DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33172#0036
ROZWÓJ ARCHITEKTURY I BUDOWNICTWA
Początki budownictwa na terenie Warszawy sięgają przełomu w. XIII i XIV,
a pierwszy etap rozwoju zamyka wielki pożar miasta w r. 1607. W zakresie form
styiowych tym czasom odpowiadają okresy gotyku, późnego gotyku i renesansu.
Od początku XVII w. do katastrofalnego najazdu szwedzkiego w łatach 1655-57
trwa okres wczesnego baroku, zwanego też barokiem wazowskim. Następna faza
rozwoju mieści się w 2. połowie XVII w. i nieco przekracza r. 1700. Jest to okres
pełnego baroku. Czasy panowania krółów saskich (1697-1763) zamykają w sobie
dwie fazy styłowe określane jako późny barok i rokoko. Złożony charakter archi-
tektury epoki Oświecenia, przypadającej na czasy panowania Stanisława Augusta
(1764-95), skłania do wydziełenia dwóch zasadniczych nurtów: architektury o dość
silnych powiązaniach z barokiem i architektury nawiązującej do wzorców antycz-
nych. W architekturze przełomu w. XVIII i XIX wyodrębnić można również takie
nurty jak sentymentałizm, neogotyk i egzotyzm. Oddzielny rozdział poświęcony
został wybitnym osiągnięciom architektury warszawskiej w okresie Królestwa
Polskiego. Późniejsza architektura XIX w. omówiona została w dwóch rozdziałach,
a architektura łat 1900-39 w jednym, ujmującym zjawiska secesji, modernizmu
i funkcjonaiizmu. W rozdziale końcowym przedstawiona została architektura po
r. 1945.
Warszawa od początku XVII w. była centrum życia politycznego, społecznego
i artystycznego, z którego nowe formy stylowe promieniowały odtąd na ośrodki
prowincjonalne, toteż w niniejszym opracowaniu zwrócono większą uwagę na zja-
wiska specyficzne dla architektury i urbanistyki warszawskiej.
ARCHITEKTURA DO POCZĄTKU XVII WIEKU
Otoczony murami obronnymi ośrodek miejski o siatce ulic wyznaczonych przy
lokacji szybko wypełniała zabudowa drewniana, a następnie murowana. Resztki
drewnianych kalenicowych domów mieszczańskich odnaleziono w r. 1952 podczas
badań archeologicznych. W ciągu XIV w. wzniesiono ponad 12 murowanych
zespołów mieszkalnych, które składały się z kamienicy i budynku gospodarczego
z przejazdem prowadzącym na podwórze i z gankiem łączącym oba budynki (np.
Krzywe Koło 6). Kamienice budowano najczęściej dwukondygnacjowe i dwu-
traktowe. Piwnice bywały bardziej rozbudowane, np. w Rynku Starego Miasta po
stronic Zakrzewskiego w większości kamienic podziemia zachowały układ trzy-
traktowy. W połowie XV w. książę Bolesław IV wydał zakaz budowania domów
drewnianych w Rynku, w wyniku czego wymurowano z cegły ponad 50 kamienic
i kilka budynków gospodarczych. W XVI w. korzystne warunki ekonomiczne
i znaczny przyrost ludności mieszczańskiej spowodowały nadbudowywanie ka-
mienic do trzech lub czterech kondygnacji (np. Nowomiejska 15). Układ parceli
i ukształtowanie kamienicy nie uległy większym zmianom, lecz wydzielono repre-
zentacyjną przeskiepioną izbę na parterze w trakcie przednim. Kamienice otrzy-
mały też bogatsze elewacje i ozdobne portale (Nowomiejska 5, Rynek Starego
Początki budownictwa na terenie Warszawy sięgają przełomu w. XIII i XIV,
a pierwszy etap rozwoju zamyka wielki pożar miasta w r. 1607. W zakresie form
styiowych tym czasom odpowiadają okresy gotyku, późnego gotyku i renesansu.
Od początku XVII w. do katastrofalnego najazdu szwedzkiego w łatach 1655-57
trwa okres wczesnego baroku, zwanego też barokiem wazowskim. Następna faza
rozwoju mieści się w 2. połowie XVII w. i nieco przekracza r. 1700. Jest to okres
pełnego baroku. Czasy panowania krółów saskich (1697-1763) zamykają w sobie
dwie fazy styłowe określane jako późny barok i rokoko. Złożony charakter archi-
tektury epoki Oświecenia, przypadającej na czasy panowania Stanisława Augusta
(1764-95), skłania do wydziełenia dwóch zasadniczych nurtów: architektury o dość
silnych powiązaniach z barokiem i architektury nawiązującej do wzorców antycz-
nych. W architekturze przełomu w. XVIII i XIX wyodrębnić można również takie
nurty jak sentymentałizm, neogotyk i egzotyzm. Oddzielny rozdział poświęcony
został wybitnym osiągnięciom architektury warszawskiej w okresie Królestwa
Polskiego. Późniejsza architektura XIX w. omówiona została w dwóch rozdziałach,
a architektura łat 1900-39 w jednym, ujmującym zjawiska secesji, modernizmu
i funkcjonaiizmu. W rozdziale końcowym przedstawiona została architektura po
r. 1945.
Warszawa od początku XVII w. była centrum życia politycznego, społecznego
i artystycznego, z którego nowe formy stylowe promieniowały odtąd na ośrodki
prowincjonalne, toteż w niniejszym opracowaniu zwrócono większą uwagę na zja-
wiska specyficzne dla architektury i urbanistyki warszawskiej.
ARCHITEKTURA DO POCZĄTKU XVII WIEKU
Otoczony murami obronnymi ośrodek miejski o siatce ulic wyznaczonych przy
lokacji szybko wypełniała zabudowa drewniana, a następnie murowana. Resztki
drewnianych kalenicowych domów mieszczańskich odnaleziono w r. 1952 podczas
badań archeologicznych. W ciągu XIV w. wzniesiono ponad 12 murowanych
zespołów mieszkalnych, które składały się z kamienicy i budynku gospodarczego
z przejazdem prowadzącym na podwórze i z gankiem łączącym oba budynki (np.
Krzywe Koło 6). Kamienice budowano najczęściej dwukondygnacjowe i dwu-
traktowe. Piwnice bywały bardziej rozbudowane, np. w Rynku Starego Miasta po
stronic Zakrzewskiego w większości kamienic podziemia zachowały układ trzy-
traktowy. W połowie XV w. książę Bolesław IV wydał zakaz budowania domów
drewnianych w Rynku, w wyniku czego wymurowano z cegły ponad 50 kamienic
i kilka budynków gospodarczych. W XVI w. korzystne warunki ekonomiczne
i znaczny przyrost ludności mieszczańskiej spowodowały nadbudowywanie ka-
mienic do trzech lub czterech kondygnacji (np. Nowomiejska 15). Układ parceli
i ukształtowanie kamienicy nie uległy większym zmianom, lecz wydzielono repre-
zentacyjną przeskiepioną izbę na parterze w trakcie przednim. Kamienice otrzy-
mały też bogatsze elewacje i ozdobne portale (Nowomiejska 5, Rynek Starego