DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33172#0043
wej, handlu, banków, instytucji kuituralnych i szkolnictwa. Ohcjainym styiem w
budownictwie Króiestwa był kiasycyzm, zaakceptowany przez władze państwowe
skłaniające się do tradycji epoki Oświecenia.
Architektem stosującym najchętniej formy kiasyczne był Chrystian Piotr Aigner.
W przebudowie pałacu Namiestnikowskiego (Krakowskie Przedmieście 46/48),
przeprowadzonej w latach 18)8-19, zastosował palładiański schemat kompozycji
z kondygnacją parteru traktowaną jako cokół i fasadą podziełoną piłastrami i pół-
kołumnami w wiełkim porządku. Do antyku rzymskiego nawiązał w ażurowej eie-
wacji odwachu bernardyńskiego, a w dzwonnicy - do architektury włoskiej XV w.
Dziełem Aignera wzorowanym bezpośrednio na antycznej budowłi (Panteon
rzymski) jest wzniesiony w latach 1818-25 kościół św. Aleksandra przy pł. Trzech
Krzyży.
Aigner nie mógł sam zrealizować iicznych rządowych zamówień. W r. 1818 spro-
wadzono więc z Wioch Antoniego Corazziego. Corazzi wznosił ogromne, spię-
trzone bioki budowii i otaczał je wiełokoiumnowymi portykami i długimi kolum-
nadami. Na wpół jeszcze barokowy pałac Staszica (Nowy Świat 72) był dopiero
zapowiedzią wielkich reaiizacji: pałacu Mostowskich (Nowotki 15), zespołu gma-
chów rządowych przy pi. Bankowym (dziś pi. Dzierżyńskiego 1/3/5) i Teatru
Wieikiego (pi. Teatrainy). Zespół gmachów rządowych zamykał pi. Bankowy jed-
noiitą monumentalną ścianą, tworząc wnętrze miejskie o niezwykiym charakterze.
Trzy wzniesione przez Corazziego budowie to trzy odmienne koncepcje architek-
toniczne. Pałac Komisji Przychodów i Skarbu, w którym Corazzi adaptował układ
wcześniejszego, barokowego pałacu, przybrał czyste formy rzymskiego antyku.
Prywatny charakter pałacu ministra skarbu pozwoiił na swobodną kompozycję.
Gmach Giełdy i Banku Poiskiego, zrealizowany wspóinie z Janem Jakubem
Gayem, był budowlą najdoskonałszą w całym zespole, przystosowaną w kształcie
do zaokrągionego narożnika ui. Eiektorainej, otoczoną łańcuchem arkad w dwóch
kondygnacjach i nakrytą kopułą. Bezporządkowe arkadowanie ełewacji i sposób
rozwiązania saii operacyjnej były oddźwiękiem najnowszej teorii architektonicznej.
Następnym dzieiem Corazziego, które skaią i rozmachem mogło równać się z naj-
większymi współczesnymi reaiizacjami w Europie, był Teatr Wieiki wzniesiony w
iatach 1825-33. Jego monumentaina kompozycja nawiązuje do beriińskiego teatru
Karoia Fryderyka Schinkia. Corazzi włączył się też swymi reaiizacjami do wielkiej
akcji urbanistycznej reguiacji Warszawy. W założeniach piaców Teatralnego
i Bankowego zerwał z symetrią barokowej koncepcji urbanistycznej i stworzył płace
miejskie o urozmaiconej zabudowie. W pracach reguiacyjnych ważną roię odegrał
też Jakub Kubicki, twórca projektu reguiacji Pragi, uporządkowania pi. Zamko-
wego, a także oprawy architektonicznej wiotów do miasta (rogatki przy pi. Unii
Lubeiskiej i przy ui. Zamoyskiego). Tradycyjny kiasycyzm był zasadniczo jedyną
formą wypowiedzi tego architekta, o czym świadczy m.in. wzniesiony w iatach
1818-22 pałac beiwederski, świadomie nawiązujący do znacznie wcześniej budo-
wanych pałaców wiejskich.
