DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Ostrowski, Jan K.; Petrus, Jerzy T.: Mieczysław Morka, "Polski nowożytny portret konny"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0185
na dla ustalenia ich proweniencji, wskazująca na
wędrówkę obrazów, która zakończyła się umiesz-
czeniem w zamku suskim w drugiej połowie w.
XIX, w okresie intensywnego gromadzenia zbio-
rów i tworzenia swoistego' muzeum, przez Branie -
kich. Nie dysponując danymi na temat wcześ-
niejszego losu portretów, uważamy jednak za ko-
nieczne zwrócić uwagę na inieźbyt od Suchej Bes-
kidzkiej odległy Żywiec, który, jak wiadomo, od
r. 1624 stanowił wraz z rozległymi dobrami pry-
watną własność Wazów — królowej Konstancji,
a później Jana Kazimierza. Wnętrza żywieckiego
zamku, pry watę j rezydencji monarszej, mogły być
odpowiednim miejscem dla realizacji artystycz-
nych gloryfikujących dynastię.
3.3. Istotną rolę w tworzeniu ikonografii Wła-
dysława IV przypisuje Morka Peeterowi Dancker-
siowi, któremu — za Tomkiewiczem — przypisu-
je konny portret Cecylii Renaty ze zbiorów duń-
skich (ryc. 12). Nieporozumienia nagromadzone
wokół tego obrazu wymagają wyjaśnień. Po pier-
wsze, portret królowej przechowywany w Natio-
(nalhistorische Museurn w zamku Fredeniksborg
w Hillerod nie jest dużym reprezentacyjnym
przedstawieniem o rozmiarach 236X141 cm, lecz
niewielkim obrazem o wysokości 52 i długości
44,5 om 40. Po drugie, różni się 'On w wielu szcze-
gółach (udrapowanie stroju królowej, ubiór i mu-
skulatura konia, roślinność w tle, chmury, świa-
tłocień całości) od znanej ryciny Wilhelma Hon-
diusia z r. 1645. Na malowanym egzemplarzu brak
też przedstawienia jeleni w tle. Po trzecie wresz-
cie, obraz jest malowany w Skali barwnej ogra-
niczanej do odcieni zieleni (spódnica, rząd konia,
drzewa, kapelusz) i bieli (maść konia), miejscami
zszarzałej (niebo), ożywionych plamami ugru i
brązów (kurtka i ziemia) oraz zgaszonej czerwie-
ni (czaprak). W całości malowidło sprawia wraże-
nie szkicu, który ewentualnie mógł służyć do
opracowania większej rozmiarami kompozycji. Po-
równanie omawianego portretu Cecylii Renaty z
innymi pracami Dandkersa pozwala, z pewnymi
zastrzeżeniami, podtrzymać dotychczasowe poglą-
dy na temat autorstwa. Istotne różnice w stosun-
ku np. do portretu królowej z Giriipsholmu 41 wy-
nikają najpewniej' z charakteru obrazu duńskiego
:i stanu jego zachowania: ściemnienia i zmatowie-
nia powierzchni oraz silnego [zabrudzania. Nie wy-
daje się natomiast możliwe, by taki portret mógł
być — jak przypuszczał Tomkiewicz — darem
40 O. A n d r u p, Katalog over de udstille de por-
traetter og gestande paa Frederiksborg, [Hiller0d] 1943,
s. 44, nr 16030 (nr inw. A. 1014).
12. Peeter Danekersl?), portret Cecylii Renaty, Hillerod,
zamek Frederiksborg (fot. Muzeum)
dworu polskiego dla Chrystiana IV. Droga wize-
runku polskiej królowej do Frederiksborgu była
zapewne przypadkowa, tym bardziej iż jeszcze do
niedawna uchodził on tam za przedstawienie kró-
lowej Leoinory Christiny42.
3.4. Wśród bogatej ikonografii Jana III Mie-
czysław Morka wyróżnił dwa najpopularniejsze
typy przedstawień konnych. Źródłem pierwszego
z nich była akwaforta Roimeya de Hooghe z r.
1674, ukazująca ówczesnego hetmana na tle bit-
wy pod Chocimiem. Wśród powtórzeń tego ujęcia
Autor wymienił niewielki obraz z Państwowych
Zbiorów Sztuki na Wawelu (nr inw. 4125), zawie-
rający obok innych elementów symbolicznych
personifikację Wiary. Figura ta, rozbijająca zre-
sztą kompozycję malowidła, nie może stać się
przedmiotem rozważań dotyczących jego treści.
W swej obecnej postaci portret jest bowiem pre-
paratem konserwatorskim, powstałym w wyni-
ku prac renowacyjnych w r. 1958. Pierwotnie nie
zawierał on isymbolieznej postaci, która należy
Sztuka dworu Wazów w Polsce (katalog wystawy),
Kraków 1976, s. 72—73, nr 139, il. 54; sygn. i dat. 1643.
