Muzeum Archeologiczne w Poznaniu [Hrsg.]: Fontes Archaeologici Posnanienses: Annales Musei Archaeologici Posnaniensis (48.2012)

Tropem mezolitycznych łowców. Interpretacja funkcji zbrojników z wybranych stanowisk

99

Tabela 2. Rodzaje śladów obserwowanych na powierzchniach zbrojników krzemiennych (wg Pyżewicz

2009).

Typ śladów

Wojnowo 3,
gm. Kargowa

Jastrzębia Góra 4,
gm. Władysławowo

Turowiec 3,
gm. Brusy

Żuławka 13,
gm. Wyrzysk

Razem

Makro- lub mikrodeformacje związane z zasto-
sowaniem zbrojników jako elementów broni
miotanej

10

19

40

106

175

Makro- lub mikrodeformacje związane z zasto-
sowaniem zbrojników jako elementów broni
miotanej + ślady powstałe w rezultacie kontaktu
ze skórą

-

7

-

10

17

Makro- lub mikrodeformacje związane z zasto-
sowaniem zbrojników jako elementów broni
miotanej + ślady kontaktu z tkanką miękką lub/i
materiałem kostnym

-

-

2

1

3

Makro- lub mikrodeformacje związane z zasto-
sowaniem zbrojników jako elementów broni
miotanej + ślady nieokreślone

-

-

-

6

6

Ślady powstałe w rezultacie kontaktu ze skórą

-

4

-

6

10

Ślady kontaktu z tkanką miękką lub/i materiałem
kostnym

1

-

-

-

1

Nieokreślony typ śladów

-

2

-

-

2

A. Makro- i mikroskopowe ślady powstałe w
efekcie ukształtowania, oprawy oraz użycia
mikrolitów jako elementów broni miotanej

Wśród 356 przebadanych mikrolitów - form łyko-
wych, półtylcowych, trójkątnych oraz trapezowa-
tych, znaczna grupa nie odznaczała się zachowanymi
śladami (157 sztuk). W przypadku, gdy odnotowane
zostały różnego typu wykruszenia (Ryc. 1.2B) i śla-
dy liniowe - pasma wyświęceń i zarysowania (Ryc.
1.3C), świadczyły one zazwyczaj o zastosowaniu
przebadanych mikrolitów jako elementów broni
miotanej. Na podstawie lokalizacji mikrodeforma-
cji możliwym było sprecyzowanie sposobu osadze-
nia zbrojników w oprawach. Najpewniej trapezy
oraz drobne tylczaki montowane były na czubkach
drzewców, natomiast trójkąty, półtylczaki, wkładki
z retuszowaną podstawą częściej osadzano w bocz-
nych pazach opraw. Natomiast zdwojone półtylcza-
ki oraz prostokąty umiejscawiano wyłącznie w czę-
ściach bocznych drzewców.

Jednocześnie na powierzchni niektórych mezo-
litycznych zbrojników zaobserwowałam ślady mi-
kroskopowe innego rodzaju. Należało zastanowić
się nad genezą wspomnianych deformacji i odpo-
wiedzieć na pytanie: czy można owe mikroskopowe
zmiany również łączyć z kontekstem łuczniczym,

czy też powstały w efekcie zastosowania poszczegól-
nych narzędzi geometrycznych w zupełnie innym
celu. Na ile możliwym jest przybliżenie „biografii”
wyróżnionych okazów? Inspiracji do rozwiązania
zarysowanych problemów badawczych można po-
szukiwać w efektach badań eksperymentalnych
związanych z mikrolitami krzemiennymi.

Sądzę, że jednym z czynników, związanych z
kontekstem kulturowym, który ma wpływ na stan
zachowania powierzchni krzemiennych, jest spo-
sób kształtowania zbrojników. Na wybranych arte-
faktach mogą zachować się dowody odszczepiania
półsurowca wiórowego, jak i zastosowania zabiegu
rylcowczego czy też formowania retuszu. Ślady tego
typu, w postaci dystynktywnych wyświęceń i zary-
sowań, których struktura związana jest z surowcem,
z którego wykonano dane narzędzie do obróbki
krzemienia, a lokalizacja odpowiada trajektorii tłu-
ków i retuszerów, odnotowałam na materiale ekspe-
rymentalnym. W analogiczny sposób interpretuję
część śladów liniowych, zachowanych na zbrojni-
kach pozyskanych ze stanowisk na obszarze Wielko-
polski i Pomorza - zarejestrowanych na piętkach lub
na styku powierzchni krzemiennej z negatywami
sęczków łusek retuszu kształtującego (Ryc. 1.1 A).
Na podstawie badań porównawczych zakładam, że