DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Un Épisode Giottesque de la Verrière de Chełmno (Kulm)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20616#0067
C’est alors aussi qu’on a execute la superbe statuette de
la Vierge enceinte, Sancta Maria Gravida, de 1’eglise pa-
roissiale des deux Saints-Jean de Toruń, disparue ma-
lheureusement pendant la seconde guerre mondiale18.
La verriere de Chełmno permet de souligner 1’actualite
de la peinture novatrice de 1’artiste italien au nord des
Alpes au cours du XIVe siecle. La voie qui a conduit de
Padoue a Chełmno reste inconnue. Nous ne savons pas
et vraisemblement nous ne saurons jamais si 1’artiste
responsable de la composition de Chełmno est alle a
Padoue, et il est egalement peu probable qu’un artiste
18 Sur la fete de la Visitation (Luc 1: 39-56) voir: L. Re a u,
Llconographie de l’art cbretien, II, 2, Paris 1957, pp. 195-205; M.
Lechner, Heimsuchung [dans:] Lexikon der christlichen Ikonogra-
phie II, hrsg. von E. Kirschbaum, Bonn-Freiburg-Ba-
sel-Wien 1970, cols 229-235; H. P a u I u s, Heimsuchung Maria [dans:]
italien ait penetre jusqu’a la region de Toruń pour con-
tribuer a la confection de la verriere de Chełmno ou au
moins du panneau avec la scene de la Visitation.
L’inversion que la composition de Giotto a subi dans
1’atelier de Toruń, ou la verriere a ete executee, permet
de supposer que le contact avec elle s’accomplit par
1’intermediaire d’un dessin ou d’un livret de croquis. Le
role intermediaire de la peinture tcheque est tres sug-
gestif en vue des relations brievement indiquees de la
verriere de Chełmno avec la peinture de Boheme au
XIVe siecle. Mais ce n’est qu’une hypothese a prouver.
Lexikon fur Theologie und Kirche, V, Freiburg [i. Br.] 1960, col. 173;
H.-J. S c h u 11 z, Marienfeste [dans:] Ibidem, VII, Freiburg [i. Br.] 1962,
cols 65-68, ici col. 66; W. Kirchschlager, T. M a s s e w a r d, F.
Tschochner, Heimsuchung [dans:] Marienlexikon, hrsg. [...] v. R.
Baumer u. L. Scheffczyk, III, St. Ottilien, 1991, pp. 117-121.
Giottowski epizod na kwaterze witrażowej w Chełmnie
W kościele parafialnym p.w. Wniebowzięcia NPMarii w Cheł-
mnie z lat 1280-1290 (prezbiterium) i dwóch pierwszych dziesię-
cioleci wieku XIV (korpus nawowy) zachował się zespół trzynastu
kwater: siedmiu ze scenami z Dzieciństwa Chrystusa i sześciu z
podobiznami przedstawicieli Credo apostolskiego i prorockiego.
Zespól ten byl pierwotnie częścią drugiego'"j&tzeszklenia witrażo-
wego w oknie wschodniej ściany prezbiterium z lat 1380-1390 -
liczącego czterdzieści cztery kwatery rozmieszczone w czterech
rzędach i jedenastu szeregach, zamkniętego sceną Koronacji Ma-
rii. Okno to nawiązywało układem i kompozycją scen do dekora-
cji iluminowanej karty rękopisu z połowy w. XIV we Francji, podzie-
lonej na pola kwadratowe, a styl witraży pozostawał pod wpły-
wem sztuki czeskiej drugiej połowy stulecia, nie bez wpływu osią-
gnięć malarstwa włoskiego Trecenta.
Wśród zachowanych kwater na szczególną uwagę zasługuje
kwatera ze sceną Nawiedzenia, powtarzająca w odwróceniu lewej
strony na prawą, zapewne za pośrednictwem rysunku, scenę Na-
wiedzenia namalowaną przez Giotta w latach 1305-1310 w Cap-
pella delPArena w Padwie.
Obok od dawna znanego powtórzenia kompozycji padewskiej
Noli me tangere na odwrociu retabulum w Klosterneuburgu z lat
1329-1330 oraz epizodu giottowskiego w Genezie Egerton (Brit.
Lib. MS 1394) z lat 1320-1340, wskazanego przeszło pół wieku
temu przez Otto Pachta, powtórzenie w Chełmnie Nawiedzenia z
kaplicy Scrovegnich jest interesującym przykładem zasięgu i trwa-
łości oddziaływania sztuki Giotta na malarstwo w krajach na pół-
noc od Alp położonych, tym razem w środowisku artystycznym
ziem krzyżackich.
la Vierge enceinte, Sancta Maria Gravida, de 1’eglise pa-
roissiale des deux Saints-Jean de Toruń, disparue ma-
lheureusement pendant la seconde guerre mondiale18.
