DOI Artikel:
Nikolaïdēs, G.: Peri Kallirroēs tēs kai enneakrounou
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14594#0105
185
περι Καλλιρρόης της και εννεακρουνοτ
180
καί τότε πεμπόντων τήν θυσίαν εις Δελφούς όταν
άστράψαντα ίδωσιν' έτήρουν ο'έπί τρεις μήνας,
καΟ' εκαστον μήνα έπϊ τρεις ημέρας και νύκτας
από της έσνάρας τοΰ άστραπαίού Διός- εστί
δ' αύτη εν τω τείχει μεταξύ τοΰ Πυθίου και του
Ολυμπίου». Το επίρρημα ώο,, έν τη φράσει, «βλε-
πόντων ως έπί τό'Α,ρμα», ούχί άκρίβειαν τοπογρα-
φικού σημείου έκφράζει άλλα τούναντίον άοριστίαν.
Οί Πυθαϊσταί δηλαδή εβλεπον περίπου προς το
"Αρμα, προς το μέρος τοΰ ουρανού το ύπέρ τήν
κώμην, ίνα ιδωσι και σημειώσωσιν άστραπήν τινα
έκεϊΟεν που λάμπουσαν' ήδύναντο δθεν κάλλιστα
Εοεΐν αύτήν από της Δυτικής εσχατιάς τοΟ περι-
βόλου του Όλυμπιείου άφ' ής ή προς τήν Πάρνηθα
θέα ήν ελευθέρα, μή ύπαρχουσών τότε των ύψορό-
φων οικιών των παρά τάς λεωφόρους Αμαλίας και
Πανεπιστημίου.
Παραλείποντες λεξικογράφων και άλλων νεω-
τέρων μαρτυρίας έρχόμεθα εις τήν τοΰ Παυσανίου
(Βιβλ.Ά'. Κεφ. XIV) λέγοντος « Ές δέ τό ΆΟή-
νησιν είσελθοΰσιν Ώδεΐον, άλλα τε και Διόνυσος
κείται θέας άξιος - πλησίον δέ έστι κρήνη, καλοΰσι
δέ αύτήν Έννεάκρουνον ούτω κοσμηΟεϊσαν ύπό
Πεισιστράτου" φρέατα μεν και διά πάσης της πό-
λεως έστί, πηγή δέ αύτη μόνη. Ναοί δέ ύπέρ τήν
κρήνην ό μεν Δήμητρος πεποίηται και Κόρης, έν
δέ τω Τριπτολέμου κείμενον εστίν άγαλμα».Ταΰτα
έγραφεν ό περιηγητής έχων έν τη μνήμη τά ύπό
Ηροδότου καί θουκυδίδου γεγραμμένα περί της
πηγής ταύτης καί έννοών ώς έκεϊνοι τήν παρά τον
Ίλισσόν Καλλιρρόην. ΠροστίΟησι δέ καί αύτός
άξιας λόγου πληροφορίας, λέγων πρώτον μέν εί-
ναι μόνην ταύτην έν Αθήναις πηγή ν, δεύτερον δέ
μνημονεύων των ναών Δήμητρος καί Τριπτολέμου
ώς νπέρ την κρήνην (δήλον δή τήν Έννεάκρου-
νον) κειμένων. Ακριβώς δέ έκεϊ, ούχί προ πολλών
έτών προ της διασκευής του χριστιανικού ναού καί
τοΟ τοίχου τοΰ πρός συγκράτησιν των χωμάτων καί
σχηματισμον τής περί τον ναόν αύλής κτισΟέντος,
πολλά έρείπια καί είργασμένα μάρμαρα έ'κειντο μάρ-
τυρες άρ/αίας οικοδομής- έ'τι δέ καί νΟν πρός νότον
τής έκκλησίας φαίνεται έν τη πέτρα καλώς λελα-
ξευμένον δάπεδον οικοδομής. Ποίον δέ Ώδεΐον αίνίτ-
τεται ό Παυσανίας πλησίον κείμενον τη κρήνη μέ-
νει άδηλον ή άβέβαιον ένεκα των κατά το μέρος
τοΰτο τής συγγραφής χασμάτων ή μετατοπίσεων.
