DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33172#0039
dół sw. Krzyża, projektowany przez Józefa Szymona Beiiottiego, reprezentuje ty))
założenia jednonawowego z. tmnscptem i rzędami kaplic, które dorównują wyso-
kością nawie i tworzą wnęki między potężnymi Siarami.
Dia rozwoju fasady kościelnej ważna jest fasada kościoła kapucynów (Miodowa
13), z niej bowiem wywodzi się seria podobnie ukształtowanych fasad na terenie
całego kraju.
Druga połowa XVII w. była okresem intensywnej przebudowy wieiu kamienic
mieszczańskich Starego i Nowego Miasta. Przekształcano fasady kamienic na
Rynku Starego Miasta (30, 38, 42), zwiększano łiczbę traktów, a dawne budynki
gospodarcze przerabiano na oficyny mieszkałne.
Do ceiniejszych przykładów rzeźby pomnikowej z końca XVłł w. naieży posąg
Matki Boskiej Passawskiej na Krakowskim Przedmieściu.
PÓŹNY BAROK ZA SASÓW
Kroi August H, podobnie jak inni władcy epoki baroku, wprzęgał sztukę w służbę
swej połityki. Rozmach założeń urbanistycznych, skaia architektury oraz bogactwo
rzeźby i maiarstwa połączone w całość wyrażać miały idee władzy absołutnej
i gloryfikować osobę władcy.
Mimo że August H i jego następca August Iłl nigdy nie dorównali w tym wzglę-
dzie Ludwikowi XIV, zainicjowati kitka nieprzeciętnych wizji urbanistyczno-
-architektonicznych, jak projekty rozbudowy Ujazdowa, Wiianowa, Zamku Kró-
lewskiego, pałacu Saskiego, Marymontu, Czerniakowa, z których tytko niektóre
doczekały się reaiizacji. Dużą zasługą króiów saskich było stworzenie systemu no-
woczesnej organizacji budowianej. Warszawski Urząd Budowiany, chociaż zwią-
zany z naczeinym urzędem w Dreźnie, zachowywał jednak dużą samodziehiość.
Na czeie urzędu stał wybitny architekt, który koordynował i kierował pracą archi-
tektów, rzeźbiarzy, a także tapicerów, stoiarzy i sztukatorów. Kierownikami war-
szawskiego urzędu byli kołejno: od r. 17ł0 Jan Krzysztof Naumann, od r. 17i5
Joachim Danie) Jauch, aodr. 1734 do końca panowania Augusta 111 - Jan Fryderyk
Kndbei.
Architektoniczna działahiość krółów saskich gruntownie przeobraziła obiicze
miasta. Przebudowano i wzniesiono kiikanaście rezydencji miejskich, stare kamie-
nice otrzymały nowe eiewacje. Wytyczenie nowych założeń urbanistycznych miało
duże konsekwencje dla daiszego rozwoju miasta, jak np. Oś Saska, która prze-
trwała w stanie szczątkowym do dzisiaj (pł. Zwycięstwa, Ogród Saski). Główna oś
kompozycyjna założenia przechodziła od Krakowskiego Przedmieścia przez pałac
Saski (obecnie Grób Nieznanego Żołnierza) i biegła daiej na zachód Ogrodem Sa-
skim, a następnie pawiionami koszar gwardii konnej koronnej (Chłodna 3). Zało-
żenie ograniczały promieniście przeprowadzone aieje dojazdowe (m.in. uh Kró-
łewska), których wschodnim ogniskiem był dziedziniec pałacowy, a zachodnim
nowo utworzony piać w rejonie dzisiejszego kościoła przy uh Chłodnej. Ałeje sta-
nowiły równocześnie reprezentacyjne wjazdy do miasta. Drugie zamierzenie urba-
nistyczne związane było z rezydencją w Ujazdowie, gdzie zaprojektowano wieiki
zespół sakrainy. Centrum tego założenia stanowić miał zamek Ujazdowski rozbu-
dowany na kiasztor, a głównym ełementem urbanistycznym miała być Droga Kai-
waryjska. Kałwaria Ujazdowska powstała w łatach 1724-31 wg projektu Jauciia;
zachowała się rzeźba z kapiicy Grobu Chrystusa (obecnie w kościeie św. Aieksan-
dra) i kołumny z krzyżami na pł. Trzech Krzyży. Droga Kaiwaryjska (obecnie
Ałeje Ujazdowskie), jako widokowe i komunikacyjne połączenie terenów Ujazdowa
ze Starym Miastem, stała się wkrótce jedną z najważniejszych arterii stoiicy. Eie-
mentem urbanistycznego założenia Ujazdowa był kanał króiewski, zwany Piase-
czyńskim, wytyczony w iatach 1720-31. Poprowadzony na osi zamku w kierunku
Wisły przechodzi terenami Agrykoii do uh Czerniakowskiej i do dziś daje wy-
obrażenie o skałi urbanistycznych pianów królów saskich.
