DOI Artikel:
Szewczyk, Ilona: Motyw wilkołaka w antyku i jego recepcja we współczesnej literaturze popularnej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23888#0102
I. Szewczyk, Motyw wilkołaka w antyku...
cudownej zmianie przeciętnego człowieka
w superbohatera, dokonującej się na
oczach widza w kinie - sam akt przekształ-
cenia, zmiany kształtu, stanowi fenomen
magiczny, analogię do marzenia alchemi-
ków o stworzeniu kamienia filozoficznego.
Na tle przemian w rośliny i zwie-
rzęta, petryfikacji czy procesu do niej od-
wrotnego, likantropia - czyli wilkołactwo
- zyskała sobie szczególne zainteresowa-
nie w literaturze. W kręgu kultury zachod-
niej stała się ona przedmiotem opowieści
mitycznych bądź przekazem doświadcze-
nia uznawanego za prawdziwe oraz prze-
szła znaczącą ewolucję od „zwykłej" me-
tamorfozy w zwierzę do głównego wątku
powieści, obudowanego psychologizacją
człowieka-wilka, jego dylematami, tęskno-
tami i cierpieniem.
Współczesny, czyli stworzony
w XX i XXI wieku obraz wilkołaka w lite-
raturze popularnej szeroko rozpowszech-
nił się w kulturze masowej. Poprzez pro-
zę przeniknął bowiem do filmu i muzyki,
zarówno w wersji przerażającej, zwierzę-
cej (jak w filmie Wolf w reżyserii Mikę'a
Nicholsa ze znakomitą rolą Jacka Nichol-
sona), w wersji niemal romantycznej (ekra-
nizacja powieści Stephenie Meyer Księżyc
w Nowiu), jak i z lekkim przymrużeniem
oka (świetnym przykładem na to jest
piosenka Warrena Zevona WerewoWes
of London). W jaki sposób jednak wizeru-
nek wilkołaka uległ zmianie od czasów an-
tycznych do współczesności?
Jeśli chodzi o wygląd, chciałoby
się powiedzieć - jaki jest wilk, każdy wi-
dzi, przynajmniej w antyku. Greckie sło-
wo używane na określenie wilkołaka to
po prostu AÓKoę, czyli wilk. Łaciński odpo-
wiednik - lupus - także ma właśnie to zna-
czenie. Tego słowa używają Pauzaniasz1
i Herodot2, Hyginus3, Petroniusz4, Owi-
diusz5, Pliniusz Starszy6, a nawet Pla-
ton7. Likantropizm antyczny wpisuje się
w o wiele szerszy nurt, mianowicie motyw
przemiany w zwierzę, popularny także
w literaturze współczesnej jako zmienno-
kształtność - zdolność do kontrolowanego
przybierania różnych postaci.
Współczesny wilkołak po prze-
mianie najczęściej nie jest zwykłym wil-
kiem. Można raczej nazwać go istotą wil-
kokształtną. Nawet w przypadku postaci
przypominającej prawdziwego wilka jest
on zwykle znacznie większy od normal-
nego. Przykładów łikantropów - wilków
o ogromnych rozmiarach - dostarcza se-
ria poświęcona Anicie Blake pióra Laurell
K. Hamilton, Kształt Demona Amelii
Atwater-Rhodes oraz cykl powieści Ste-
phenie Meyer:
Z daleka każdy musiał brać je za grizzly,
bo, za co inne? Żaden inny gatunek spoty-
kany w tutejszych lasach nie osiągał takich
rozmiarów. [...] Gapiłam się na monstrum,
zachodząc w głowę, czym tak właściwie
jest. Krótkie sterczące uszy, długi puszysty
ogon... Budową ciała i sposobem porusza-
nia się najbardziej przypominał psa. Mój
struchlały mózg pracował z dużym wysił-
1 Paus. VIII, 2.
2 Hdt. IV, 105.
3 Hyg. Fab. 176,188.
4 Petr. Sat. LXII.
5 Ov. Met. I, 237, XI402, XIV 255.
6 Plin. Hist. Nat. VIII, 34.
7 Piat. Rep. 8.565d.
96
cudownej zmianie przeciętnego człowieka
w superbohatera, dokonującej się na
oczach widza w kinie - sam akt przekształ-
cenia, zmiany kształtu, stanowi fenomen
magiczny, analogię do marzenia alchemi-
ków o stworzeniu kamienia filozoficznego.
