DOI article:
Małkiewicz, Adam: Trevano czy Castello autorem ostatniej fazy budowy kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie?
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20616#0110
19. Kościół ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie - górna kondygnacja fasady
(fot. A. Rzepecki)
wo opracowany, a rzymska działalność Castella poka-
zuje, jak wielką wagę przywiązywał on do projektowa-
nia detalu kamieniarskiego.
Choć mamy tu do czynienia z dziełem zbiorowym,
największy udział autorski miał architekt prowadzący
całość prac. To on jest odpowiedzialny za przyjęte roz-
wiązanie podpór pod kopułą, kształt jej czaszy, kon-
cepcję oświetlenia wnętrza, a także - przynajmniej w
części - ostateczny efekt fasady. Posłużył się on forma-
mi architektonicznymi i dekoracyjnymi o dwojakiej ge-
nezie: krakowskiej i rzymskiej. Wśród tych pierwszych
na szczególną uwagę zasługuje okap czaszy kopuły, obcy
tradycji rzymskiej i ewidentnie wzorowany na kaplicy
Zygmuntowskiej. Przeważają jednak elementy o rzym-
skiej proweniencji, inspirowane przez dzieła mistrzów
drugiej połowy XVI wieku, poczynając od Michała Anioła
przez Vignolę do architektów schyłku stulecia: Della
Porty, Mascarina, Francesca da Volterra, a przede wszy-
stkim Domenica Fontany. Ewidentne są też podobień-
stwa do prac warsztatu Maderna, dotyczą one jednak
wyłącznie motywów już wcześniej w Rzymie skodyfi-
kowanych, dowodzą więc raczej równoległości rozwią-
zań niż zależności genetycznych. Takie formy stylowe
pojawiły się w Krakowie już około roku 1600 na zamku
wawelskim: w wystroju schodów „senatorskich”, w ko-
minku Meaziego i ramowej dekoracji stiukowej skle-
pień, a dziesięć lat później w Jana Reitina nagrobkach
Jana Gemmy (zm. 1608) w Krakowie i Jadwigi Firlejo-
wej (zm. 1609) w Krośnie34 - ten ostatni sygnowany i
datowany lóll.
Brak zapożyczeń form stylowych wytworzonych w
warsztacie Maderna w pierwszej dekadzie XVII wieku
przy równoczesnym nawiązywaniu do lokalnej tradycji,
a ponadto niekonsekwencje kompozycji fasady i nie-
jednorodność stylowa jej detalu skłaniają do sceptycy-
zmu wobec atrybucji projektu Castellowi, uważanemu
przez Hibbarda za najwybitniejszego współpracownika
Maderna we wcześniejszym okresie jego działalności, a
34 Atrybucja obu nagrobków zob. M. Karpowicz, Rzeźba oko-
ło roku 1600-I630[w-.] Sztuka około roku 1600. Materiały Sesji Stowa-
rzyszenia Historyków Sztuki... Lublin, listopad 1972, Warszawa 1974,
s. 64-65. O Retinie najszerzej Tenże, Artisti ticinesi..., s. 38—41.
106
(fot. A. Rzepecki)
wo opracowany, a rzymska działalność Castella poka-
zuje, jak wielką wagę przywiązywał on do projektowa-
nia detalu kamieniarskiego.
Choć mamy tu do czynienia z dziełem zbiorowym,
największy udział autorski miał architekt prowadzący
całość prac. To on jest odpowiedzialny za przyjęte roz-
wiązanie podpór pod kopułą, kształt jej czaszy, kon-
cepcję oświetlenia wnętrza, a także - przynajmniej w
części - ostateczny efekt fasady. Posłużył się on forma-
mi architektonicznymi i dekoracyjnymi o dwojakiej ge-
nezie: krakowskiej i rzymskiej. Wśród tych pierwszych
na szczególną uwagę zasługuje okap czaszy kopuły, obcy
tradycji rzymskiej i ewidentnie wzorowany na kaplicy
Zygmuntowskiej. Przeważają jednak elementy o rzym-
skiej proweniencji, inspirowane przez dzieła mistrzów
drugiej połowy XVI wieku, poczynając od Michała Anioła
przez Vignolę do architektów schyłku stulecia: Della
Porty, Mascarina, Francesca da Volterra, a przede wszy-
stkim Domenica Fontany. Ewidentne są też podobień-
stwa do prac warsztatu Maderna, dotyczą one jednak
wyłącznie motywów już wcześniej w Rzymie skodyfi-
kowanych, dowodzą więc raczej równoległości rozwią-
zań niż zależności genetycznych. Takie formy stylowe
pojawiły się w Krakowie już około roku 1600 na zamku
wawelskim: w wystroju schodów „senatorskich”, w ko-
minku Meaziego i ramowej dekoracji stiukowej skle-
pień, a dziesięć lat później w Jana Reitina nagrobkach
Jana Gemmy (zm. 1608) w Krakowie i Jadwigi Firlejo-
wej (zm. 1609) w Krośnie34 - ten ostatni sygnowany i
datowany lóll.
Brak zapożyczeń form stylowych wytworzonych w
warsztacie Maderna w pierwszej dekadzie XVII wieku
przy równoczesnym nawiązywaniu do lokalnej tradycji,
a ponadto niekonsekwencje kompozycji fasady i nie-
jednorodność stylowa jej detalu skłaniają do sceptycy-
zmu wobec atrybucji projektu Castellowi, uważanemu
przez Hibbarda za najwybitniejszego współpracownika
Maderna we wcześniejszym okresie jego działalności, a
34 Atrybucja obu nagrobków zob. M. Karpowicz, Rzeźba oko-
ło roku 1600-I630[w-.] Sztuka około roku 1600. Materiały Sesji Stowa-
rzyszenia Historyków Sztuki... Lublin, listopad 1972, Warszawa 1974,
s. 64-65. O Retinie najszerzej Tenże, Artisti ticinesi..., s. 38—41.
106