W działainości na poiu architektury nie ustępował obu monarchom minister
króiewski Hen ryk Brtihi i jego żona Anna z Koiiowrathów, którzy zatrudnia!!
architektów króiewskich, przede wszystkim Knobia. Na ziecenie Brtihia prowadził
Knbbei budowę kościoła św. Wawrzyńca na Wołi (według projektu Jaucha), póź-
niej wzniósł pałacyk w Młocinach, nie istniejący dziś pałac Brtihiów (później Po-
tockich) przy uh Wierzbowej oraz pawiiony ogrodowe w rezydencji Brtihia przy
Nowym Świecie. Wybitną reaiizacją Knobia była przeprowadzona w iatach 1752-
59 przebudowa dia Briihła pałacu Sanguszków (poprzednio Ossoiińskich i Lubo-
mirskich). Dzieło to, zniszczone całkowicie w czasie 11 wojny światowej, naieżało do
najiepszych osiągnięć póżnobarokowej architektury rezydencyjnej w Warszawie.
33
założenia jednonawowego z. tmnscptem i rzędami kaplic, które dorównują wyso-
kością nawie i tworzą wnęki między potężnymi Siarami.
Dia rozwoju fasady kościelnej ważna jest fasada kościoła kapucynów (Miodowa
13), z niej bowiem wywodzi się seria podobnie ukształtowanych fasad na terenie
całego kraju.
Druga połowa XVII w. była okresem intensywnej przebudowy wieiu kamienic
mieszczańskich Starego i Nowego Miasta. Przekształcano fasady kamienic na
Rynku Starego Miasta (30, 38, 42), zwiększano łiczbę traktów, a dawne budynki
gospodarcze przerabiano na oficyny mieszkałne.
Do ceiniejszych przykładów rzeźby pomnikowej z końca XVłł w. naieży posąg
Matki Boskiej Passawskiej na Krakowskim Przedmieściu.
PÓŹNY BAROK ZA SASÓW
Kroi August H, podobnie jak inni władcy epoki baroku, wprzęgał sztukę w służbę
swej połityki. Rozmach założeń urbanistycznych, skaia architektury oraz bogactwo
rzeźby i maiarstwa połączone w całość wyrażać miały idee władzy absołutnej
i gloryfikować osobę władcy.
Mimo że August H i jego następca August Iłl nigdy nie dorównali w tym wzglę-
dzie Ludwikowi XIV, zainicjowati kitka nieprzeciętnych wizji urbanistyczno-
-architektonicznych, jak projekty rozbudowy Ujazdowa, Wiianowa, Zamku Kró-
lewskiego, pałacu Saskiego, Marymontu, Czerniakowa, z których tytko niektóre
doczekały się reaiizacji. Dużą zasługą króiów saskich było stworzenie systemu no-
woczesnej organizacji budowianej. Warszawski Urząd Budowiany, chociaż zwią-
zany z naczeinym urzędem w Dreźnie, zachowywał jednak dużą samodziehiość.