Na tle przemian w rośliny i zwie-
rzęta, petryfikacji czy procesu do niej od-
wrotnego, likantropia - czyli wilkołactwo
- zyskała sobie szczególne zainteresowa-
nie w literaturze. W kręgu kultury zachod-
niej stała się ona przedmiotem opowieści
mitycznych bądź przekazem doświadcze-
nia uznawanego za prawdziwe oraz prze-
szła znaczącą ewolucję od „zwykłej" me-
tamorfozy w zwierzę do głównego wątku
powieści, obudowanego psychologizacją
człowieka-wilka, jego dylematami, tęskno-
tami i cierpieniem.
Współczesny, czyli stworzony
w XX i XXI wieku obraz wilkołaka w lite-
raturze popularnej szeroko rozpowszech-
nił się w kulturze masowej. Poprzez pro-
zę przeniknął bowiem do filmu i muzyki,
zarówno w wersji przerażającej, zwierzę-
cej (jak w filmie Wolf w reżyserii Mikę'a
Nicholsa ze znakomitą rolą Jacka Nichol-
sona), w wersji niemal romantycznej (ekra-
nizacja powieści Stephenie Meyer Księżyc
w Nowiu), jak i z lekkim przymrużeniem
oka (świetnym przykładem na to jest
piosenka Warrena Zevona WerewoWes
of London). W jaki sposób jednak wizeru-
nek wilkołaka uległ zmianie od czasów an-
tycznych do współczesności?
Jeśli chodzi o wygląd, chciałoby
się powiedzieć - jaki jest wilk, każdy wi-
dzi, przynajmniej w antyku. Greckie sło-
wo używane na określenie wilkołaka to
po prostu AÓKoę, czyli wilk. Łaciński odpo-
wiednik - lupus - także ma właśnie to zna-
czenie. Tego słowa używają Pauzaniasz1
i Herodot2, Hyginus3, Petroniusz4, Owi-
diusz5, Pliniusz Starszy6, a nawet Pla-
ton7. Likantropizm antyczny wpisuje się
w o wiele szerszy nurt, mianowicie motyw
przemiany w zwierzę, popularny także
w literaturze współczesnej jako zmienno-
kształtność - zdolność do kontrolowanego
przybierania różnych postaci.
Współczesny wilkołak po prze-
mianie najczęściej nie jest zwykłym wil-
kiem. Można raczej nazwać go istotą wil-
kokształtną. Nawet w przypadku postaci
przypominającej prawdziwego wilka jest
on zwykle znacznie większy od normal-
nego. Przykładów łikantropów - wilków
o ogromnych rozmiarach - dostarcza se-
ria poświęcona Anicie Blake pióra Laurell
K. Hamilton, Kształt Demona Amelii
Atwater-Rhodes oraz cykl powieści Ste-
phenie Meyer:
Z daleka każdy musiał brać je za grizzly,
bo, za co inne? Żaden inny gatunek spoty-
kany w tutejszych lasach nie osiągał takich
rozmiarów. [...] Gapiłam się na monstrum,
zachodząc w głowę, czym tak właściwie
jest. Krótkie sterczące uszy, długi puszysty
ogon... Budową ciała i sposobem porusza-
nia się najbardziej przypominał psa. Mój
struchlały mózg pracował z dużym wysił-
1 Paus. VIII, 2.
2 Hdt. IV, 105.
3 Hyg. Fab. 176,188.
4 Petr. Sat. LXII.
5 Ov. Met. I, 237, XI402, XIV 255.
6 Plin. Hist. Nat. VIII, 34.
7 Piat. Rep. 8.565d.
96