Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (24.1988)

daiciie. Scena w tle odnosi się zapewne do jednej
z potyczek stoczonych przez wojsko litewskie pod
dowództwem Sapiehy w czasie marszu przez Gór-
ne Węgry w jesieni tr. 1683. Nieudolność i świa-
domie kunktatorstwo hetmana, wykazane w prowa-
dzeniu tej kampanii, zrodziły konieczność złoże-
nia przed sejmem wyjaśnień, przy których Sa-
pieha posłużył isię specjalnie sporządzonym dia-
riuszem 29. Portret, z jego heroieznońmperatorską
stylizacją, mógł być pomyślany jako wizualna a-
pologia czynów hetmana — odpowiedź na zarzuty
stronnictwa ikr ó lewek lego.

1.6. Podwójnie królewski charakter ma skro-
mne poza tym dziełko — portret Karola XII (ryc.
8), malowany w marcu ir. 1712 przez Stanisława
Leszczyńskiego, przebywającego na wygnaniu w
Szwecji, zachowamy w pałacu Drottningholm w
Sztokholmie30. Dużych rozmiarów miniatura
(26,5X29 cm) nie wyróżnia się ani klasą artysty-
czną, ani szczególnym ujęciem ikonograficznym,
jednakże w omawianej pracy powinna była zostać
uwzględniona choćby ze względu na polskość wy-
konawcy.

1.7. Ostatnie z serii uzupełnień trudno trakto-
wać w pełni poważnie, jak się jednak wydaje, sta-
nowi ono interesującą illustrację zachodzącego w
w. XVIII procesu rozpadu ideału heroicznego, któ-
rego ważnym wyrazem był od wieków portret
koniny. W r. 1788 mało znany malarz francuski
Lepine wykonał wizerunek kilkuletniego Stani-
sława Seweryna Potockiego l(ryc. 9). Płótno, po-
chodzące prawdopodobnie z Tulczyna, a obecnie
znajdujące się w Muzeum Narodowym w War-
szawie 31 * *, malowane jest poprawnie. Jego urok
podnosi polski strój portretowanego, z szabelką
u boku i ostrogami przy wysokich butach oraz
rozległy, sentymentalny krajobraz w tle. W kon-
tekście omawianej pracy Mieczysława Morki obraz
ten nabiera znaczenia przede wszystkim w sferze
ikonografii. Oto pełny program heroicznego por-
tretu z wierzchowcem ujętym w galopie zrea-
lizowano w wizerunku dziecka dosiadającego ko-
nika na biegunalch.

2.1. Wśród obiektów omówionych w książce
Morki najbardziej fascynuje swą zagadkowośoią

29 O. Laskowski [wyd.], Diariusz kampanii wę-
gierskiej in anno 1683 (Przegląd Wojskowo-Historyczny,
R. V, t. 6, z. 2, 1933), s. 259—271. Za zwrócenie uwagi
na możliwość przedstawionego rozwiązania autorzy win-
ni są wdzięczność dr. Henrykowi Kotarskiemu.

30 N. Sjoberg, Svenska portrdt, I — Drottning-

holm, Stockholm 1905, s. 27, nr 80; Z. Batowski,

Stanislaus Leszczyński [w:] Thieme-Becker, Allge-

meines Lexikon der hildenden Kiinstler, t. 31, Leipzig

8. Stanisław Leszczyński, portret Karola XII, Sztokholm,
Drottningholm (fot. Svenska Portrattarkivet)

9. Lepine, portret Stanisława Seweryna Potockiego, War-
szawa, Muzeum Narodowe (fot. Muzeum)

1937, s. 464; J. K. Ostrowski, Stanisław Leszczyński
jako malarz (Biuletyn Historii Sztuki 35, 1973), s. 183,
185; B. v. M a 1 m b o r g, Svensk portrdttkonst under
jem arhundraden, Malmo 1974, s. 126, 128.

31 A. Ryszkiewicz, Francusko-polskie związki
artystyczne, Warszawa 1967, s. 18, ii. 6; Acąuisitions du
Department d’Art Etranger 1971—1981 (Bulletin du Mu-
see National de Varsovie 24, 1983, nr 2—4), s. 54 (tu po-
została literatura).

175