Relację o tzw. „ścianie Hofmana” w Galerii Karaska,
która mieści 24 obrazy olejne (wśród nich tryptyk Artysta
i jego muza) oraz duży zbiór rysunków podał M. Szyjkow-
ski. Por. Sztuka polska w Pradze, „Kurier Poznański” 1926,
nr 72, s. 2. W dokumentacji dotyczącej Hofmana, będącej
w posiadaniu Instytutu Sztuki PAN w Warszawie znalazłam
informację, że obecnie w Galerii Karaska znajdują się 4
jego obrazy olejne i 11 rysunków.
272