DOI article:
Bęczkowska, Urszula: Architektura klasztoru ss. karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0109
forma nie uzasadnia jej istnienia"107. Poglądy te znalazły wyraźne przełożenie
na konkretne rozwiązania wprowadzone w omawianym kompleksie klasztor-
nym. Czytelne pozostają w nich zwłaszcza Ruskinowskie postulaty operowa-
nia masywną, nie rozbitą przez nadmierną dekoracyjność bryłą, decydującą
0 efekcie monumentalności i szlachetności budynku108, a także akcentowania
jego tektoniki, zarówno przez „odpowiednio surowe traktowanie podstawy
gmachu w przeciwieństwie do lekkiego zwieńczenia części górnej"109, „jak
1 przez otwarte ukazywanie jego konstrukcji"110. Szczególny nacisk na ostat-
ni z wymienionych elementów mógł być także refleksem wpływów Viollet-
le-Duca - kolejnego teoretyka, który obok Ruskina i Wagnera zdecydował
o pojmowaniu przez Mączyńskiego architektury w kategoriach racjonalno-
konstrukcyjnych1". Ten sposób myślenia o formie, wzbogacony oddziaływa-
niem kubiczno-blokowej architektury posecesyjnej, zaowocował geometrycz-
nym, syntetycznym ukształtowaniem bryły klasztoru.
1902, nr 4, szp. 46. Zob. też J.D. Berry, From Historicism to Architectural Realism: on Some
of Wagner's Sources, w: Otto Wagner. Reflections on the Raiment of Modernity, red. H.F. Mall-
grave, Chicago 1993, s. 243-278; H. F. Mallgrave, From Realism to „Sachlichkeit": thePole-
mics of Architectural Modernity in the 1890s, w: tamże, s. 281-321.
107 F. Mączyński, Materiał okładzinowy na fasadach, „Architekt" 1907, nr 8, szp. 71.
108 F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa trzecia - siły, „Architekt" 1902, nr 12, szp. 154,
156. Wyraz swym upodobaniom, kształtowanym na lekturze pism Ruskina, daje Mączyński
w listach opisujących wrażenia z podróży po Włoszech. Zachwyt jego budzą budowle „w ma-
sach olbrzymie (...) o proporcjach bardzo pięknych i wielkich" (np. klasztor San Marco we Flo-
rencji), rażą go zaś „realizacje zanadto rozdrobnione". Zob. Listy Franciszka Mączyńskiego...
(przyp. 70), list ze „środy w nocy" 1902.
109 F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa pierwsza - poświęcenia, „Architekt" 1902,
nr 11, szp. 140.
110 Mączyński (przyp. 107), szp. 155. „Wymagać należy - pisał Ruskin - aby każdy na
pierwszy rzut oka natknął się w dziele architektonicznem na ścisłą konstrukcję i dotykalnie
mógł ją wskazać (...). Kiedy mówimy o ukazaniu otwarcie konstrukcji, to ma znaczyć, aby
oko obeznawszy się dokładnie z całością budowli, nie mogło mieć wątpliwości, co do sposo-
bów jej wykonania (...), by oko nie zostało wprowadzone w błąd i mimo woli nie zaczęło nie-
dowierzać, iż struktura którą ogląda jest niewystarczająca na dźwiganie wielkich powierzchni
sklepionych". F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa druga-prawdy, „Architekt" 1902, nr 11,
szp. 140, 142-143.
111 Zainteresowanie pismami Viollet-le-Duca zaznacza się u Mączyńskiego właśnie w okre-
sie prac nad projektami klasztoru dla karmelitanek. Świadczą o tym zapiski w jego notatnikach
z 1902 roku [Archiwum Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (depozyt)] oraz
streszczenie rozprawy Viollet-le-Duca Metody, jakie w 1903 roku opublikował w krakowskim
„Architekcie". Odwołania do refleksji teoretycznej Viollet-le-Duca pojawiają się u Mączyń-
skiego także na późniejszych etapach twórczości. Zob. np. F. Mączyński, Dzwonnica w Ruda-
wie, Kraków 1940, s. 8.