Καί νομίζουσι μέν τίνες τών νεωτέρων είναι τοΰτο
τό άρχαιότερον τών έν Αθήναις Ωδείων άλλά
καί το ύπό Περικλέους μέν κατασκευασΟέν έμπρη-
σΟέν δέ ύπό Σύλλα καί ύπό Άριοβαρζάνου άνιδρυ-
θέν, τό έπ αριστερά τω έξερχομένω έκ τοΰ θεά-
τρου τοΰ Βάκχου, κείμενον μεταξύ Όλυμπιείου
καί τής ενώσεως τών οδών Φαλήρου καί Ακροπό-
λεως ολίγον άπεΐχε τής Έννεακρούνου.
Αί ύπό τής Αρχαιολ. Εταιρίας έσχάτως έκτε-
λεσΟεΐσαι σκαφαί όπως γίνωσι φανεραί αί τής Καλ-
λιρρόης πηγαί, πολλά αρχιτεκτονικά μέλη οικοδο-
μών άνεκάλυψαν πώρινά τε καί μαρμάρινα, καί
ανάγλυφα καλής τέχνης καί άλλως πολλοΰ άξια.
Περί τούτων λεπτομερής εκΟεσις δημοσιευΟήσεται
προσεχώς έν τή Αρχαιολογική Εφημέριοι ύπό τοΰ
έφορεύσαντος τήν σκαφήν Α. Σκιά. Ή μέν ο3ν κυ-
ρία πηγή ευρέθη ούσα κατά τήν προς Βορράν ίσγα-
τιάν τής κρημνώοους πέτρας καί τοΰ χάσματος όπερ
νυμφών καί Αχελώου ήν ποτε άσπαστόν ένδιαί-
τημα . Ερρεε δέ άπ' αυτής, κατά τούς μήνας
Ιούλιον καί Αύγουστον τοΰ ξηροΰ τούτου καί άνυ-
δρου έτους , περί τά εκατόν κυβικά μέτρα ύδατος
έν έκάστω ήμερονυκτίω καί έπλήρου τήν προ αύ-
τής άνακαλυφΟείσαν μεγάλην καί βαΟείαν έν ά-
διαβρόχω λίΟω (σχίστη) άνωμάλως λατομηΟείσαν
δεξαμενή ν. "Οτι δέ καί έτεραι πηγαί μικρότερα-,
κατά το μήκος τής πέτρας ύπήρχον (ώς καί ό
θουκυδ. ίσως εννοεί λέγων α τών πηγών ούσών
φανερών») έκ τε τής σκαφής έγένετο δήλον καί έκ
τής πρός Νότον άνακαλυφΟείσης δεξαμενής κατά
πολλά όμοιας τή προς Βορράν 2.
Έν Αθήναι; τή α' Όκτωβρίου 1893.
Γ. ΝίΚΟΛΑΪΛΙΙΣ
1 Τοΰτο τεκμηριοΰσι καί τινα τών ευρεθέντων μαρμάρων καί ανά-
γλυφων. Καί μετά τήν καταστροφήν 81 της Έννεακρούνου υπήρχε
κρήνη ενταύθα, ώ; φαίνεται εκ τε τών διατρήσεων τών έν τη πέτρα
καί τοΰ πλίνθοι; όπταΐς καί άσβέστω τοίχου τοΰ πρό τη; κυρία; πη-
γής, μάλιστα δέ εκ της μο'νης διασωΟείσης, έν τω μετόπω της πέ-
τρας, κυκλοτεροϋ; οπής έν η ετι σώζεται τό έσωτερικώ; περιστεγάζον
αύτήν έχ με'λανο; πηλοΰ όπίσΟιον με'ρο; σωλήνο; αποτελούντο; ποτέ
κρουνόν.
2 Χρήσι; τοΰ ϋδατο; τή; κυρίας πηγή; γενήσεται προσεχώς υπό
τοΰ Δημάρχου Αθηναίων έπ' άγαΟω τής πόλεως. Ή Αρχαιολογική
ομως Εταιρία πρός αποφυγήν μιασμάτων καί κινδύνων τοϊ; υδρευο-
μένοις έπλήρωσε πάλιν τάς εκατέρωθεν δεξαμενάς, έκάλυψε δέ καί
την πηγήν ής τό ϋδωρ ρέον υπό τό χέραδος τοΰ ποταμοΰ ούδόλω;
ενοχλεί τού; περιοίκου;.