Najpoważniejszym osiągnięciem akcji porządkowej było ujednolicenie zabudowy
miejskiej, głównie kamienic przy Nowym Świecie, Bednarskiej, Żabiej i Długiej.
Pierwszą grupę stanowią wieloosiowe kamienice typu pałacowego, wznoszone w
najbardziej reprezentacyjnych miejscach stoiicy, np. kamienica Hołowczyca
(Nowy Świat 35), Mikuiskiego (Nowy Świat 53), Bentkowskiego (Nowy Świat 49),
Zrazowskiego (Nowy Świat 62), Petyskusa (Senatorska 27). Drugą grupę tworzą
kamienice o wieloosiowych fasadach i dużej iiczbie pomieszczeń, nie mające jednak
wyglądu pałacowego (Miodowa 18). Do ostatniej grupy zaiiczyć trzeba skromne
kamienice trzy- iub pięcioosiowe (Nowy Świat 25, 40). Nowy obraz stoiicy,
ukształtowany głównie przez Corazziego, Aignera i Kubickiego, oddziałał na bu-
downictwo innych miast, np. Kaiisza i Płocka, a jednolity charakter i wysoki po-
ziom wykonawstwa stawiają warszawską architekturę okresu Królestwa Poiskiego
w rzędzie ciekawszych zjawisk architektonicznych tego czasu w skaii europejskiej.
Do połowy XIX w. kiasycyzm był nadał styłem dominującym i kształtującym
obłicze Warszawy. Najchętniej stosowano formy kiasycystyczne przy wznoszeniu
pałaców (Chełmska 21), dworów (Radzymińska 49, Ksawerów 13) i budowłi uży-
teczności publicznej (Puławska 97).
HtSTORYZM W ARCHITEKTURZE WARSZAWSKIEJ XIX WIEKU
W 1. połowie XtX w. za podstawowe kryteria architektoniczne uznane zostały
użyteczność i oszczędność. Rozwijała się architektura powściągiiwa w dekoracji,
starająca się przystosować jak najiepiej do pełnionej funkcji. Równocześnie archi-
tekci mogli czerpać z dorobku całej dotychczasowej architektury.
39
budownictwie Króiestwa był kiasycyzm, zaakceptowany przez władze państwowe
skłaniające się do tradycji epoki Oświecenia.
Architektem stosującym najchętniej formy kiasyczne był Chrystian Piotr Aigner.
W przebudowie pałacu Namiestnikowskiego (Krakowskie Przedmieście 46/48),
przeprowadzonej w latach 18)8-19, zastosował palładiański schemat kompozycji
z kondygnacją parteru traktowaną jako cokół i fasadą podziełoną piłastrami i pół-
kołumnami w wiełkim porządku. Do antyku rzymskiego nawiązał w ażurowej eie-
wacji odwachu bernardyńskiego, a w dzwonnicy - do architektury włoskiej XV w.
Dziełem Aignera wzorowanym bezpośrednio na antycznej budowłi (Panteon
rzymski) jest wzniesiony w latach 1818-25 kościół św. Aleksandra przy pł. Trzech
Krzyży.
Aigner nie mógł sam zrealizować iicznych rządowych zamówień. W r. 1818 spro-
wadzono więc z Wioch Antoniego Corazziego. Corazzi wznosił ogromne, spię-
trzone bioki budowii i otaczał je wiełokoiumnowymi portykami i długimi kolum-
nadami. Na wpół jeszcze barokowy pałac Staszica (Nowy Świat 72) był dopiero
zapowiedzią wielkich reaiizacji: pałacu Mostowskich (Nowotki 15), zespołu gma-
chów rządowych przy pi. Bankowym (dziś pi. Dzierżyńskiego 1/3/5) i Teatru
Wieikiego (pi. Teatrainy). Zespół gmachów rządowych zamykał pi. Bankowy jed-
noiitą monumentalną ścianą, tworząc wnętrze miejskie o niezwykiym charakterze.
Trzy wzniesione przez Corazziego budowie to trzy odmienne koncepcje architek-
toniczne. Pałac Komisji Przychodów i Skarbu, w którym Corazzi adaptował układ
wcześniejszego, barokowego pałacu, przybrał czyste formy rzymskiego antyku.