La verriere de Chełmno permet de souligner 1’actualite
de la peinture novatrice de 1’artiste italien au nord des
Alpes au cours du XIVe siecle. La voie qui a conduit de
Padoue a Chełmno reste inconnue. Nous ne savons pas
et vraisemblement nous ne saurons jamais si 1’artiste
responsable de la composition de Chełmno est alle a
Padoue, et il est egalement peu probable qu’un artiste
18 Sur la fete de la Visitation (Luc 1: 39-56) voir: L. Re a u,
Llconographie de l’art cbretien, II, 2, Paris 1957, pp. 195-205; M.
Lechner, Heimsuchung [dans:] Lexikon der christlichen Ikonogra-
phie II, hrsg. von E. Kirschbaum, Bonn-Freiburg-Ba-
sel-Wien 1970, cols 229-235; H. P a u I u s, Heimsuchung Maria [dans:]
italien ait penetre jusqu’a la region de Toruń pour con-
tribuer a la confection de la verriere de Chełmno ou au
moins du panneau avec la scene de la Visitation.
L’inversion que la composition de Giotto a subi dans
1’atelier de Toruń, ou la verriere a ete executee, permet
de supposer que le contact avec elle s’accomplit par
1’intermediaire d’un dessin ou d’un livret de croquis. Le
role intermediaire de la peinture tcheque est tres sug-
gestif en vue des relations brievement indiquees de la
verriere de Chełmno avec la peinture de Boheme au
XIVe siecle. Mais ce n’est qu’une hypothese a prouver.
Lexikon fur Theologie und Kirche, V, Freiburg [i. Br.] 1960, col. 173;
H.-J. S c h u 11 z, Marienfeste [dans:] Ibidem, VII, Freiburg [i. Br.] 1962,
cols 65-68, ici col. 66; W. Kirchschlager, T. M a s s e w a r d, F.
Tschochner, Heimsuchung [dans:] Marienlexikon, hrsg. [...] v. R.
Baumer u. L. Scheffczyk, III, St. Ottilien, 1991, pp. 117-121.
Giottowski epizod na kwaterze witrażowej w Chełmnie
W kościele parafialnym p.w. Wniebowzięcia NPMarii w Cheł-
mnie z lat 1280-1290 (prezbiterium) i dwóch pierwszych dziesię-
cioleci wieku XIV (korpus nawowy) zachował się zespół trzynastu
kwater: siedmiu ze scenami z Dzieciństwa Chrystusa i sześciu z
podobiznami przedstawicieli Credo apostolskiego i prorockiego.
Zespól ten byl pierwotnie częścią drugiego'"j&tzeszklenia witrażo-
wego w oknie wschodniej ściany prezbiterium z lat 1380-1390 -
liczącego czterdzieści cztery kwatery rozmieszczone w czterech
rzędach i jedenastu szeregach, zamkniętego sceną Koronacji Ma-
rii. Okno to nawiązywało układem i kompozycją scen do dekora-
cji iluminowanej karty rękopisu z połowy w. XIV we Francji, podzie-
lonej na pola kwadratowe, a styl witraży pozostawał pod wpły-
wem sztuki czeskiej drugiej połowy stulecia, nie bez wpływu osią-
gnięć malarstwa włoskiego Trecenta.
Wśród zachowanych kwater na szczególną uwagę zasługuje
kwatera ze sceną Nawiedzenia, powtarzająca w odwróceniu lewej
strony na prawą, zapewne za pośrednictwem rysunku, scenę Na-
wiedzenia namalowaną przez Giotta w latach 1305-1310 w Cap-
pella delPArena w Padwie.
Obok od dawna znanego powtórzenia kompozycji padewskiej
Noli me tangere na odwrociu retabulum w Klosterneuburgu z lat
1329-1330 oraz epizodu giottowskiego w Genezie Egerton (Brit.
Lib. MS 1394) z lat 1320-1340, wskazanego przeszło pół wieku
temu przez Otto Pachta, powtórzenie w Chełmnie Nawiedzenia z
kaplicy Scrovegnich jest interesującym przykładem zasięgu i trwa-
łości oddziaływania sztuki Giotta na malarstwo w krajach na pół-
noc od Alp położonych, tym razem w środowisku artystycznym
ziem krzyżackich.