Mercuriale, Girolamo; Coriolanus, Christophorus [Ill.]: Hieronymi Mercvrialis De Arte Gymnastica: Libri Sex, In Qvibvs Exercitationvm Omnivm Vetustarum genera, loca, modi, facultates, & quidquid denique ad corporis humani exercitationes pertinet, diligenter explicatur ; Opus non modo medicis, verum etiam omnibus antiquarum rerum cognoscendarum, & valetudinis conseruandae studiosis admodum vtile (Venetiis, 1601) [Cicognara, 1711-3]

P R I M V S. 9
A ru nt duas esse circa corpus humanum versantcs artes, medicinam,
Sc gymnasticam, non ob id, quemadmodum Erasistratus Sc S emp-
tores, illas seiunxerunt,fed communem hominum loquendi vsum
secuti sunt, qui} quoniam posterius gymnasticamedicina inuenra,
eiq. adnexa est,eas diuersas nulla alia ratione du&sieffidebaur.Oe-
terum quid siphaec ars exercitatoria gymnastica graeco nomine
nuncupata, ab eius definitione, siue descriptione petere debemus,
quam etsi luculenter explicatam apud Platonem habeamus ,anu'-
lotamen alio, quam a Galeno nostro eam &breuius , &: lucidius „
declaratam credo , ubi ita dixit:« yvpvxstKH tstv r fhra£
7rec<rtyvnv(tfftoi$ flvt/Knws'. hoc,est gymnaitica est quae omnium exerci-
tationum facultates nouit, aut potius, gymnastica ars est scientia
potentiae omnium exercitationum. Quo in loco animaduerten-
B dum est, Galenum scientiam non proprie, sed communirer, ut
plerumque audhores solent, accepisse , propterea quod gymna-
ftica cum pro fine opus habeat, &scientiae nullum opus conside-
rent, necesTario a vera scientia excluditur i quamuis alioqui caudas
exercitationis virium saepissime contempletur : est insuper ani-
maduertendum, Galenum hac definitione gymnasticam a pae-
dotribica distinxisfe, quoniam illa tamquam imperatrix & exerci-
tationum qualitates omnes, Sc earum caudas speculamr, imperat-
que, haec veluti ministra illius exsistit, perinde ac gymnasta erat,
qui omnium exercitationum potentiasprobe noscebat, easque ,
prout sanitati,&: bono habitui expedire iudicabat, diueriis homi-
nibus imperabat: paedotriba uero, qui eas, quomodo fierc debe-
rent ,s&:possent, re ipsademonstrabat: atque hoc aenigmatice ex-
C plicauit Polybus sub his uerbis: TCxifiorgifaxi roUv7txprsin>
voykav kxtcc Mpov, cc^ikiuv cPitcxitos, tsxrrxTt w> Khtvmiv xgnrxfyv, facctyr&Xi) j^ca*
V(CKx^tsxyKxixi<ryisx: idest: Paedotnbae hcc edocent pr.aeuari-
cari secundum leges,iniuriam ficere iustc,decipere, furari, rapere,
vim inferre honestissime, &c turpillime. Nam si quis li datorum,
6c aliorum, quia paedotribis edocebantur, adiones aestimet, li-
quido conspiciet ualdeijsastimilari, quae a Polybo scripta sunt,
sicque gymnastam, & paedotribam non parum diisimiles fuisseive-
rumtamen, cum interdum unus vtriusque munus impleret, non
immerito existimauerunt aliqui has duas artes unam, atque ean- i
dem esse, ueluti nonnumquam idem & militis imperatoris o di-
cio perfungitur; attamen Galenus eas esse di stindas voluit,dum
gymnasticam uocarirespedu habito ad solam exercitationis qua-
litatem