Prywatny charakter pałacu ministra skarbu pozwoiił na swobodną kompozycję.
Gmach Giełdy i Banku Poiskiego, zrealizowany wspóinie z Janem Jakubem
Gayem, był budowlą najdoskonałszą w całym zespole, przystosowaną w kształcie
do zaokrągionego narożnika ui. Eiektorainej, otoczoną łańcuchem arkad w dwóch
kondygnacjach i nakrytą kopułą. Bezporządkowe arkadowanie ełewacji i sposób
rozwiązania saii operacyjnej były oddźwiękiem najnowszej teorii architektonicznej.
Następnym dzieiem Corazziego, które skaią i rozmachem mogło równać się z naj-
większymi współczesnymi reaiizacjami w Europie, był Teatr Wieiki wzniesiony w
iatach 1825-33. Jego monumentaina kompozycja nawiązuje do beriińskiego teatru
Karoia Fryderyka Schinkia. Corazzi włączył się też swymi reaiizacjami do wielkiej
akcji urbanistycznej reguiacji Warszawy. W założeniach piaców Teatralnego
i Bankowego zerwał z symetrią barokowej koncepcji urbanistycznej i stworzył płace
miejskie o urozmaiconej zabudowie. W pracach reguiacyjnych ważną roię odegrał
też Jakub Kubicki, twórca projektu reguiacji Pragi, uporządkowania pi. Zamko-
wego, a także oprawy architektonicznej wiotów do miasta (rogatki przy pi. Unii
Lubeiskiej i przy ui. Zamoyskiego). Tradycyjny kiasycyzm był zasadniczo jedyną
formą wypowiedzi tego architekta, o czym świadczy m.in. wzniesiony w iatach
1818-22 pałac beiwederski, świadomie nawiązujący do znacznie wcześniej budo-
wanych pałaców wiejskich.
Najpoważniejszym osiągnięciem akcji porządkowej było ujednolicenie zabudowy
miejskiej, głównie kamienic przy Nowym Świecie, Bednarskiej, Żabiej i Długiej.
Pierwszą grupę stanowią wieloosiowe kamienice typu pałacowego, wznoszone w
najbardziej reprezentacyjnych miejscach stoiicy, np. kamienica Hołowczyca
(Nowy Świat 35), Mikuiskiego (Nowy Świat 53), Bentkowskiego (Nowy Świat 49),
Zrazowskiego (Nowy Świat 62), Petyskusa (Senatorska 27). Drugą grupę tworzą
kamienice o wieloosiowych fasadach i dużej iiczbie pomieszczeń, nie mające jednak
wyglądu pałacowego (Miodowa 18). Do ostatniej grupy zaiiczyć trzeba skromne
kamienice trzy- iub pięcioosiowe (Nowy Świat 25, 40). Nowy obraz stoiicy,
ukształtowany głównie przez Corazziego, Aignera i Kubickiego, oddziałał na bu-
downictwo innych miast, np. Kaiisza i Płocka, a jednolity charakter i wysoki po-
ziom wykonawstwa stawiają warszawską architekturę okresu Królestwa Poiskiego
w rzędzie ciekawszych zjawisk architektonicznych tego czasu w skaii europejskiej.
Do połowy XIX w. kiasycyzm był nadał styłem dominującym i kształtującym
obłicze Warszawy. Najchętniej stosowano formy kiasycystyczne przy wznoszeniu
pałaców (Chełmska 21), dworów (Radzymińska 49, Ksawerów 13) i budowłi uży-
teczności publicznej (Puławska 97).
HtSTORYZM W ARCHITEKTURZE WARSZAWSKIEJ XIX WIEKU
W 1. połowie XtX w. za podstawowe kryteria architektoniczne uznane zostały
użyteczność i oszczędność. Rozwijała się architektura powściągiiwa w dekoracji,
starająca się przystosować jak najiepiej do pełnionej funkcji. Równocześnie archi-
tekci mogli czerpać z dorobku całej dotychczasowej architektury.
39