περι Καλλιρρόης της και εννεακρουνοτ
180
καί τότε πεμπόντων τήν θυσίαν εις Δελφούς όταν
άστράψαντα ίδωσιν' έτήρουν ο'έπί τρεις μήνας,
καΟ' εκαστον μήνα έπϊ τρεις ημέρας και νύκτας
από της έσνάρας τοΰ άστραπαίού Διός- εστί
δ' αύτη εν τω τείχει μεταξύ τοΰ Πυθίου και του
Ολυμπίου». Το επίρρημα ώο,, έν τη φράσει, «βλε-
πόντων ως έπί τό'Α,ρμα», ούχί άκρίβειαν τοπογρα-
φικού σημείου έκφράζει άλλα τούναντίον άοριστίαν.
Οί Πυθαϊσταί δηλαδή εβλεπον περίπου προς το
"Αρμα, προς το μέρος τοΰ ουρανού το ύπέρ τήν
κώμην, ίνα ιδωσι και σημειώσωσιν άστραπήν τινα
έκεϊΟεν που λάμπουσαν' ήδύναντο δθεν κάλλιστα
Εοεΐν αύτήν από της Δυτικής εσχατιάς τοΟ περι-
βόλου του Όλυμπιείου άφ' ής ή προς τήν Πάρνηθα
θέα ήν ελευθέρα, μή ύπαρχουσών τότε των ύψορό-
φων οικιών των παρά τάς λεωφόρους Αμαλίας και
Πανεπιστημίου.
Παραλείποντες λεξικογράφων και άλλων νεω-
τέρων μαρτυρίας έρχόμεθα εις τήν τοΰ Παυσανίου
(Βιβλ.Ά'. Κεφ. XIV) λέγοντος « Ές δέ τό ΆΟή-
νησιν είσελθοΰσιν Ώδεΐον, άλλα τε και Διόνυσος
κείται θέας άξιος - πλησίον δέ έστι κρήνη, καλοΰσι
δέ αύτήν Έννεάκρουνον ούτω κοσμηΟεϊσαν ύπό
Πεισιστράτου" φρέατα μεν και διά πάσης της πό-
λεως έστί, πηγή δέ αύτη μόνη. Ναοί δέ ύπέρ τήν
κρήνην ό μεν Δήμητρος πεποίηται και Κόρης, έν
δέ τω Τριπτολέμου κείμενον εστίν άγαλμα».Ταΰτα
έγραφεν ό περιηγητής έχων έν τη μνήμη τά ύπό
Ηροδότου καί θουκυδίδου γεγραμμένα περί της
πηγής ταύτης καί έννοών ώς έκεϊνοι τήν παρά τον
Ίλισσόν Καλλιρρόην. ΠροστίΟησι δέ καί αύτός
άξιας λόγου πληροφορίας, λέγων πρώτον μέν εί-
ναι μόνην ταύτην έν Αθήναις πηγή ν, δεύτερον δέ
μνημονεύων των ναών Δήμητρος καί Τριπτολέμου
ώς νπέρ την κρήνην (δήλον δή τήν Έννεάκρου-
νον) κειμένων. Ακριβώς δέ έκεϊ, ούχί προ πολλών
έτών προ της διασκευής του χριστιανικού ναού καί
τοΟ τοίχου τοΰ πρός συγκράτησιν των χωμάτων καί
σχηματισμον τής περί τον ναόν αύλής κτισΟέντος,
πολλά έρείπια καί είργασμένα μάρμαρα έ'κειντο μάρ-
τυρες άρ/αίας οικοδομής- έ'τι δέ καί νΟν πρός νότον
τής έκκλησίας φαίνεται έν τη πέτρα καλώς λελα-
ξευμένον δάπεδον οικοδομής. Ποίον δέ Ώδεΐον αίνίτ-
τεται ό Παυσανίας πλησίον κείμενον τη κρήνη μέ-
νει άδηλον ή άβέβαιον ένεκα των κατά το μέρος
τοΰτο τής συγγραφής χασμάτων ή μετατοπίσεων.