Na czeie urzędu stał wybitny architekt, który koordynował i kierował pracą archi-
tektów, rzeźbiarzy, a także tapicerów, stoiarzy i sztukatorów. Kierownikami war-
szawskiego urzędu byli kołejno: od r. 17ł0 Jan Krzysztof Naumann, od r. 17i5
Joachim Danie) Jauch, aodr. 1734 do końca panowania Augusta 111 - Jan Fryderyk
Kndbei.
Architektoniczna działahiość krółów saskich gruntownie przeobraziła obiicze
miasta. Przebudowano i wzniesiono kiikanaście rezydencji miejskich, stare kamie-
nice otrzymały nowe eiewacje. Wytyczenie nowych założeń urbanistycznych miało
duże konsekwencje dla daiszego rozwoju miasta, jak np. Oś Saska, która prze-
trwała w stanie szczątkowym do dzisiaj (pł. Zwycięstwa, Ogród Saski). Główna oś
kompozycyjna założenia przechodziła od Krakowskiego Przedmieścia przez pałac
Saski (obecnie Grób Nieznanego Żołnierza) i biegła daiej na zachód Ogrodem Sa-
skim, a następnie pawiionami koszar gwardii konnej koronnej (Chłodna 3). Zało-
żenie ograniczały promieniście przeprowadzone aieje dojazdowe (m.in. uh Kró-
łewska), których wschodnim ogniskiem był dziedziniec pałacowy, a zachodnim
nowo utworzony piać w rejonie dzisiejszego kościoła przy uh Chłodnej. Ałeje sta-
nowiły równocześnie reprezentacyjne wjazdy do miasta. Drugie zamierzenie urba-
nistyczne związane było z rezydencją w Ujazdowie, gdzie zaprojektowano wieiki
zespół sakrainy. Centrum tego założenia stanowić miał zamek Ujazdowski rozbu-
dowany na kiasztor, a głównym ełementem urbanistycznym miała być Droga Kai-
waryjska. Kałwaria Ujazdowska powstała w łatach 1724-31 wg projektu Jauciia;
zachowała się rzeźba z kapiicy Grobu Chrystusa (obecnie w kościeie św. Aieksan-
dra) i kołumny z krzyżami na pł. Trzech Krzyży. Droga Kaiwaryjska (obecnie
Ałeje Ujazdowskie), jako widokowe i komunikacyjne połączenie terenów Ujazdowa
ze Starym Miastem, stała się wkrótce jedną z najważniejszych arterii stoiicy. Eie-
mentem urbanistycznego założenia Ujazdowa był kanał króiewski, zwany Piase-
czyńskim, wytyczony w iatach 1720-31. Poprowadzony na osi zamku w kierunku
Wisły przechodzi terenami Agrykoii do uh Czerniakowskiej i do dziś daje wy-
obrażenie o skałi urbanistycznych pianów królów saskich.
W działainości na poiu architektury nie ustępował obu monarchom minister
króiewski Hen ryk Brtihi i jego żona Anna z Koiiowrathów, którzy zatrudnia!!
architektów króiewskich, przede wszystkim Knobia. Na ziecenie Brtihia prowadził
Knbbei budowę kościoła św. Wawrzyńca na Wołi (według projektu Jaucha), póź-
niej wzniósł pałacyk w Młocinach, nie istniejący dziś pałac Brtihiów (później Po-
tockich) przy uh Wierzbowej oraz pawiiony ogrodowe w rezydencji Brtihia przy
Nowym Świecie. Wybitną reaiizacją Knobia była przeprowadzona w iatach 1752-
59 przebudowa dia Briihła pałacu Sanguszków (poprzednio Ossoiińskich i Lubo-
mirskich). Dzieło to, zniszczone całkowicie w czasie 11 wojny światowej, naieżało do
najiepszych osiągnięć póżnobarokowej architektury rezydencyjnej w Warszawie.
33