DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Trevano czy Castello autorem ostatniej fazy budowy kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie?
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20616#0109
17. Kościół ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie - skrajna nisza dolnej
kondygnacji (fot. J. Langda)
18. Kaplica Zygmuntowska w Krakowie - nisza we wnętrzu
(Prac. Fot. na Wawelu)
ba jednak uznać, że widoczne w niej kompozycyjne nie-
konsekwencje i niejednorodność detalu nadają krakow-
skiej fasadzie pewien nalot prowincjonalizmu.
Dziełem „fazy trevanowskiej” jest również zastąpie-
nie w kaplicach korpusu konserwatywnych par zam-
kniętych pełnym lukiem okien, być może z okulusem
powyżej, oknami półkolistymi, powtarzającymi rozwią-
zanie z rzymskiego kościoła Gesu, a zapewne też wzmoc-
nienie naroży transeptu potężnymi szkarpami i zastą-
pienie pieiwotnego ceglanego gzymsu koronującego
kamiennym, wspartym na konsolkach32. Łączenie nato-
miast przez Karpowicza z tą fazą wymiany fundamen-
tów, „wydatnego podniesienia kościoła wzwyż” i „za-
pewne nowych sklepień” w świetle przekazów źródło-
wych i świadectw materialnych (data 1605 na koronie
murów elewacji północnej) jest ewidentnym nieporo-
zumieniem33.
Nie jest łatwo jednoznacznie odpowiedzieć na po-
stawione w tytule pytanie, i to nie tylko ze względu na
wątłą podstawę źródłową. Zauważone wyżej pewna
przypadkowość i niejednolitość realizacji „fazy trevanow-
skiej”, wyraźne zwłaszcza w szczegółach kompozycji
fasady i w jej detalu, wynikają - jak się zdaje - nie tylko
z włączenia nowych, stylowo bardziej rozwiniętych ele-
mentów w starszy projekt De Rosisa, lecz także z pozo-
stawienia współpracownikom przez kierującego budo-
wą architekta sporego marginesu swobody. Ogólny
wygląd fasady, a może też tamburu kopuły, zawdzięcza
kościół jezuicki swemu pierwszemu projektantowi, za-
pewne Giovanniemu De Rosis. Rozmaitość form detalu
architektonicznego wskazuje z kolei na twórczy wkład
mistrzów kamieniarskich, których jednak obecnie nie
można, nawet hipotetycźnie, identyfikować. Całościo-
wy projekt modyfikacji miał więc chyba raczej ogólny
charakter i konkretyzował się dopiero w trakcie kolej-
no prowadzonych prac. Zdaje się to przeczyć tezie Kar-
powicza, iż rola Trevana ograniczała się do wiernego
realizowania projektu Castella, zatrudnionego wówczas
przez króla przy budowie zamku warszawskiego. Taki
bowiem projekt, powierzony wykonawcy i realizowa-
ny bez nadzoru autorskiego, musiałby być szczegóło-
32 Fragment pierwotnego gzymsu z datą „1605” odkryto podczas
ostatnich prac konserwatorkich.
33 Karpowicz, Matteo Casłello..., s. 55.
105
kondygnacji (fot. J. Langda)
18. Kaplica Zygmuntowska w Krakowie - nisza we wnętrzu
(Prac. Fot. na Wawelu)
ba jednak uznać, że widoczne w niej kompozycyjne nie-
konsekwencje i niejednorodność detalu nadają krakow-
skiej fasadzie pewien nalot prowincjonalizmu.
Dziełem „fazy trevanowskiej” jest również zastąpie-
nie w kaplicach korpusu konserwatywnych par zam-
kniętych pełnym lukiem okien, być może z okulusem
powyżej, oknami półkolistymi, powtarzającymi rozwią-
zanie z rzymskiego kościoła Gesu, a zapewne też wzmoc-
nienie naroży transeptu potężnymi szkarpami i zastą-
pienie pieiwotnego ceglanego gzymsu koronującego
kamiennym, wspartym na konsolkach32. Łączenie nato-
miast przez Karpowicza z tą fazą wymiany fundamen-
tów, „wydatnego podniesienia kościoła wzwyż” i „za-
pewne nowych sklepień” w świetle przekazów źródło-
wych i świadectw materialnych (data 1605 na koronie
murów elewacji północnej) jest ewidentnym nieporo-
zumieniem33.
Nie jest łatwo jednoznacznie odpowiedzieć na po-
stawione w tytule pytanie, i to nie tylko ze względu na
wątłą podstawę źródłową. Zauważone wyżej pewna
przypadkowość i niejednolitość realizacji „fazy trevanow-
skiej”, wyraźne zwłaszcza w szczegółach kompozycji
fasady i w jej detalu, wynikają - jak się zdaje - nie tylko
z włączenia nowych, stylowo bardziej rozwiniętych ele-
mentów w starszy projekt De Rosisa, lecz także z pozo-
stawienia współpracownikom przez kierującego budo-
wą architekta sporego marginesu swobody. Ogólny
wygląd fasady, a może też tamburu kopuły, zawdzięcza
kościół jezuicki swemu pierwszemu projektantowi, za-
pewne Giovanniemu De Rosis. Rozmaitość form detalu
architektonicznego wskazuje z kolei na twórczy wkład
mistrzów kamieniarskich, których jednak obecnie nie
można, nawet hipotetycźnie, identyfikować. Całościo-
wy projekt modyfikacji miał więc chyba raczej ogólny
charakter i konkretyzował się dopiero w trakcie kolej-
no prowadzonych prac. Zdaje się to przeczyć tezie Kar-
powicza, iż rola Trevana ograniczała się do wiernego
realizowania projektu Castella, zatrudnionego wówczas
przez króla przy budowie zamku warszawskiego. Taki
bowiem projekt, powierzony wykonawcy i realizowa-
ny bez nadzoru autorskiego, musiałby być szczegóło-
32 Fragment pierwotnego gzymsu z datą „1605” odkryto podczas
ostatnich prac konserwatorkich.
33 Karpowicz, Matteo Casłello..., s. 55.
105