42 Andrup, l.c.
179
wędrówkę obrazów, która zakończyła się umiesz-
czeniem w zamku suskim w drugiej połowie w.
XIX, w okresie intensywnego gromadzenia zbio-
rów i tworzenia swoistego' muzeum, przez Branie -
kich. Nie dysponując danymi na temat wcześ-
niejszego losu portretów, uważamy jednak za ko-
nieczne zwrócić uwagę na inieźbyt od Suchej Bes-
kidzkiej odległy Żywiec, który, jak wiadomo, od
r. 1624 stanowił wraz z rozległymi dobrami pry-
watną własność Wazów — królowej Konstancji,
a później Jana Kazimierza. Wnętrza żywieckiego
zamku, pry watę j rezydencji monarszej, mogły być
odpowiednim miejscem dla realizacji artystycz-
nych gloryfikujących dynastię.
3.3. Istotną rolę w tworzeniu ikonografii Wła-
dysława IV przypisuje Morka Peeterowi Dancker-
siowi, któremu — za Tomkiewiczem — przypisu-
je konny portret Cecylii Renaty ze zbiorów duń-
skich (ryc. 12). Nieporozumienia nagromadzone
wokół tego obrazu wymagają wyjaśnień. Po pier-
wsze, portret królowej przechowywany w Natio-
(nalhistorische Museurn w zamku Fredeniksborg
w Hillerod nie jest dużym reprezentacyjnym
przedstawieniem o rozmiarach 236X141 cm, lecz
niewielkim obrazem o wysokości 52 i długości
44,5 om 40. Po drugie, różni się 'On w wielu szcze-
gółach (udrapowanie stroju królowej, ubiór i mu-
skulatura konia, roślinność w tle, chmury, świa-
tłocień całości) od znanej ryciny Wilhelma Hon-
diusia z r. 1645. Na malowanym egzemplarzu brak
też przedstawienia jeleni w tle. Po trzecie wresz-
cie, obraz jest malowany w Skali barwnej ogra-
niczanej do odcieni zieleni (spódnica, rząd konia,
drzewa, kapelusz) i bieli (maść konia), miejscami
zszarzałej (niebo), ożywionych plamami ugru i
brązów (kurtka i ziemia) oraz zgaszonej czerwie-
ni (czaprak). W całości malowidło sprawia wraże-
nie szkicu, który ewentualnie mógł służyć do
opracowania większej rozmiarami kompozycji. Po-
równanie omawianego portretu Cecylii Renaty z
innymi pracami Dandkersa pozwala, z pewnymi
zastrzeżeniami, podtrzymać dotychczasowe poglą-
dy na temat autorstwa. Istotne różnice w stosun-
ku np. do portretu królowej z Giriipsholmu 41 wy-
nikają najpewniej' z charakteru obrazu duńskiego
:i stanu jego zachowania: ściemnienia i zmatowie-
nia powierzchni oraz silnego [zabrudzania. Nie wy-
daje się natomiast możliwe, by taki portret mógł
być — jak przypuszczał Tomkiewicz — darem
40 O. A n d r u p, Katalog over de udstille de por-
traetter og gestande paa Frederiksborg, [Hiller0d] 1943,
s. 44, nr 16030 (nr inw. A. 1014).
12. Peeter Danekersl?), portret Cecylii Renaty, Hillerod,
zamek Frederiksborg (fot. Muzeum)
dworu polskiego dla Chrystiana IV. Droga wize-
runku polskiej królowej do Frederiksborgu była
zapewne przypadkowa, tym bardziej iż jeszcze do
niedawna uchodził on tam za przedstawienie kró-
lowej Leoinory Christiny42.
3.4. Wśród bogatej ikonografii Jana III Mie-
czysław Morka wyróżnił dwa najpopularniejsze
typy przedstawień konnych. Źródłem pierwszego
z nich była akwaforta Roimeya de Hooghe z r.
1674, ukazująca ówczesnego hetmana na tle bit-
wy pod Chocimiem. Wśród powtórzeń tego ujęcia
Autor wymienił niewielki obraz z Państwowych
Zbiorów Sztuki na Wawelu (nr inw. 4125), zawie-
rający obok innych elementów symbolicznych
personifikację Wiary. Figura ta, rozbijająca zre-
sztą kompozycję malowidła, nie może stać się
przedmiotem rozważań dotyczących jego treści.
W swej obecnej postaci portret jest bowiem pre-
paratem konserwatorskim, powstałym w wyni-
ku prac renowacyjnych w r. 1958. Pierwotnie nie
zawierał on isymbolieznej postaci, która należy
Sztuka dworu Wazów w Polsce (katalog wystawy),
Kraków 1976, s. 72—73, nr 139, il. 54; sygn. i dat. 1643.
42 Andrup, l.c.
179