99
na konkretne rozwiązania wprowadzone w omawianym kompleksie klasztor-
nym. Czytelne pozostają w nich zwłaszcza Ruskinowskie postulaty operowa-
nia masywną, nie rozbitą przez nadmierną dekoracyjność bryłą, decydującą
0 efekcie monumentalności i szlachetności budynku108, a także akcentowania
jego tektoniki, zarówno przez „odpowiednio surowe traktowanie podstawy
gmachu w przeciwieństwie do lekkiego zwieńczenia części górnej"109, „jak
1 przez otwarte ukazywanie jego konstrukcji"110. Szczególny nacisk na ostat-
ni z wymienionych elementów mógł być także refleksem wpływów Viollet-
le-Duca - kolejnego teoretyka, który obok Ruskina i Wagnera zdecydował
o pojmowaniu przez Mączyńskiego architektury w kategoriach racjonalno-
konstrukcyjnych1". Ten sposób myślenia o formie, wzbogacony oddziaływa-
niem kubiczno-blokowej architektury posecesyjnej, zaowocował geometrycz-
nym, syntetycznym ukształtowaniem bryły klasztoru.
1902, nr 4, szp. 46. Zob. też J.D. Berry, From Historicism to Architectural Realism: on Some
of Wagner's Sources, w: Otto Wagner. Reflections on the Raiment of Modernity, red. H.F. Mall-
grave, Chicago 1993, s. 243-278; H. F. Mallgrave, From Realism to „Sachlichkeit": thePole-
mics of Architectural Modernity in the 1890s, w: tamże, s. 281-321.
107 F. Mączyński, Materiał okładzinowy na fasadach, „Architekt" 1907, nr 8, szp. 71.
108 F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa trzecia - siły, „Architekt" 1902, nr 12, szp. 154,
156. Wyraz swym upodobaniom, kształtowanym na lekturze pism Ruskina, daje Mączyński
w listach opisujących wrażenia z podróży po Włoszech. Zachwyt jego budzą budowle „w ma-
sach olbrzymie (...) o proporcjach bardzo pięknych i wielkich" (np. klasztor San Marco we Flo-
rencji), rażą go zaś „realizacje zanadto rozdrobnione". Zob. Listy Franciszka Mączyńskiego...
(przyp. 70), list ze „środy w nocy" 1902.
109 F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa pierwsza - poświęcenia, „Architekt" 1902,
nr 11, szp. 140.
110 Mączyński (przyp. 107), szp. 155. „Wymagać należy - pisał Ruskin - aby każdy na
pierwszy rzut oka natknął się w dziele architektonicznem na ścisłą konstrukcję i dotykalnie
mógł ją wskazać (...). Kiedy mówimy o ukazaniu otwarcie konstrukcji, to ma znaczyć, aby
oko obeznawszy się dokładnie z całością budowli, nie mogło mieć wątpliwości, co do sposo-
bów jej wykonania (...), by oko nie zostało wprowadzone w błąd i mimo woli nie zaczęło nie-
dowierzać, iż struktura którą ogląda jest niewystarczająca na dźwiganie wielkich powierzchni
sklepionych". F. Mączyński, Johna Ruskina... Lampa druga-prawdy, „Architekt" 1902, nr 11,
szp. 140, 142-143.
111 Zainteresowanie pismami Viollet-le-Duca zaznacza się u Mączyńskiego właśnie w okre-
sie prac nad projektami klasztoru dla karmelitanek. Świadczą o tym zapiski w jego notatnikach
z 1902 roku [Archiwum Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (depozyt)] oraz
streszczenie rozprawy Viollet-le-Duca Metody, jakie w 1903 roku opublikował w krakowskim
„Architekcie". Odwołania do refleksji teoretycznej Viollet-le-Duca pojawiają się u Mączyń-
skiego także na późniejszych etapach twórczości. Zob. np. F. Mączyński, Dzwonnica w Ruda-
wie, Kraków 1940, s. 8.
99