Καί νομίζουσι μέν τίνες τών νεωτέρων είναι τοΰτο
τό άρχαιότερον τών έν Αθήναις Ωδείων άλλά
καί το ύπό Περικλέους μέν κατασκευασΟέν έμπρη-
σΟέν δέ ύπό Σύλλα καί ύπό Άριοβαρζάνου άνιδρυ-
θέν, τό έπ αριστερά τω έξερχομένω έκ τοΰ θεά-
τρου τοΰ Βάκχου, κείμενον μεταξύ Όλυμπιείου
καί τής ενώσεως τών οδών Φαλήρου καί Ακροπό-
λεως ολίγον άπεΐχε τής Έννεακρούνου.
Αί ύπό τής Αρχαιολ. Εταιρίας έσχάτως έκτε-
λεσΟεΐσαι σκαφαί όπως γίνωσι φανεραί αί τής Καλ-
λιρρόης πηγαί, πολλά αρχιτεκτονικά μέλη οικοδο-
μών άνεκάλυψαν πώρινά τε καί μαρμάρινα, καί
ανάγλυφα καλής τέχνης καί άλλως πολλοΰ άξια.
Περί τούτων λεπτομερής εκΟεσις δημοσιευΟήσεται
προσεχώς έν τή Αρχαιολογική Εφημέριοι ύπό τοΰ
έφορεύσαντος τήν σκαφήν Α. Σκιά. Ή μέν ο3ν κυ-
ρία πηγή ευρέθη ούσα κατά τήν προς Βορράν ίσγα-
τιάν τής κρημνώοους πέτρας καί τοΰ χάσματος όπερ
νυμφών καί Αχελώου ήν ποτε άσπαστόν ένδιαί-
τημα . Ερρεε δέ άπ' αυτής, κατά τούς μήνας
Ιούλιον καί Αύγουστον τοΰ ξηροΰ τούτου καί άνυ-
δρου έτους , περί τά εκατόν κυβικά μέτρα ύδατος
έν έκάστω ήμερονυκτίω καί έπλήρου τήν προ αύ-
τής άνακαλυφΟείσαν μεγάλην καί βαΟείαν έν ά-
διαβρόχω λίΟω (σχίστη) άνωμάλως λατομηΟείσαν
δεξαμενή ν. "Οτι δέ καί έτεραι πηγαί μικρότερα-,
κατά το μήκος τής πέτρας ύπήρχον (ώς καί ό
θουκυδ. ίσως εννοεί λέγων α τών πηγών ούσών
φανερών») έκ τε τής σκαφής έγένετο δήλον καί έκ
τής πρός Νότον άνακαλυφΟείσης δεξαμενής κατά
πολλά όμοιας τή προς Βορράν 2.
Έν Αθήναι; τή α' Όκτωβρίου 1893.
Γ. ΝίΚΟΛΑΪΛΙΙΣ
1 Τοΰτο τεκμηριοΰσι καί τινα τών ευρεθέντων μαρμάρων καί ανά-
γλυφων. Καί μετά τήν καταστροφήν 81 της Έννεακρούνου υπήρχε
κρήνη ενταύθα, ώ; φαίνεται εκ τε τών διατρήσεων τών έν τη πέτρα
καί τοΰ πλίνθοι; όπταΐς καί άσβέστω τοίχου τοΰ πρό τη; κυρία; πη-
γής, μάλιστα δέ εκ της μο'νης διασωΟείσης, έν τω μετόπω της πέ-
τρας, κυκλοτεροϋ; οπής έν η ετι σώζεται τό έσωτερικώ; περιστεγάζον
αύτήν έχ με'λανο; πηλοΰ όπίσΟιον με'ρο; σωλήνο; αποτελούντο; ποτέ
κρουνόν.
2 Χρήσι; τοΰ ϋδατο; τή; κυρίας πηγή; γενήσεται προσεχώς υπό
τοΰ Δημάρχου Αθηναίων έπ' άγαΟω τής πόλεως. Ή Αρχαιολογική
ομως Εταιρία πρός αποφυγήν μιασμάτων καί κινδύνων τοϊ; υδρευο-
μένοις έπλήρωσε πάλιν τάς εκατέρωθεν δεξαμενάς, έκάλυψε δέ καί
την πηγήν ής τό ϋδωρ ρέον υπό τό χέραδος τοΰ ποταμοΰ ούδόλω;
ενοχλεί τού; περιοίκου;.